Οι εμπορικοί δρόμοι της Ανατολής νέα ευκαιρία για την Ελλάδα
21/11/2023
Γράφει ο Νίκος Λεβεντάκης*
Στον απόηχο της τελευταίας συνάντησης των 20 πλουσιότερων χωρών στο Δελχί, ο πρωθυπουργός της Ινδίας επισκέφθηκε τη Νότια Αφρική και τη χώρα μας. Φρόντισε νωρίτερα να εξαγγείλει το μεγάλο στόχο του, που αναβίωνε το δεύτερο επίσημο όνομα της Ινδίας, Μπαχάρα, γνωστό από το ελληνικό παρελθόν. Οι εμπορικοί δρόμοι των μπαχαρικών αποτελούν συνέχεια της επιτυχημένης πρωτοβουλίας των δρόμων του μεταξιού. Γι’ αυτό, ίσως, ο ηγέτης της Κίνας απέφυγε τη συνάντηση των 20, εκλαμβάνοντας την εξαγγελία ως ανταγωνιστική.
Αν το ταξίδι του Ναρέντρα Μόντι στη Νότια Αφρική οφειλόταν σε λόγους, εκτός της συμβολής της στη εξάπλωση των μπαχαρικών στο Νέο Κόσμο, η επίσκεψη στην Ελλάδα είχε μονοσήμαντο αίτιο. Η χώρα μας αναγνωρίζεται ως ο κύριος εμπορικός κόμβος που γνώρισε στον κόσμο τα προϊόντα αυτά, πριν την αυγή της προηγούμενης χιλιετίας. Ειδικές συνθήκες στην Ινδία και οι αναταράξεις στο διεθνές σκηνικό εμποδίζουν το δρόμο των μπαχαρικών να ξεδιπλωθεί με την ορμή που είδαμε να συμβαίνει για τους δρόμους του μεταξιού. Από μια άποψη αυτό διευκολύνει μια ελληνική σύμπραξη από τα σπάργανα της νέας αυτής πολιτικής, που είναι αναπόφευκτο να αποκτήσει μελλοντικά διεθνή δυναμική.
Αν και το Βυζάντιο έλεγχε τις πύλες για το μετάξι και τα μπαχαρικά, η άνοδος του παγκόσμιου εμπορίου των ειδών δε στηρίχθηκε σε δικές του πρωτοβουλίες. Συγκριτικά υποδεέστερα κέντρα πήραν τη σκυτάλη των εξελίξεων, εκμεταλλευόμενα την εύνοια και καλοπιστία του. Έτσι νόμιζε ότι θα ανακούφιζε την πίεση βάρβαρων ορδών στην πρώτη Έδρα της Χριστιανοσύνης. Αλλά οι μεγάλες εμπορικές πόλεις της Μεσογείου που ευνοήθηκαν να εδραιωθούν εμπορικά, μετατράπηκαν σε μοχλό ανατροπής του. Οι εμπορικές πράξεις γινόταν από Έλληνες ακόμη και όταν επικράτησαν στην Ανατολή οι Φράγκοι και οι Βενετοί. Αλλά οι εμπορικοί οίκοι ανήκαν σε εκείνους, που είναι γνωστό ότι δεν αρκέστηκαν να μέγιστο-ποιήσουν το όφελος. Μετέτρεψαν κι εμάς σε δούλους. Ο κόσμος ,πριν απ’ όλους οι Ινδοί και οι Κινέζοι ξέρουν ποιοι κράτησαν ανοιχτούς αυτούς τους δρόμους. Απόδειξη οι πρωτοβουλίες των ηγεσιών τους να ξαναβάλουν την Ελλάδα στο πλάνο των εξελίξεων. Το ερώτημα είναι αν οι Έλληνες θα ανταποκριθούμε στην πρόκληση.
Στο παρελθόν είχε προσπαθήσει η Ελλάδα να αναλάβει ρόλο στην Ευρώπη, όταν βρέθηκε στα πρόθυρα να γίνει η έβδομη χώρα της ΕΟΚ. Αλλά η προοπτική, που είχε την ένθερμη αποδοχή όλων των παραγόντων του πολιτικού προσκηνίου, θεωρήθηκε εχθρική προς τις ΗΠΑ. Η διάσταση εκείνη προκάλεσε δεινά, από τη δικτατορία και την κατάληψη της βόρειας Κύπρου, μέχρι τη σταδιακή μας γενική υποβάθμιση. Παρ’ όλο που η Ελλάδα συντάχθηκε από τη σύστασή της με τις δυνάμεις που και σήμερα υπερτερούν στον κόσμο βιώνει, ιδίως μετά τον τελευταίο πόλεμο, καθεστώς αναχρονιστικής επιτήρησης.
