Όλα γίνονται για 9,2 τρισ. και τη διάσωση των ΗΠΑ

Η κατάσταση αυτή δημιουργεί σημαντική πίεση στις αγορές, στις δημοπρασίες αναχρηματοδότησης και αναμφίβολα ήταν εξ αρχής το αφανές, αλλά κεντρικό πολιτικό πρόβλημα των ΗΠΑ. Ο μόνος που είχε εξ’ αρχής συνείδηση της κατάστασης ήταν ο Τραμπ. Η ανάγκη για αναχρηματοδότηση αυτού του τεράστιου ποσού, ενδέχεται να αυξήσει τις αποδόσεις των ομολόγων, καθώς η προσφορά θα είναι ιδιαίτερα αυξημένη, ειδικά στο πρώτο εξάμηνο του έτους.

Τον Μάιο, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ έβγαλε νέους τίτλους 125 δισ. δολαρίων για την αναχρηματοδότηση, 94,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων για ομόλογα, που έληξαν στις 15 Μαΐου. Η έκδοση θεωρήθηκε επιτυχής, γιατί παράλληλα συγκέντρωσε 30,8 δισ. δολάρια νέο καθαρό δανεισμό από ιδιώτες επενδυτές. Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου αυξήθηκε από 4,354% πριν τη δημοπρασία σε 4,385%. Η επιτυχία οφείλεται στο ότι η Federal Reserve πραγματοποίησε στις αρχές Μαΐου αγορές 43,6 δισ. δολ. σε ομόλογα του Δημοσίου, εκ των οποίων 8,8 δισεκατομμύρια δολάρια αφορούσαν 30ετή ομόλογα που εκδόθηκαν στις 8 Μαΐου.

Αυτές οι αγορές χαρακτηρίστηκαν από ορισμένους αναλυτές ως “stealth QE” δηλαδή, κρυφή ποσοτική χαλάρωση, διότι έτσι η Fed ενίσχυσε τη ρευστότητα της αγοράς, χωρίς επίσημη ανακοίνωση νέου προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης. Η παρέμβαση της Fed έγινε για την αποφυγή αποσταθεροποίησης. Βέβαια, μέχρι τα 5 τρισ. που λήγουν τον Ιούλιο, η απόσταση είναι μεγάλη.

Η Moody’s και η κατάσταση του επείγοντος

Στα μέσα του Μαΐου, δύο δραματικά γεγονότα σημειώθηκαν στις ΗΠΑ, που κλόνισαν την κυβέρνηση Τραμπ. Το πρώτο αφορούσε τον οίκο αξιολόγησης Moody’s, που υποβάθμισε την πιστοληπτική αξιολόγηση των ΗΠΑ σε Aa1 από Aaa, ευθυγραμμιζόμενος με τους οίκους Fitch Ratings και S&P Global Ratings, που ήδη είχαν αξιολογήσει τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου κάτω από την ανώτατη βαθμίδα ΑΑΑ.

Το δεύτερο αφορούσε φορολογικό πολυνομοσχέδιο του Προέδρου Τραμπ, το οποίο δεν εγκρίθηκε από την αρμόδια επιτροπή του Κογκρέσου, καθώς πέντε Ρεπουμπλικάνοι βουλευτές από τους 21 της Επιτροπής, ψήφισαν κατά, αξιώνοντας επιπλέον περικοπές δαπανών, όπως μειώσεις στην επισιτιστική βοήθεια, στις υποτροφίες για φοιτητές από φτωχές οικογένειες και στις επιδοτήσεις για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, παρά τις προηγούμενες εκκλήσεις του Τραμπ για κομματική ενότητα.

Η κρίσιμη αντίσταση στις πολιτικές Τραμπ ερχόταν από τη Fed και τον διοικητή της, Τζερόμ Πάουελ, ο οποίος αρνούνταν να μειώσει τα επιτόκια ή να διοχετεύσει νέα ρευστότητα στην οικονομία. Φοβόταν ότι οι αποδόσεις των ομολόγων θα συνέχιζαν να ανεβαίνουν, πάνω από το επικίνδυνο όριο του 5%, φέρνοντας τις αγορές πιο κοντά σε μια πλήρη κατάρρευση.

Κάτι τέτοιο θα επηρέαζε τα επιτόκια στεγαστικών δανείων, πάνω από το ήδη υψηλό 7,5% και θα πυροδοτούσε όχι μόνο κατάρρευση της αγοράς κατοικιών, αλλά και πτωχεύσεις περιφερειακών τραπεζών που διακρατούν ομόλογα με χαμηλές αποδόσεις που αγοράστηκαν στα χρόνια της εύκολης ρευστότητας, όπως έγινε με τη Silicon Valley Bank το 2023. Ο Πάουελ φοβάται ακόμη ότι μια πρόωρη μείωση επιτοκίων, ειδικά με τους δασμούς να προσθέτουν πιθανώς έως και 1% στον δείκτη τιμών καταναλωτή (CPI), ενδέχεται να πυροδοτήσει νέο κύμα πληθωρισμού — ίσως και χειρότερο από αυτό του μοιραίου 2008.

