Οι Βίκινγκς την βρήκαν πράσινη, η Κομισιόν θα την μαυρίσει

Το 10ο αιώνα, ο Έρικ ο Κόκκινος, ο αρχηγός των Βίκινγκς της Ισλανδίας, ενθουσιασμένος από τη χλωρίδα της Γροιλανδίας, την αποκάλεσε “Πράσινη Χώρα”. Την περίοδο εκείνη η Γροιλανδία δεν καλύπτονταν από πάγους και χιόνια. Τον 9ο και 10ο αιώνα οι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούσαν υδρογονάνθρακες ώστε να θεωρηθούν υπεύθυνοι για το λιώσιμο των πάγων. Σήμερα, η Γροιλανδία, η ημιαυτόνομη αυτή περιοχή που ανήκει στη Δανία, έγινε, σύμφωνα με Σκανδιναβούς αναλυτές, η πρώτη χώρα η οποία πλήττεται από ένα νέο γεωπολιτικό φαινόμενο το οποίο θα αποτελεί από τώρα και στο εξής την παγκόσμια κανονικότητα: από την “Κατάρα της Πράσινης Ενέργειας“.

Μέχρι σήμερα, αυτό που ήταν γνωστό εδώ και δεκαετίες και έχει αναλυθεί από πολλούς ακαδημαϊκούς ερευνητές, ήταν το φαινόμενο της κατάρας των υδρογονανθράκων, γνωστότερο ως Resource Curse. Οι χώρες στις οποίες υπήρχαν μεγάλα κοιτάσματα (κυρίως) υδρογονανθράκων, υπέφεραν κοινωνικά, οικονομικά και γεωπολιτικά. Αυτό ήταν, μεταξύ άλλων, ένα από τα βασικότερα επιχειρήματα διάφορων κύκλων εναντίον της αξιοποίησης των υδρογονανθράκων.

Αυτό το επιχείρημα χρησιμοποιήθηκε και στην Ελλάδα από διάφορους κύκλους οι οποίοι ακόμη και σήμερα υψώνουν εμπόδια στην αξιοποίηση των ελληνικών υδρογονανθράκων: «Τί θέλετε; Πετρέλαιο; Να γίνουμε σαν τη Νιγηρία;». Η Γροιλανδία, η οποία βρίσκεται εν μέσω ξαφνικής γεωπολιτικής κρίσης, με ευθύνη της παρούσας Κομισιόν, γίνεται ο αναμφισβήτητος μάρτυρας ενός αναμενόμενου φαινομένου. Οι σπάνιες γαίες της Γροιλανδίας, αυτά τα κρίσιμα 17 ορυκτά τα οποία είναι άκρως απαραίτητα για την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της Συμφωνίας του Παρισιού (όπως αυτές υφίστανται σήμερα), τείνουν να μετατρέψουν τη Γροιλανδία στην πρώτη “Πράσινη Νιγηρία” και μάλιστα στην καρδιά της Ευρώπης.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η Συμφωνία του Παρισιού στηρίζονται αποκλειστικά στην αξιοποίηση κρίσιμων ορυκτών όπως οι 17 σπάνιες γαίες (χρησιμοποιούνται στις ανεμογεννήτριες και στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα), το γάλλιο (χρησιμοποιείται στους ημιαγωγούς), ο γραφίτης (χρησιμοποιείται στα φωτοβολταϊκά πάνελς), το ίνδιο (χρησιμοποιείται στα φωτοβολταϊκά πάνελς), το αντιμόνιο (χρησιμοποιείται στους ημιαγωγούς), το γερμάνιο (χρησιμοποιείται στους ημιαγωγούς), το λίθιο (χρησιμοποιείται στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και στα φωτοβολταϊκά) κ.λπ. Η εξάρτηση της Δύσης από την Κίνα σε όλα αυτά τα κρίσιμα ορυκτά, τόσο στην εξόρυξη (upstream) όσο και στην κατεργασία (downstream) είναι εξαιρετικά σημαντική.

Τι συμβαίνει στις ΗΠΑ

Ας αναφερθούν ενδεικτικά παραδείγματα για τις ΗΠΑ (παρόμοια εικόνα ισχύει για την ΕΕ). Οι ΗΠΑ εισάγουν γάλλιο σχεδόν αποκλειστικά από την Κίνα, η οποία ταυτόχρονα ελέγχει το 60% της παγκόσμιας κατεργασίας (downstream) του συγκεκριμένου ορυκτού. Παρόμοια εικόνα ισχύει για το γραφίτη: η Κίνα ελέγχει τις παγκόσμιες εξορύξεις γραφίτη αλλά ταυτόχρονα και την κατεργασία του (downstream) σε ποσοστά που κυμαίνονται από 64% για απλές χρήσεις, ως 100% για χρήσεις τα φωτοβολταϊκά. Το ίδιο ισχύει για το λίθιο όπου η Κίνα ελέγχει την εξόρυξη αλλά και περισσότερο από το 60% της παγκόσμιας κατεργασίας (downstream).

