Οι BRICS προετοιμάζουν το Ματζικέρτ του δολαρίου

Το αίτημα των BRICS για ένα εναλλακτικό SWIFT αποτελεί δηλωμένο στόχο ήδη από το 2015. Το πρώτο πρόβλημα ήταν και είναι οι διακανονισμοί στα εθνικά νομίσματα, δηλαδή οι ισοτιμίες χωρίς τη μεσολάβηση του δολαρίου. Στο πλαίσιο αυτό οι BRICS +5 δεσμεύτηκαν πέρσι για ένα δυνητικό κοινό νόμισμα ή κάτι παρόμοιο.

Συμφώνησαν να αυξήσουν τους διακανονισμούς σε εθνικά νομίσματα και στην ενίσχυση των δικτύων ανταποκριτών τραπεζών για την εξασφάλιση των διεθνών συναλλαγών, ώστε να παρακαμφθεί η διαμεσολάβηση του δολαρίου στο διεθνές εμπόριο και να πέσει το κόστος των συναλλαγών. Σημειωτέον ότι ήδη τα τελευταία χρόνια έχουν συναφθεί διακρατικές συμφωνίες για εμπορικές συναλλαγές με τα εθνικά νομίσματα χωρίς τη μεσολάβηση του δολαρίου, όπως η ειδική συμφωνία Κίνας-Ιαπωνίας. Η Ρωσία ήδη διεξάγει το 75% των συναλλαγών της εκτός δολαρίου. Πάντως, σύμφωνα με ανεξάρτητους παρατηρητές το πρόβλημα του «κοινού νομίσματος» που θα είναι συνδεδεμένο με ένα καλάθι αγαθών (πρώτες ύλες, γεωργικά προϊόντα κ.ά.) μάλλον αργεί και είναι ένα ζήτημα του μέλλοντος.

Η σημασία των κρυπτονομισμάτων

Σε αυτή τη φάση οι «10» δοκιμάζουν τα κρυπτονομίσματα, ιδιαίτερα η Ρωσία που δεν απαγορεύει τις συναλλαγές με αυτά (όπως κάνει η Κίνα) και εξετάζει τρόπους για να ενσωματώσει τα κρυπτονομίσματα στο οικονομικό της σύστημα. Η Ρωσία φέρεται να έχει αγοράσει Bitcoin και άλλα κρυπτονομίσματα ως μέρος των προσπαθειών της να αποφύγει τις οικονομικές κυρώσεις. Η Κίνα δοκιμάζει ανεπίσημα διάφορα συστήματα. Στις 21 Ιανουαρίου του 2024 ξεκίνησε η πλατφόρμα «Yuan International AI» και οι πωλήσεις του ομώνυμου κρυπτονομίσματος με εξαιρετικά χαμηλή τιμή για να προσελκύσει εμπόρους προσφέροντας και «δανειακό κεφάλαιο».

Η Yuan International ισχυρίζεται ότι η πλατφόρμα της είναι η «αιχμή του λογισμικού κρυπτογράφησης τεχνητής νοημοσύνης». Επίσης, η Κίνα πρόσφατα λάνσαρε το PUMP coin που είναι meme coin (δηλ. κρυπτονόμισμα εμπνευσμένο από meme ή ανέκδοτα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Dogecoin -DOGE). H προπώληση του PUMP προσέλκυσε έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον από επενδυτές στο Binance Blockchain (BNB) με αξιοσημείωτο ρεκόρ 280 εκατ. δολαρίων στο presale. Βέβαια, το ψηφιακό γιουάν της κεντρικής τράπεζας (CBDC) δεν έχει ακόμη υιοθετηθεί, αλλά κινέζικα συμφέροντα ηγούνται στην εξόρυξη Bitcoin, με περίπου το 20% του παγκόσμιου hashrate να προέρχεται από την Κίνα.

Το αντι- SWIFT και η πολιτική θεωρία

Πάντως, με την επικρεμάμενη απειλή ενός νέου χρηματιστηριακού κραχ, με τις δυτικές κυρώσεις να έχουν τραυματίσει το διεθνές εμπόριο και το χρυσό στα 2235 δολάρια η ουγγιά, η στροφή στα κρυπτονομίσματα, παρά τα σκάνδαλα και τις μεγάλες διακυμάνσεις, παραμένει ισχυρή. Αν και η Κίνα έχει παρουσιάσει το δικό της Διασυνοριακό Διατραπεζικό Σύστημα Πληρωμών, η Ρωσία το SPFS, η Ινδία διαθέτει το εναλλακτικό δομημένο σύστημα οικονομικών μηνυμάτων (SFMS) και η Βραζιλία το Brazil Pix διαφαίνεται πως η κοινή λύση το αντι-SWIFT των BRICS +5 θα στηριχθεί στην τεχνολογία blockchain δηλαδή σε αυτή των κρυπτονομισμάτων.

