Όλη η αλήθεια για τον EastMed – Οι ΗΠΑ και το Euro-Asia

Εν μέσω ενεργειακής κρίσης ήρθε προ καιρού το non paper του το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τον αγωγό EastMed. Πρόκειται για σχέδιο που έχει ήδη συμπληρώσει 10ετία, βρίσκεται στο πιο ώριμο στάδιο, συμβάλλει στην διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού της Ευρώπης με αέριο, ανοίγει τον δρόμο για δημιουργία νοτίου ενεργειακού πόλου ως συμπληρωματικό αντίβαρο σ’ αυτό της Βόρειας Θάλασσας και στηρίζεται στην ανάπτυξη των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου.

Γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά. Προκαλεί εντύπωση πως ένα non paper δημιουργεί τέτοια κατάσταση! Όταν μάλιστα υπάρχουν υπογεγραμμένες διακρατικές συμφωνίες (Ισραήλ-Κύπρος-Ελλάδα), υπάρχουν αποφάσεις της ΕΕ, υπάρχουν θεσμοί που έχουν γεννηθεί γύρω από την ιδέα αυτού του έργου (Forum Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου και δήλωση συμμετοχής της Γαλλίας, των ΗΠΑ και των Εμιράτων), υπάρχουν ήδη μελέτες και ολοκληρώνονται και εκείνες που το καθιστούν ώριμο για δρομολόγηση κατασκευής.

Αν η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει αποφασίσει να μην υποστηρίξει την κατασκευή του EastMed, μην ψάχνει για δικαιολογία και φύλο συκής. Γιατί το παιχνίδι είναι ακριβώς αυτό! Και γι’ αυτό δεν απαντούν, το αφήνουν να κυκλοφορεί, να δημιουργεί κλίμα, για να ξεγράψουν τον EastMed, λόγω Αμερικάνων! Αλλά έτσι δημιουργούν και τη χείριστη εικόνα: μιας χώρας χωρίς θέση, χωρίς ρόλο, χωρίς ανάστημα, που δεν τιμά συμφωνίες και δεσμεύσεις!

Στο άτυπο έγγραφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ αναφέρεται ότι δεν είναι ενδεδειγμένη η κατασκευή του αγωγού για λόγους περιβαλλοντικούς, οικονομικούς (υψηλό κόστος κατασκευής), καθώς κι ότι προκαλεί εντάσεις στην περιοχή (αντιδράσεις της Τουρκίας). Σημειώνουμε ότι η κυβέρνηση Τραμπ, στο πλαίσιο του East Med Act, είχε στηρίξει τον αγωγό με δηλώσεις του τότε υπουργού Εξωτερικών Πομπέο και με την παρουσία του ιδίου στην καθοριστική τριμερή συνάντηση πριν την υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας κατασκευής του έργου.

Ποιους ανταγωνισμούς δημιουργεί

Οι Αμερικανοί δεν εμπλέκονται ούτε οικονομικά, ούτε θεσμικά, ούτε γεωγραφικά, ούτε σχεδιαστικά στον EastMed. Το έργο δεν τους ζήτησε ούτε σέντ. Η κατασκευή έχει αποφασιστεί με συμφωνία Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ που υπογράφτηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2020. Επίσης, η ΕΕ το έχει χαρακτηρίσει έργο «κοινού ενδιαφέροντος» και το έχει εντάξει στα Projects of Common Interest με τελευταία, πέμπτη επιβεβαίωση στη Λίστα των Έργων του Νοεμβρίου 2021 (Brussels, 19.11.2021 C(2021) 8409 final), η οποία και θα έρθει από την Κομισιόν προς οριστική έγκριση στο Ευρωκοινοβουλίου στο τέλος Ιανουαρίου 2022.

Την ευθύνη της εξέλιξης του έργου έχει η εταιρεία IGI Poseidon S.A. (50% ΔΕΠΑ, 50% ιταλική Edison). Μέχρι, τώρα, o μελέτες έχουν χρηματοδοτηθεί με 75 εκατ. €, έχουν λάβει μέρος για την κατάρτισή τους συνεργαζόμενα σχήματα υψηλού κύρους (INTECSEA, C&M Engineering, IHS-Cera, ΑF, και η JP Kenny) και βρίσκονται ήδη στο τελευταίο τους στάδιο, με την περιβαλλοντική μελέτη να έχει προ ολίγων ημερών παρουσιαστεί στους σχετιζόμενους ελληνικούς διοικητικούς και κοινωνικούς φορείς.

Το χρονοδιάγραμμα του έργου προβλέπει κατασκευή με έναρξη στο τέλος του 2023 και έναρξη λειτουργίας του το 2026. Η εκτίμηση του κόστους κατασκευής του αγωγού έχει επιβεβαιωθεί από έμπειρες εταιρείες και το ισραηλινό υπουργείο Ενέργειας, που είχε μέχρι τέλους σειρά ερωτημάτων μελετώντας συστηματικά κάθε πτυχή. Το κόστος κατασκευής υπολογίζεται στα 7,2 δισ. € με ετήσιο κόστος συντήρησης 90 εκατ.

Είναι αποφασισμένο το 1/3 του κόστους να χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκούς πόρους, ενώ το υπόλοιπο μέρος θα χρηματοδοτηθεί με τον κλασικό τρόπο για τέτοια έργα, από τις εταιρείες που θα αναλάβουν την κατασκευή και εκμετάλλευσή του. Οι ισχυρισμοί του Στέιτ Ντιπάρτμεντ περί αντιοικονομικότητας είναι αβάσιμοι και στο έργο δεν εμπλέκονται αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα. Οι εμπλεκόμενες εταιρείες θα εξασφαλίσουν χρηματοδότηση με βάση μακροπρόθεσμα συμβόλαια αγοράς-πώλησης.