Στις συνθήκες αυτές διαπιστώνεται πως το πολιτικό προσωπικό της χώρας είναι σε αμηχανία ουσιαστικής διαχείρισης των προβλημάτων της, και ο λαός σε διαρκώς αυξανόμενη απόγνωση. Σε βάθος χρόνου θα αποδειχθεί εντελώς αναιτιολόγητος ο αποκλεισμός ικανών προσώπων για χάρη των πρόθυμων, που οι γνώσεις τους έχουν αξιολογηθεί από τα ιδρύματα που συνήθως αποφοιτούν. Καμιά διεθνής πρωτοβουλία δε μπορεί να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί δημιουργικά στο καθεστώς αυτό. Με τις προεπιλογές πολιτικού προσωπικού που εφαρμόζονται και την ασφυκτική του ποδηγέτηση, δεν υπάρχουν σήμερα περιθώρια ανάληψης αυτόνομων πρωτοβουλιών στη διεθνή σκηνή.
Ο ανταγωνισμός Κίνας-Ινδίας και οι ΗΠΑ
Μια ενεργή σύμπραξη στην ανάπτυξη του δρόμου των μπαχαρικών από την Ελλάδα θα ήταν, ίσως, αποδεκτή στις ΗΠΑ συγκριτικά με το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Μάλιστα, η μεγάλη ατλαντική δύναμη μπορεί να έβλεπε με ανακούφιση το ξεπέταγμα της Ινδίας-Μπαχάρα, ανταγωνιστικής προς την Κίνα, όποια κατάληξη κι αν βρει στις εκλογές του 2024το διαταραγμένο εσωτερικό της μέτωπο. Παρά την ανάσχεση που διαπιστώνεται για την αλματώδη εξέλιξη της κινεζικής οικονομίας στη μετα-Covid εποχή, η δυναμική δεν αποκλείεται να ανακτήσει έδαφος, και η επιλογή τρόπων αντιμετώπισης της να αποκτήσει νέα δραματικά χαρακτηριστικά.
Έτσι κι αλλιώς είναι προτιμότερη για την παγκόσμια ειρήνη και για τα συμφέροντα του δημοκρατικού κόσμου η πορεία της ανθρωπότητας να κινηθεί σε δρόμους οικονομικών, παρά στρατιωτικών ανταγωνισμών, όπως υπόσχεται η ανάδυση της Ινδίας στο στερέωμα. Μπορεί η διαφορά μεγέθους και δυναμικής ανάμεσα στις δυο χώρες να υποβαθμίζει τις ελληνικές προοπτικές σύμπραξης. Αλλά η κοινή φιλελεύθερη πορεία επικουρείται με την κινητοποίηση άλλων, λιγότερο εμφανών προσόντων, που μόνο σε πλαίσιο δημιουργικής συνεργασίας είναι δυνατό να αποκτήσουν αθροιστική αξία. Ενδεικτικά θα υπενθύμιζε κανείς τις δυνατότητες του εμπορικού μας στόλου και τις χιλιάδες καταρτισμένων νέων στελεχών που σήμερα χάνονται στη διαδρομή.
Ο εμπορικός στόλος που αποτέλεσε το δεύτερο πυλώνα της Ανεξαρτησίας, δε χρησιμεύει στο κράτος παρά σαν πηγή περιορισμένων φορολογικών εσόδων και απασχόλησης. Σήμερα απειλείται έντονα, χωρίς στοχευμένο σχέδιο εκσυγχρονισμού. Θα αποκτούσε κομβικό ρόλο στο πλαίσιο κοινής σύμπραξης στους δρόμους των μπαχαρικών. Ενώ η ελληνική γεωργία θα ανακτούσε ζωτικότητα από κοντά με την Ινδία, τόσο για αναπλήρωση ανθρώπινου δυναμικού όσο και για τη διεύρυνση καλλιεργητικών προοπτικών.
Καμιά από τις δυνατότητες εξωστρεφούς σύμπραξης δεν έχει προοπτική απόδοσης με το ελληνικό κράτος σε καθεστώς εξωτερικής επιτροπείας. Αντίδραση στην υλοποίηση μιας τέτοιας πορείας δεν θα προέλθει μόνο από τις δυνάμεις αδράνειας του αμερικανικού μηχανισμού επικυριαρχίας, αλλά και από τους κύκλους της εγχώριας τάξης επιστασίας. Καθόλου περίεργο που το ταξίδι στη χώρα μας του Ναρέντρα Μόντι πνίγηκε σε παταγώδη αφωνία. Αλλά όπως και σε άλλες κρίσι-μες φάσεις της ιστορίας μας, ίσως και τώρα ξυπνήσουν ξαφνικά δυνάμεις αναγεννητικές.
* Ο Νίκος Λεβεντάκης είναι τέως πρόεδρος του ΤΕΕ Ανατολικής Κρήτης.