Η αγορά αντέδρασε με εκτίναξη των αποδόσεων των 10ετών κρατικών ομολόγων έως και 4,52%, των 30ετών στο 5,012% και το 2ετές στο 4,023%. Καθώς, οι αποδόσεις των 10ετών κρατικών ομολόγων αυξάνονται, καθιστώντας ακριβότερο τον δανεισμό για σπίτια, φοιτητικά δάνεια και επιχειρήσεις, η καμπύλη αποδόσεων παραμένει αντεστραμμένη, δείχνοντας δυσπιστία στις μακροπρόθεσμες προοπτικές. Ο χρυσός και το bitcoin ανεβαίνουν σταθερά. Το ερώτημα είναι πότε και πόσο θα εμφανιστούν επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα.

Το Big Beautiful Bill

Νωρίτερα, ο υπουργός Οικονομικών, Scott Bessent, είχε προειδοποιήσει το Κογκρέσο ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μη βιώσιμη τροχιά: «Τα νούμερα του χρέους είναι πράγματι τρομακτικά». Από την άλλη, όμως, το πακέτο φορολογικών μέτρων Τραμπ περιελάμβανε την παράταση των φοροαπαλλαγών για τους πλούσιους του νόμου του 2017, παρά τις αμφιβολίες για τον περιορισμό των δαπανών που το DOGE μπόρεσε μόνο να περιορίσει κατά 450 δισ. δολ. αντί για ένα τρισ.δολ. Η Κοινή Επιτροπή Φορολόγησης εκτίμησε ότι το πακέτο θα κοστίσει 3,8 τρισεκατομμύρια δολάρια την επόμενη δεκαετία.

Υπό αυτές τις συνθήκες το φορολογικό πακέτο Τραμπ των 2 τρισ. δολ. φοροαπαλλαγών σε δέκα χρόνια, το Big (1116 σελίδες!) “Beautiful Bill” όπως το έλεγε, κινδύνεψε να μην περάσει, όχι βέβαια λόγω της εύνοιας στους πλούσιους και στις επιχειρήσεις, αλλά, κυρίως, εξ αιτίας των δραστικών περικοπών κατά 700 δισ. δολ. των ομοσπονδιακών δαπανών στη δεκαετία, και ιδιαίτερα στο Medicaid, το οποίο καλύπτει 70 εκατ. φτωχούς Αμερικάνους. Οι περικοπές αυτές έχουν προβληματίσει τους βουλευτές, που έχουν να αντιμετωπίσουν τις ενδιάμεσες εκλογές το 2026.

Ο ίδιος ο πρόεδρος διατράνωνε πως το σχέδιο του «θα είναι χρυσορυχείο», παρουσιάζοντάς το ως μέσο φορολογικής απελευθέρωσης με μηδενισμό του φόρου εισοδήματος, για τα νοικοκυριά με ετήσιο εισόδημα κάτω των 200.000 δολαρίων. Η πλήρης κατάργηση του φόρου, σε αυτό το επίπεδο εισοδήματος, θα κοστίσει περί τα 737 δισ. δολάρια το 2025, δηλαδή 2–3 φορές περισσότερα απ’ όσα μπορούν ρεαλιστικά να αποδώσουν οι δασμοί.

Πάντως, το 2025, αναμένονται έσοδα 2,4 τρισ. δολάρια από φόρους φυσικών προσώπων, ποσό που προγραμματίζεται να ξεπεράσει τα 4 τρισ. μέσα στην επόμενη δεκαετία. Τελικά, την Πέμπτη, 22 Μαΐου, η Βουλή των Αντιπροσώπων ψήφισε το νομοσχέδιο του Τραμπ, που, σύμφωνα με το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου, θα προσθέσει περίπου 3,8 τρισ. δολάρια στο χρέος της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, που είναι ήδη 36,2 τρισ. δολάρια, την επόμενη δεκαετία.

Η Συμφωνία Mar-a-Lago και ο γεωπολιτικός εκβιασμός

Όλα αυτά τα έλαβε υπόψη της η Moody’s, που έκανε την υποβάθμιση, επειδή τα αυξανόμενα δημοσιονομικά ελλείμματα δεν παρουσίαζαν σημάδια αποκλιμάκωσης, τα οποία αντανακλούν την επί δέκα χρόνια συνεχή αύξηση του χρέους και των πληρωμών τόκων σε επίπεδα σημαντικά υψηλότερα από αυτά άλλων κρατών με παρόμοια αξιολόγηση. Η Moody’s ουσιαστικά υπονόησε ότι το αμερικάνικο χρέος δεν είναι βιώσιμο και ότι πρέπει να αναδιαρθρωθεί.

