Οι νέοι ολιγάρχες της τεχνολογίας

Είστε μεταξύ αυτών που νομίζουν ότι οι νεαροί φοιτητές και επίδοξοι επιχειρηματίες των start up δουλεύουν στο γκαράζ του πατρικού σπιτιού τους; Είναι πολύ ρομαντικό και έχει συμβεί αρκετές φορές, αλλά η συνέχεια αλλάζει! Όπως όλοι γνωρίζουμε, οι κορυφαίες εταιρείες στον χώρο της τεχνολογίας, όπως είναι η Amazon, η Apple, το Facebook και η Google έχουν μεταμορφωθεί από καινοτόμες start up σε κολοσσιαίους ομίλους, επεκτείνοντας τις δραστηριότητές τους σε όλο και περισσότερους τομείς.

Οι κάποτε “πράσινες” και αντισυστημικές τεχνολογικές εταιρείες έχουν μετατραπεί σε εταιρείες-τέρατα που παραπέμπουν στις γιγαντιαίες βιομηχανίες που συγκέντρωναν την παραγωγή και συρρίκνωναν τον  ανταγωνισμό. Οι τεχνολογικοί γίγαντες δεν φαίνεται να μαθαίνουν από το πάθημα των Ιαπώνων. Το μοντέλο που ακολουθούν είναι εκείνο που ανέτρεψε την ιαπωνική κυριαρχία στην εφαρμοσμένη τεχνολογία.

Σήμερα, κυριαρχεί μια χούφτα εταιρειών που διευθύνεται από μια ακόμα μικρότερη, αλλά ισχυρή ομάδα επενδυτών, επιχειρηματιών και μάνατζερς. Οι κάποτε νεαροί φοιτητές και επίδοξοι επιχειρηματίες, που εργάζονταν σε αποθήκες και γκαράζ, έχουν δημιουργήσει τεράστιες περιουσίες εκμεταλλευόμενοι τις δυνατότητες του Διαδικτύου. Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό. Τόσο η Google όσο και η Microsoft έχουν κατηγορηθεί για τη χρήση αμφιλεγόμενων πρακτικών, με στόχο την αποδυνάμωση των ανταγωνιστών τους.

Επτά στους οκτώ

«Ο τεχνολογικός τομέας είναι η νέα Wall Street» είχε πει ο οικονομολόγος Ουμέρ Χάκε. Τα νέα golden boys έχουν γίνει απίστευτα πλούσιοι, απίστευτα γρήγορα. Πέρα της γνωστής General Electric, που εξελίχθηκε σε όμιλο ετερογενών δραστηριοτήτων και εταιρείες, όπως η Apple, η Microsoft, η Cisco, η Oracle και η Google συγκέντρωσαν τεράστια κεφάλαια που υπερβαίνουν τους προϋπολογισμούς μεγάλων χωρών.

Επτά από τα οκτώ άτομα με τα μεγαλύτερα καταγεγραμμένα εισοδήματα για το 2013 ήταν τα αφεντικά τεχνολογικών εταιρειών, με επικεφαλής τον Τζεφ Μπέζος. Ο Μπέζος της Amazon, ο Μαρκ Ζάκεμπεργκ του Facebook και οι ιδρυτές της Google Σεργκέϊ Μπριν και Λάρι Πέϊτζ είδαν την περιουσία τους να αυξάνεται εκθετικά.

Ο πλούτος αυτός αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό την ολιγοπωλιακή φύση πολλών βασικών τομέων της τεχνολογίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το δίπολο της Apple και της Google για το λογισμικό του κινητού τηλεφώνου, η δεσπόζουσα θέση της Microsoft στα λειτουργικά συστήματα των προσωπικών υπολογιστών, ο απόλυτος έλεγχος της Google στη διαδικτυακή αναζήτηση και η κυριαρχία του Facebook στα social media. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτά τα πεδία ελέγχονται κατά 80% ή και περισσότερο από μία και μόνη εταιρεία!