Ο σύμβουλος του Κρεμλίνου, Yury Ushakov, έχει ανακοινώσει πως το σύστημα θα λέγεται «BRICS Pay» που αντί για νόμισμα, θα χρησιμοποιηθούν πληρωμές με ομότιμο διακανονισμό που στηρίζει το blockchain και θα διαθέτει διαφάνεια, ασφάλεια και ευκολία. Είναι γεγονός ότι η Ρωσική Κεντρική Τράπεζα (CBR) έχει ανακοινώσει πως το 2025 θα θέσει επίσημα σε κυκλοφορία το ψηφιακό ρούβλι (CBDC) το οποίο και θα διαχειρίζεται. Δεν πρόκειται για κρυπτονόμισμα, αλλά για ηλεκτρονικό νόμισμα, ανάλογο των κανονικών fiat νομισμάτων, που σημαίνει πως δεν θέλει να ανοιχτεί ακόμη στο blockchain.

Προφανώς, οι ισχυροί των BRICS +5 θέλουν να επιβάλλουν το δικό τους νόμισμα ως νέο δολάριο στις μεταξύ τους σχέσεις, ιδιαίτερα η Κίνα, αλλά η Ινδία και η Ρωσία δεν πρόκειται να το αποδεχτούν. Έτσι, η «εμπιστοσύνη» μεταξύ τους θα παιχτεί στο σύστημα διακανονισμού των ισοτιμιών ώστε να λειτουργήσει αποτελεσματικά του «BRICS Pay».

Το θεώρημα Πούτιν

Πίσω από όλες αυτές τις προσπάθειες που μπορούν να χαρακτηριστούν εύλογες υπάρχει μια ισχυρή πολιτική θεωρία, ιδεολογία αν προτιμάτε, που έχει διατυπώσει ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και αποτελεί την κινητήριο δύναμη αυτών των προσπαθειών. Το θεώρημα Πούτιν είναι απλό και ισχυρό γιατί είναι ιστορικά βιωματικό: οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου πρέπει να αποτινάξουν την οικονομική αποικιοκρατία και να ελέγξουν οι ίδιες τις πλουτοπαραγωγικές πηγές τους μέσα από ένα μέτωπο «απο-αποικιοποίησης». Αυτό μπορεί σε πρώτη φάση να επιτευχθεί με την «αποδολαριοποίηση» του παγκόσμιου εμπορίου. Αυτό έχει αρχίσει με τις πωλήσεις πετρελαίου από μεγάλους παραγωγούς σε εθνικά νομίσματα, ή με την εκδίωξη των Γάλλων από τη Δυτική Αφρική, όπου στο Νίγηρα έπαιρναν το ουράνιο για τα πυρηνικά τους εργοστάσια σε μηδαμινή τιμή σε σχέση με αυτή του διεθνούς εμπορίου.

Το όλο εγχείρημα των BRICS βασίζεται στην αισθητή ενίσχυσή τους: ενώ το 1992 το G7 παρήγαγε το 45,7% του παγκόσμιου ΑΕΠ και οι BRICS το 16,50%, το 2019 οι δύο πόλοι ισοβάθμησαν στο 30,94%, ενώ για το 2024 εκτιμάται ότι οι επιδόσεις τους θα είναι 28,74% έναντι 33% αντίστοιχα (Visual Capitalist). To 2023 οι BRICS παρήγαγαν το 29% του παγκόσμιου ΑΕΠ, είχαν το 46% του πληθυσμού και το 25% των διεθνών εξαγωγών. Τα μεγέθη αυτά ήδη έχουν ξεπεραστεί με την είσοδο των πέντε νέων μελών, ενώ περίπου 25 ακόμη χώρες έχουν υποβάλει αίτηση συμμετοχής προκειμένου να μπορέσουν να χρηματοδοτήσουν μεγάλα αναπτυξιακά έργα με τα κεφάλαια που παρέχει η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα του γκρουπ.