Υψηλές τιμές και συμβόλαια

Η σημερινή, μάλιστα, περίοδος κρίνεται ιδεώδης για την σύναψη μακροπρόθεσμων συμβολαίων μεταξύ παραγωγών και αγοραστών, αφού λόγω των υψηλών τιμών φυσικού αερίου (οι ενδείξεις είναι ότι θα παραμείνουν για αρκετό διάστημα ακόμα σε υψηλά επίπεδα) υπάρχει σημαντική διαφορά (price differential) με τις τιμές παραγωγού στον άξονα Ισραήλ- Αιγύπτου να είναι σήμερα στα 4-6 $ ανά ΜΜbtu και στην Ευρώπη (TTF, PSV,PVB, LNG Med.Marker) να κινούνται σταθερά άνω των 25 $ ανά MMbtu!

Ο αγωγός, υποθαλάσσιος στο μεγαλύτερο μέρος του, μήκους 1.900 χλμ., είναι ικανός να μεταφέρει ετησίως 10-12 δισ. κυβ. μέτρα αερίου (σε πρώτη φάση). Είναι ο βαθύτερος και μεγαλύτερος σε μήκος μέχρι τώρα αγωγός στον κόσμο. Θα πρέπει, λοιπόν, να ξεπεράσει σοβαρές δυσκολίες κατασκευής ιδιαίτερα στα μεγάλα βάθη. Αλλά υπάρχουν εταιρείες ικανές να ολοκληρώσουν την κατασκευή.

Το αμερικανικό non paper δείχνει πραγματικό ενδιαφέρον, που δεν δηλώνεται ανοιχτά. Αφορά την ενίσχυση των εξαγωγών αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στην Ευρώπη. Γι’ αυτό και το ενδιαφέρον τους για την μεγάλη πλωτή εγκατάσταση-σταθμού φυσικού αερίου ανοιχτά του λιμένα της Αλεξανδρούπολης (του FSRU), όπως και του ήδη κατασκευαζόμενου έργου διασύνδεσης Ελλάδος-Βουλγαρίας με κόμβο την Κομοτηνή (IGB -Interconnector Greece-Bulgaria).

Η τάση της πώλησης όλο και μεγαλύτερων ποσοτήτων αμερικανικού LNG αποτυπώνεται καθαρά και στα στοιχεία του ΔΕΣΦΑ (βλ. διαγράμματα), όπου οι ΗΠΑ και το 2020 και το 2021 αποτελούν τον πρώτο τροφοδότη LNG από τις εγκαταστάσεις της Ρεβυθούσας, μολονότι παλαιότερα την πρώτη θέση είχε η Αλγερία. Με δυο λόγια, η κατασκευή του EastMed και κατ’ επέκταση η δημιουργία του νοτίου ενεργειακού πόλου προσκρούει στα αμερικανικά συμφέροντα, αφού η ύπαρξη του θα περιορίσει τις εξαγωγές αμερικανικού LNG προς τις ευρωπαϊκές χώρες και θα πληγεί έτσι ο απώτερος στόχος της Ουάσινγκτον για κυριαρχία στη διεθνή αγορά φυσικού αερίου.

EastMed και Euro-Asia

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ με το non paper αποσύρει τη διπλωματική στήριξη στον EastMed και στηρίζουν την ηλεκτρική διασύνδεση μεταξύ Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ και Ελλάδος-Κύπρου-Αιγύπτου (Euro-Asia & Euro-Africa Interconnectors). Όμως και στα δύο αυτά έργα της ηλεκτρικής διασύνδεσης, υψηλών επίσης τεχνικών και οικονομικών απαιτήσεων, τα ειδικών προδιαγραφών ηλεκτρικά καλώδια θα διέλθουν από την ίδια περιοχή με τον EastMed. Περιοχή που η Τουρκία θεωρεί ότι αποτελεί μέρος της υφαλοκρηπίδας της στην Ανατολική Μεσόγειο (“Γαλάζια Πατρίδα”), λόγω και του τουρκολυβικού συμφώνου.

Οι ΗΠΑ, ακόμα κι αν αντιδρούν για λόγους που ορισμένοι τους συνδέουν με τις νέες ισορροπίες στην περιοχή, συνυφασμένες και με το Ουκρανικό, γνωρίζουν ότι ο Κόσμος δεν βρίσκεται στην εποχή των ψυχροπολεμικών μπλοκ, ή της αποικιοκρατίας. Και για τον Nord Stream-2 στη Βαλτική, οι ΗΠΑ είχαν ισχυρότατες αντιρρήσεις, αλλά κατασκευάστηκε. Και για την εγκατάσταση των Κινέζων στη Χάιφα είχαν αντιρρήσεις και παρά τις ειδικές σχέσεις τους με το Ισραήλ, οι Κινέζοι τελικά εγκαταστάθηκαν και λειτουργούν. Και για την COSCO στον Πειραιά έχουν αντιρρήσεις και ασκούν πιέσεις, αλλά εναλλακτική δική τους δεν είχαν και οι Κινέζοι βρίσκονται και λειτουργούν στον Πειραιά. Στο σημερινό πολυπολικό Κόσμο, οι συμμαχίες έχουν σημασία, αλλά οι χώρες, ακόμα και οι μικρομεσαίες, διεκδικούν –και από τα αποτελέσματα κρίνονται οι ηγεσίες τους– καλύτερες θέσεις και νέους ρόλους στο διεθνή καταμερισμό και στο παγκόσμιο σκηνικό.