Η χρήση της λέξης “εξάρτηση” της Δύσης από την Κίνα τόσο σε εξορύξεις όσο και στην κατεργασία των κρίσιμων ορυκτών δεν είναι τυχαία: η Δύση τείνει να συμπεριφέρεται όπως οι ναρκομανείς οι οποίοι εξαρτώνται από τον dealer τους ο οποίος κατέχει τόσο την καλλιέργεια της πρώτης ύλης όσο και την κατεργασία των ναρκωτικών ουσιών. Ας δοθεί ακόμη ένα παράδειγμα για να αντιληφθούμε την ανοησία της Δύσης: πως θα ήταν ο κόσμος τα τελευταία 60 χρόνια εάν τον αποκλειστικό έλεγχο των υδρογονανθράκων τόσο στην εξόρυξη (upstream) όσο και στη διύλιση (downstream) την είχε μία μόνο χώρα ή μία μόνο εταιρεία;

Η Κομισιόν στην περίπτωση της Γροιλανδίας έβαλε στην καρδιά της Ευρώπης τον λύκο (Κίνα) να φυλάει τα πρόβατα (ευρωπαϊκή βιομηχανία) και φέρει τεράστιες ευθύνες σε ακόμη ένα επίπεδο. Η Κομισιόν έκλεισε τα μάτια και αδιαφόρησε για τις απίστευτα αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις (τοξικά+ραδιενέργεια) του κινεζικού έργου εξόρυξης σπάνιων γαιών στη Γροιλανδία ξεσηκώνοντας τις τοπικές κοινωνίες. Η Κομισιόν αδιαφόρησε προκλητικά για την κοινωνική αποδοχή των έργων εξόρυξης (upstream), αυτό που αποκαλείται Κοινωνική Επιχειρησιακή Άδεια (Social License to Operate) οδηγώντας μία μικρή κοινωνία σε επικίνδυνο διχασμό με επικίνδυνες γεωπολιτικές επιπτώσεις.

Η Κομισιόν πυροβόλησε τα πόδια της στο θέμα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας δίνοντας ένα πολύ κακό παράδειγμα μη ορθής πολιτικής πρακτικής. Σιγά-σιγά, το ίδιο φαινόμενο, δηλαδή του ξεσηκωμού των τοπικών κοινωνιών εναντίον των έργων εγκατάστασης τελικών προϊόντων αυτών των κρίσιμων ορυκτών (downstream), θα παρατηρείται όλο και πιο έντονα στην καρδιά της Ευρώπης. Το παράδειγμα εμφάνισης των αντι-ΑΠΕ κινημάτων των περιφερειαρχών στην Ελλάδα εναντίον διάφορων έργων πράσινης ενέργειας είναι ενδεικτικό.

Αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών

Οι σχετικές προειδοποιήσεις είχαν δοθεί το 2018, και επαναλήφθηκαν το 2019, όταν προτάθηκε σχετικό μορατόριουμ. Δυστυχώς, ορισμένοι δεν αντιλήφθηκαν ότι αυτό το οποίο καλλιεργούσαν τόσες δεκαετίες σήμερα στρέφεται ως μπούμερανγκ εναντίον τους. Μέχρις στιγμής, ο τρόπος με τον οποίο προωθεί η κυβέρνηση την δια του “έτσι θέλω” εγκατάσταση ΑΠΕ σε διάφορα σημεία στην Ελλάδα θυμίζει…Γροιλανδία. Οι Περιφερειάρχες εκλέγονται και λογοδοτούν στους ψηφοφόρους τους, δηλαδή στις τοπικές κοινωνίες οι οποίες έχουν και ρόλο και λόγο.

Οι τοπικές κοινωνίες, εάν αγνοηθούν, θα αντιδράσουν φοβούμενες ίσως την “κατάρα της πράσινης ενέργειας” και δεν θέλουν να μετατραπούν από “Δανίες του Νότου” σε “Πράσινες Νιγηρίες”. Οι καλαίσθητοι ψυχολογικά-επικοινωνιακοί τίτλοι περί αιολικών ή φωτοβολταϊκών “πάρκων” ή wind “farms”, δεν πείθουν κανένα πια. Τα πάρκα είναι χώροι αναψυχής όπου μπορεί να πάει κάποιος για πικνίκ. Οι φάρμες έχουν ζώα. Δεν έχουν αυτοματοποιημένα εργοστάσια-θηρία των 50, 60 και 100 μέτρων. Για να χρησιμοποιηθεί το επιχείρημα που χρησιμοποιούσαν πολλές δεκαετίες διάφοροι κύκλοι εναντίον των υδρογονανθράκων, σήμερα οι τοπικές κοινωνίες δεν θέλουν να μετατραπούν από “Δανία του Νότου” σε “Πράσινες Νιγηρίες” και αντιδρούν στην “Κατάρα της Πράσινης Ενέργειας”.

Οι επενδυτές των ΑΠΕ βλέπουν τις επενδύσεις υπό το πρίσμα του Return on Investment. Ουδείς αμφισβητεί την ανάγκη δημιουργίας κέρδους. Το κέρδος είναι η καρδιά του καπιταλισμού. Όμως, από την άλλη πλευρά, και οι τοπικές κοινωνίες έχουν το δικαίωμα να βλέπουν τον κόσμο υπό άλλο πρίσμα: υπό το πρίσμα του Return to Society. Μέχρις στιγμής, σε αυτό έχει αποτύχει τόσο η παρούσα Κομισιόν όσο και η ελληνική κυβέρνηση.