Μεταμοντέρνοι όμιλοι

Οι σύγχρονοι, λοιπόν, τεχνολογικοί γίγαντες έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τα τραστ των αρχών του 20ου αιώνα που έλεγχαν τους σιδηρόδρομους, το βαμβάκι, το ασήμι και άλλα εμπορεύματα. Από εκεί προέκυψαν οι περιουσίες που αποτέλεσαν τα θεμέλια των μεγάλων τραπεζικών ιδρυμάτων, όπως είναι η JP Morgan, η Goldman Sachs και η Lehman Brothers.

Η Google έχει πειραματιστεί σε διάφορους τομείς, όπως είναι η ρομποτική, η ενέργεια και η επικοινωνία. Πρόκειται για τομείς που δεν σχετίζονται άμεσα με τις βασικές της επιχειρηματικές δραστηριότητες. Σταματούν να είναι “ενοποιημένες εταιρείες προϊόντων” και έχουν μετατραπεί σε ένα μεταμοντέρνο όμιλο ετερογενών δραστηριοτήτων.

Επεκτείνονται κατά τέτοιο τρόπο που τώρα στρέφονται προς το διάστημα, ένα πεδίο στο οποίο κάποτε είχε το μονοπώλιο η NASA. Με έδρα το κέντρο της παλιάς αεροδιαστημικής μονάδας του Λος Άντζελες, η Space X ιδρύθηκε από τον δισεκατομμυριούχο Έλον Μάσκ, ο οποίος στο παρελθόν είχε ιδρύσει την PayPal και την Tesla. Ο Μασκ δεν είναι μόνος σε αυτό το παιχνίδι.

Και στο διάστημα

Ο διευθύνων σύμβουλος της Amazon Τζεφ Μπέζος ίδρυσε τη δική του ιδιωτική εταιρεία εξερεύνησης του διαστήματος, την Blue Origin. Έχει, μάλιστα, ήδη στείλει δύο οχήματα στο διάστημα, τον Χάρον και τον Γκοντάρντ. Ο τρίτος νέος παίκτης της εκκολαπτόμενης διαστημικής βιομηχανίας είναι ο Ρίτσαρντ Μπράνσον με την Virgin Galactic. Αν η NASA υποχωρήσει για τα καλά από την εξερεύνηση του διαστήματος είναι σχεδόν σίγουρο ότι και οι ουρανοί στο μέλλον θα ανήκουν στους τεχνολογικούς ολιγάρχες.

Η κυριαρχία τους έχει ήδη προκαλέσει επιπτώσεις στην ενημέρωση και στον πολιτισμό. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, η Google διαθέτει ήδη περισσότερα διαφημιστικά έσοδα από τα έσοδα αθροιστικά των εγκυρότερων εφημερίδων και περιοδικών. Αυτό προκαλεί και μια γεωγραφική μετατόπιση των παραδοσιακών κέντρων εξουσίας: η Νέα Υόρκη και το Λος Άντζελες υποχωρούν μπροστά στη Σίλικον Βάλεϊ και στο Σαν Φρανσίσκο.

Η μετακίνηση της δύναμης και της επιρροής έχει προκαλέσει βαρύ κόστος. Τομείς όπως είναι ο Τύπος, η δισκογραφία και οι εκδόσεις βιβλίων έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα. Η εκδοτική βιομηχανία που στηρίζεται στο χαρτί και που παραδοσιακά βρισκόταν πάντα στην περιοχή της Νέας Υόρκης, συρρικνώνεται. Στον κλάδο έχουν χαθεί περίπου 250.000 θέσεις εργασίας. Για τους νέους ολιγάρχες, τα παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης, που χλευαστικά αποκαλούν “οικονομία χαρτιού”, είναι καταδικασμένη. Θα την καταβροχθίσει ο νέος ψηφιακός γίγαντας.