Είναι προφανές ότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν να χρεοκοπήσουν, δηλαδή να προβούν σε αθέτηση πληρωμών. Πρώτον, για γεωπολιτικούς λόγους και κύρους της ηγεμονίας. Δεύτερον, επειδή κανείς δεν θέλει να συμβεί κάτι τέτοιο, δεδομένου ότι ο πλανήτης είναι εγκλωβισμένος στα αμερικάνικα ομόλογα και τις δολαριακές αξίες, και τρίτον, γιατί η οικονομία της είναι πολύ μεγάλη και η χρεοκοπία θα οδηγούσε σε παγκόσμια καταστροφή και μάλλον σε ένα παγκόσμιο πόλεμο χωρίς προηγούμενο. Γι΄ αυτό είναι πολύ πιθανό να ενεργοποιηθούν άλλες λύσεις … της έμμεσης χρεοκοπίας και της αναδιάρθρωσης του χρέους.

Η αναγκαιότητα της αναδιάρθρωσης του αμερικάνικου χρέους προκύπτει, άλλωστε, και από την πρόταση της Συμφωνίας Mar-a-Lago του Προέδρου Οικονομικών Συμβούλων του Τραμπ, Stephen Miran, η οποία συνίσταται σε swaps δολαρίων, πρακτική που απεύχεται η Fed. Τα swap δολαρίων λειτουργούν ως εξής: η Fed συμφωνεί με την ΕΚΤ, για παράδειγμα, να της δώσει 100 δισ. δολ. και σε αντάλλαγμα παίρνει ευρώ με ισοτιμία της ημέρας. Σε προκαθορισμένο χρόνο, η ΕΚΤ επιστρέφει τα δολάρια και παίρνει πίσω τα ευρώ.

Σε αυτή την ανταλλαγή, δεν υπάρχει ρίσκο συναλλαγματικής ισοτιμίας. Το κύριο στοιχείο είναι ότι αυτές οι συναλλαγές δεν επηρεάζουν την ποσότητα του νομίσματος που κυκλοφορεί στην αγορά. Γι΄ αυτό και τα swap δολαρίων παρουσιάζονται, όχι μόνο ως εργαλείο χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, αλλά και ως γεωπολιτικό όπλο, αφού όσοι έχουν πρόσβαση σε δολάρια μέσω της Fed έχουν πλεονέκτημα.

Τί προτείνει η Fed

Η Fed δεν προσφέρει swap γραμμές σε όλες τις χώρες. Μόνιμα ή προσωρινά πρόσβαση έχουν η ΕΚΤ, η Τράπεζα της Ιαπωνίας, η Τράπεζα της Αγγλίας, η Ελβετία, ο Καναδάς και η Κεντρική Τράπεζα της Ν. Κορέας κ.ά., που σημαίνει ότι έχουν σιγουριά ότι θα βρουν δολάρια σε κάποια κρίση. Η ιδέα του Miran είναι “σατανική”, διότι σύμφωνα με αυτή, η Fed υποχρεώνει τις φίλες κεντρικές τράπεζες της ΕΕ, της Ιαπωνίας, της Βρετανίας κ.ά. να ανταλλάξουν ευρώ και γεν και να φορτωθούν δολάρια, αντί για στρατιωτική προστασία!

Προτείνει μια στρατηγική που εμπλέκει τον περιορισμό της στρατιωτικής στήριξης σε συμμάχους, μεταθέτοντας το κόστος, με αντάλλαγμα ίσως μεγαλύτερη πρόσβαση σε swaps δολαρίου, ώστε να μειωθεί η στρατιωτική δαπάνη της Αμερικής, μετατοπίζοντας το κόστος σε άλλες χώρες. Η στρατηγική Miran είναι αναμφίβολα επικίνδυνα διχαστική, διότι οι σύμμαχοι μπορεί να αντιδράσουν και να επιταχύνουν την αποδόλαριοποίηση, κυρίως η ΕΕ. Ταυτόχρονα, η αξιοπιστία της Fed θα υπονομευτεί αν τα swaps γίνουν ξεδιάντροπα εργαλείο πολιτικής.

Φυσικά, τα νομισματικά εργαλεία είναι και εργαλεία ισχύος. Το δολάριο δεν είναι απλώς μέσο συναλλαγής ή αποθεματικό νόμισμα, λειτούργησε και λειτουργεί ως όπλο επιρροής. Η χρήση swap δολαρίων για πολιτικο-στρατηγικούς σκοπούς ενέχει τον κίνδυνο να υπονομεύσει μακροπρόθεσμα την αξιοπιστία του δολαρίου, και μαζί του, την ηγεμονική θέση των ΗΠΑ στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα.