Οι «τρελοί» Ρωμαίοι και η Κομισιόν

Σε πόλεμο χαρακωμάτων εξελίσσεται η αντιπαράθεση της νέας αντισυστημικής κυβέρνησης της Ιταλίας με τις Βρυξέλλες σχετικά με τον προϋπολογισμό που κατέθεσε η Ρώμη. Οι πρώτες βολιδοσκοπήσεις των δύο πλευρών έγιναν στο χθεσινό Eurogroup, όπου την χώρα εκπροσώπησε ο μετριοπαθής υπουργός οικονομικών Τζιοβάνι Τρία. Την ίδια ώρα συνεχίζονται οι πιέσεις από τις Βρυξέλλες και τις αγορές, ενώ δεν λείπουν οι ξαφνικές αντεπιθέσεις του Σαλβίνι και του Ντι Μάιο.

Οι Ιταλοί είναι καλοί στο γήπεδο. Το έχουν αποδείξει χρόνια τώρα. Διαθέτουν δυναμισμό, μαχητικότητα και τεχνική. Είναι βέβαια ακόμη καλύτεροι όταν μπαίνουν στο παιχνίδι «διαβασμένοι». Και σε ότι αφορά την δημοσιονομική τους πολιτική και την σύγκλιση με τις επιταγές των Βρυξελλών μπαίνουν στο παιχνίδι πολύ «διαβασμένοι».

Η παταγώδης αποτυχία των ελληνικών προγραμμάτων, η οποία οδήγησε στην συρρίκνωση της ελληνικής οικονομίας κατά τουλάχιστον 25%, διέλυσε την μεσαία τάξη και οδήγησε στην φτωχοποίηση μεγάλο τμήμα των λαϊκών στρωμάτων, αποτελεί για την νέα ιταλική κυβέρνηση το καλύτερο μάθημα. Όλοι γνωρίζουν πλέον ότι με προγράμματα λιτότητας δεν μειώνεις το χρέος, απλώς κάνεις ευκολότερη την αναδιανομή πλούτου, χάνοντας παραλλήλως σημαντικό κομμάτι εθνικής κυριαρχίας. Αυτό έγινε στην Ελλάδα και το είδαν όλοι.

Οι φτωχοί δεν μπορούν να αποπληρώσουν χρέη. Οι Ιταλοί γνωρίζουν πολύ καλά ότι η μείωση του χρέους περνά μέσα από την ανάπτυξη. Η αύξηση άλλωστε του ΑΕΠ μειώνει τον λόγο του χρέους προς αυτό, ένα βασικό μέγεθος για την αξιολόγηση του αξιόχρεου μιας οικονομίας. Για να ασκήσει όμως μία χώρα τέτοια πολιτική, στο πλαίσιο του ευρώ, απαιτείται να διαθέτει εθνική κυριαρχία και κυβέρνηση που θα την υπερασπιστεί. Και η νέα ιταλική κυβέρνηση, ο «ακροδεξιός» Σαλβίνι και ο «λαϊκιστής» Ντι Μάιο, δείχνουν για την ώρα, ότι η εθνική κυριαρχία της Ιταλίας δεν είναι διαπραγματεύσιμη στις Βρυξέλλες.

Στον κλοιό των Βρυξελλών

Έχοντας αποφύγει στις αρχές του καλοκαιριού την απόπειρα του προέδρου Ματαρέλα να διορίσει κυβέρνηση ΔΝΤ από το παράθυρο, Σαλβίνι και Ντι Μάιο κατέληξαν σε έναν προϋπολογισμό, ο οποίος προβλέπει έλλειμμα 2,4% για τα επόμενα τρία χρόνια. Έρχεται δηλαδή σε αντίθεση με αυτό που είχε αρχικά συμφωνηθεί με την ΕΕ και προέβλεπε μείωση του ελλείμματος στο 1,6% του ΑΕΠ.

Στόχος της ιταλικής κυβέρνησης είναι από την μία να αυξήσει την «πίτα» του ΑΕΠ, συγκρατώντας στα ίδια επίπεδα ή και αυξάνοντας την εσωτερική ζήτηση και από την άλλη να αποφύγει την επιβολή πρόσθετων φόρων, οι οποίοι, όπως έδειξε το ελληνικό δράμα, απλώς στοκάρουν χρέη σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, με τελικό αποδέκτη και το κράτος.