Οι αιτίες των αποσχιστικών τάσεων

Είναι στους πάντες γνωστό ότι τα δύο εργαλεία χρηματοδότησης των χωρών μέχρι πρότινος, εκτός από τις λεγόμενες αγορές, είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και η Παγκόσμια Τράπεζα που ελέγχονται από τους Αμερικανούς και τους δορυφόρους τους. Το Διοικητικό Συμβούλιο του ΔΝΤ αποτελείται από 24 εκλεγμένους εκπροσώπους, οι οποίοι διορίζονται από τις χώρες μέλη. Κάθε χώρα έχει μια ψήφο, αλλά η επιρροή τους βασίζεται στην οικονομική τους ισχύ. Το Εκτελεστικό Συμβούλιο αποτελείται από 24 εκτελεστικούς διευθυντές, πέντε εκ των οποίων διορίζονται από τις χώρες με τις μεγαλύτερες ποσοστώσεις (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Κίνα, Γερμανία, Γαλλία) και οι υπόλοιποι εκλέγονται από τις υπόλοιπες χώρες-μέλη.

Η Παγκόσμια Τράπεζα διαθέτει Διοικητικό Συμβούλιο που αποτελείται από 189 κυβερνήτες, ένας από κάθε χώρα μέλος, ενώ το Εκτελεστικό Συμβούλιο αποτελείται από 25 εκτελεστικούς διευθυντές, πέντε εκ των οποίων διορίζονται από τις χώρες με τις μεγαλύτερες ποσοστώσεις (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Κίνα, Γερμανία, Γαλλία) και οι υπόλοιποι εκλέγονται από τις υπόλοιπες χώρες μέλη. Η ψηφοφορία στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα βασίζεται σε ένα σύστημα σταθμισμένης ψηφοφορίας, όπου οι μεγαλύτερες οικονομίες έχουν περισσότερη επιρροή. Η λήψη αποφάσεων μπορεί να είναι αργή και περίπλοκη, καθώς απαιτείται συναίνεση από τα κράτη μέλη. Η Παγκόσμια Τράπεζα δίνει δάνεια σε αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ το ΔΝΤ εστιάζει στην παγκόσμια οικονομική σταθερότητα. Εννοείται ότι υπάρχει κριτική για την επιρροή των πλούσιων χωρών στις αποφάσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Ο ρόλος του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα

Μέσω αυτών των μηχανισμών, αλλά και της συμφωνίας με τη Σαουδική Αραβία του 1974 που δημιούργησε το σύστημα των πετροδολαρίων, αλλά και με το μηχανισμό των αμερικάνικων επιτοκίων και πολλών άλλων, το δολάριο κατέστη παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα και οι ΗΠΑ με όλα αυτά απομυζούσαν την υπεραξία των άλλων. Υπό την πίεση των BRICS +5 το δίκτυο διεθνών τραπεζικών συναλλαγών SWIFT επιχειρεί τώρα να μετασχηματισθεί και να εισαγάγει ένα CBDC (Central Bank Digital Currency -ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας) που να διασφαλίσει τη συμβολαιοποίηση περιουσιακών στοιχείων (tokenized assets).

Δεν αποκλείεται κρίσιμο ρόλο στις εξελίξεις να παίξει και το G20 στο οποίο οι χώρες δεν έχουν όλες από μία ψήφο καθώς υιοθετεί ένα σύστημα ψηφοφορίας με βάση τις ποσοστώσεις συμμετοχής στο ΔΝΤ, δηλαδή, κάθε χώρα λαμβάνει έναν αριθμό ψήφων που αντιστοιχεί στο ποσοστό της συνεισφοράς της στο ΔΝΤ. Έτσι, ενώ οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου αποτελούν σημαντικό μέρος του G20, δεν έχουν την πλειοψηφία στις ψηφοφορίες.

Βέβαια, η Κίνα διαθέτει ένα ισχυρό πλεονέκτημα, καθώς έχει δανείσει 1,3 τρισεκ. δολάρια και υλοποιεί 21.000 έργα υποδομής σε δεκάδες χώρες, ασχέτως εάν πολλά από τα δάνεια αυτά έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμα. Δανείζει με ρυθμό 80 δισ. δολ. το χρόνο έναντι 60 των ΗΠΑ. Πάντως, όποτε η σύγκρουση δεν μπορεί να συνεχιστεί με οικονομικά μέσα και διπλωματία, την σκυτάλη παίρνουν τα πραξικοπήματα και οι πόλεμοι, ιδιαίτερα εάν πρόκειται για κρίσιμους πλουτοπαραγωγικούς πόρους. Πρόκειται για ένα λυσσαλέο υβριδικό παγκόσμιο πόλεμο, ανεξάρτητα εάν δεν τον αποκαλούμε έτσι. Πάντως, προκαλεί θανάτους, θύματα και υποτέλειες όπως οι «θερμοί πόλεμοι»….