Ο πρόεδρος της Κομισιόν διαμήνυσε όμως την Δευτέρα στην Ρώμη ότι δεν μπορεί να έχει ειδική μεταχείριση. «Η Ιταλία παίρνει αποστάσεις από τους δημοσιονομικούς στόχους που έχουμε συμφωνήσει από κοινού σε επίπεδο ΕΕ» είπε ο Γιούνκερ, προσθέτοντας ότι κάτι τέτοιο θα σήμαινε το τέλος του ευρώ. Όλως τυχαίως, οι δηλώσεις του έγιναν στα γερμανικά και κατά την διάρκεια ομιλίας του στην Γερμανία.

Σχολιάζοντας τις δηλώσεις Γιούνκερ, ο Ιταλός υπουργός οικονομικών Τζιοβάνι Τρία, ο οποίος σημειωτέον αποτελεί επιλογή του προέδρου Ματαρέλα, επιχείρησε να καθησυχάσει τους φόβους για το κοινό νόμισμα. «Δεν θα υπάρξει κανένα τέλος του Ευρώ. Εγώ δεν μίλησα με τον Γιούνκερ, αλλά συνομίλησα με τον Μοσκοβισί και τον Ντομπρόβσκις. Θα είναι μια ιδέα του Γιούνκερ», είπε ο Τρία. Νωρίτερα, ο Ιταλός υπουργός οικονομικών είχε παρουσιάσει στο Eurogroup το προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού που ενέκρινε η Ρώμη την περασμένη Παρασκευή, τονίζοντας ότι «το ιταλικό χρέος θα μειωθεί το 2019» και ότι «οι ευρωπαίοι εταίροι δεν πρέπει να ανησυχούν».

Ο αντιπρόεδρος της ΕΕ Βάλντις Ντομπρόβσκις, αν και ανέφερε ότι η Επιτροπή περιμένει τα αναλυτικά μέτρα, εκτίμησε πως «η πρώτη εντύπωση είναι ότι το ιταλικό προσχέδιο προϋπολογισμού δεν είναι συμβατό με το Σύμφωνο Σταθερότητας». Ανάλογα σχόλια έκανε και ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών, Μπρουνό Λε Μερ, αναφέροντας ότι υπάρχουν κανόνες που είναι ίδιοι για όλους. «Μειώνουμε το χρέος, σεβόμαστε τους κανόνες αυτούς και μένουμε κάτω από το 3% στην σχέση ελλείμματος- ΑΕΠ» πρόσθεσε ο Λε Μερ, για τον οποίο προφανώς το 2,4 είναι μεγαλύτερο από το 3!

Η πίεση των αγορών

Ο Ιταλός πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε υπογράμμισε πάντως σε ανάρτησή του στο Facebook ότι «ο επόμενος κρατικός προϋπολογισμός θα είναι θαρραλέος και σοβαρός, με στόχο την ανάπτυξη, αλλά και την δημοσιονομική σταθερότητα». Σημείωσε επίσης ότι η Ιταλία είναι πλήρως δεσμευμένη στο ευρώ και ότι οποιαδήποτε επικριτικά σχόλια για το κοινό νόμισμα είναι προσωπικές απόψεις, ενώ προσπάθησε να υποβαθμίσει και την ένταση στις σχέσεις με τις Βρυξέλλες.

Διευκρινιστικές δηλώσεις έκανε και ο εκπρόσωπος της Λέγκας για τα οικονομικά θέματα, Κλαούντιο Μπόργκι, τονίζοντας ότι η αποχώρηση από το ευρώ δεν είναι στο πρόγραμμα της κυβέρνησης. «Απλά επανέλαβα αυτό που έλεγα πάντα: ότι προσωπικά είμαι πεπεισμένος πως η Ιταλία θα είναι καλύτερα με το δικό της νόμισμα αλλά αυτό δεν είναι στο πρόγραμμα της κυβέρνησης», είπε ο ευρωσκεπτικιστής οικονομολόγος.

Την ίδια ώρα πάντως το ιταλικό σπρεντ ξεπέρασε τις 300 μονάδες βάσης, η απόδοση των ιταλικών δεκαετών ομολόγων ανέβηκε πάνω από το 3% και ο γενικός δείκτης στο χρηματιστήριο του Μιλάνου κατέγραφε πτώση. Η αύξησή του σπρεντ θεωρείται ότι αποτελεί συνέπεια της έντασης και των διαφορών για το σχέδιο προϋπολογισμού ανάμεσα στην κυβέρνηση της Ρώμης και τις Βρυξέλλες.

Παραλλήλως, ο οίκος Moody’s  εξέφρασε αμφιβολίες για το αν το σημερινό πολιτικό περιβάλλον στην Ιταλία θα επιτρέψει την υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, υποβάθμισε ωστόσο την πιθανότητα να φύγει η Ρώμη από την Ευρωζώνη. Είχαν προηγηθεί βεβαίως μαζικές πωλήσεις στις ιταλικές χρηματοπιστωτικές αγορές, με αφορμή την δήλωση του Μπόργκι, ότι τα περισσότερα προβλήματα της Ιταλίας θα λύνονταν, αν επέστρεφε στο νόμισμά της.

Ξαφνικές αντεπιθέσεις

Οι επικεφαλής των Πεντάστερων και της Λέγκας, οι οποίοι στηρίζουν την κυβέρνηση Κόντε, επιμένουν πάντως στο πρόγραμμα και τις πολιτικές επιλογές τους.

Ο αντιπρόεδρος της ιταλικής κυβέρνησης Λουίτζι ντι Μάιο διαμήνυσε ότι η Ιταλία δεν θα αλλάξει τους στόχους της για το έλλειμμα παρά τις πιέσεις των Βρυξελλών και των εταίρων στην ΕΕ. «Δεν κάνουμε πίσω από αυτό το 2,4% του ΑΕΠ. Αυτό πρέπει να καταστεί σαφές. Δεν θα υποχωρήσουμε ούτε χιλιοστό», σημείωσε ο Ντι Μάιο. Έδειξε μάλιστα και τους «ηθικούς αυτουργούς» των ευρωπαϊκών αντιδράσεων σημειώνοντας ότι δεν υπάρχει «καμία αμφιβολία» πως Μακρόν και Μέρκελ θέλουν να πέσει η ιταλική κυβέρνηση.

Λίγο πιο επιθετικός ο Σαλβίνι το πήγε ακόμη παραπέρα. Ο έτερος αντιπρόεδρος της ιταλικής κυβέρνησης και ηγέτης της Λέγκας άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο η Ρώμη να ζητήσει αποζημιώσεις από τις Βρυξέλλες, επειδή οι δηλώσεις στελεχών της Κομισιόν για τον ιταλικό προϋπολογισμό ανεβάζουν το κόστος δανεισμού για την χώρα. «Τα λόγια και οι απειλές του Γιούνκερ και άλλων υψηλόβαθμων γραφειοκρατών της ΕΕ συνεχίζουν να αυξάνουν το spread; Είμαστε έτοιμοι να αξιώσουμε αποζημιώσεις από αυτούς που θέλουν να βλάψουν την Ιταλία», ανέφερε σε ανακοίνωσή του ο Σαλβίνι.

Ανεξαρτήτως πάντως της έκβασης που θα έχει η αντιπαράθεση της Ρώμης με τις Βρυξέλλες, οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι οι χειρισμοί της αντισυστημικής κυβέρνησης της Ιταλίας αποτελούν την πρώτη ουσιαστική αντιπαράθεση κράτους μέλους με τις επιταγές της Κομισιόν για σκληρή λιτότητα.

Το «italian job», το οποίο συνοψίζεται στην προκειμένη περίπτωση στην διαμόρφωση πολιτικών με το πνεύμα “μειώνω το χρέος σταδιακά και χωρίς λιτότητα” έρχεται σε μετωπική σύγκρουση με την πολιτική της σκληρής δημοσιονομικής πολιτικής που επέβαλαν στην Ευρώπη ο Σόιμπλε και η Μέρκελ.

Ο δε μεγάλος φόβος των Βρυξελλών είναι η ενδεχόμενη επιτυχία. Αν το σχέδιο των «τρελών» Ρωμαίων πετύχει τότε το σλόγκαν για τις επόμενες δεκαετίες θα είναι «κάνε ό,τι και οι Ιταλοί». Αυτό όμως θα σημάνει παράλληλα όχι το τέλος της Ενωμένης Ευρώπης, όπως διατείνονται οι «μανδαρίνοι» των Βρυξελλών, αλλά το τέλος της γερμανικής κυριαρχίας επ’ αυτής.