Παιχνίδια στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό με φόντο τα απατηλά νηολόγια

Η απίστευτη υπόθεση, που αναδεικνύει ξεκάθαρα τις αδυναμίες του παγκόσμιου ναυτιλιακού συστήματος νηολόγησης πλοίων, ευνοϊκό για “εξαφανίσεις”  πραγματικών ιδιοκτητών, καταγγέλθηκε, εγγράφως, στη Νομική Επιτροπή του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (International Maritime Organization- IMO) από την Γαλλία και την Ολλανδία. Η αναφορά έγινε στο πλαίσιο μιας συζήτησης, που  εξελίσσεται από το 2017, με τους γνωστούς, βραδείς γραφειοκρατικούς ρυθμούς του ΙΜΟ για τα λεγόμενα “απατηλά νηολόγια” (fraudulent registration).

Όμως, η επόμενη σύνοδος της Νομικής Επιτροπής, από 24 έως και τις 28 Μαρτίου, στο Λονδίνο, απέκτησε ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς μια ομάδα μελών του ΙΜΟ, μεταξύ των οποίων τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιχείρησε να εμπλέξει στη συζήτηση για τα “απατηλά νηολόγια” τη λήψη μέτρων για τον λεγόμενο “σκιώδη στόλο”, προκαλώντας την άμεση αντίδραση της Ρωσίας αλλά και την αντίθεση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.

Εκεί θα συζητηθεί και το έγγραφο της Γαλλίας και της Ολλανδίας πριν από το οποίο η Γαλλία είχε ενημερώσει προφορικά τη Γραμματεία του ΙΜΟ για την εμφάνιση του νηολογίου του Matthew  Island, το οποίο δέχεται εγγραφές πλοίων σε μια ιστοσελίδα, με τηλέφωνο επικοινωνίας στη Ταϊλάνδη.

Μάλιστα, σημειώθηκε- και στο κοινό έγγραφο- η δήλωση της Ολλανδίας για την ύπαρξη ενός παρόμοιου νηολογίου- φάντασμα, του Sint Maarten (Αγίου Μαρτίνου) που αποτελεί Ολλανδικό έδαφος, στο νότιο τμήμα ομώνυμου νησιού της Καραϊβικής, με πληθυσμό 58.477 κατοίκους (στοιχεία 2023).

Η Ολλανδική αντιπροσωπεία είχε ενημερώσει, πριν περίπου ένα χρόνο, στη προηγούμενη σύνοδο της Νομικής Επιτροπής, ότι είχαν περιέλθει σε γνώση της “απατηλά έγγραφα” του Sint Maarten, συμπεριλαμβανομένων πιστοποιητικών ικανότητας ναυτικών και εκπαίδευσης.

«Το Sint Maarten, ωστόσο, δεν έχει μητρώο σημαίας (σ.σ. νηολόγιο) και δεν εκδίδει κανένα από αυτά τα πιστοποιητικά», είχε πει ο Ολλανδός εκπρόσωπος, όπως μετέδωσε το ναυτιλιακό site splash247. Πάντως, αυτή η υπόθεση δεν είναι η μοναδική. Όλα δείχνουν ότι υπάρχει μια διαρκής αύξηση πλοίων με “πλαστές σημαίες” και ανάλογων πιστοποιητικών, σε μια προσπάθεια να χάνονται τα “ίχνη” τους.

Ποια είναι τα πλοία με “ψεύτικες σημαίες”

Σύμφωνα με έγγραφο της Γραμματείας του ΙΜΟ μέχρι τις 17 Ιανουαρίου 2025 είχαν εντοπιστεί 201 ενεργά πλοία που “φέρουν ψευδώς τη σημαία μιας χώρας”. Πρόκειται για πλοία διαφόρων κατηγοριών (δεξαμενόπλοια, αλιευτικά, γενικού φορτίου (general cargo) κ.α.), τα περισσότερα “γερασμένα” αλλά και κάποια μόλις δεκαετίας, κατά κανόνα μικρής ή μεσαίας μεταφορικής ικανότητας με εξαίρεση δύο τάνκερ χωρητικότητας 159.176 τόνων που έφεραν “ψευδώς” σημαία Αγίου Μαρίνου.

Συνολικά, αυτά τα πλοία χρησιμοποίησαν 25 “σημαίες ευκαιρίας”, από τις οποίες οι περισσότερες είναι γνωστές για την “χαλαρότητα” των διαδικασιών εγγραφής των πλοίων σε αυτά τα νηολόγια και των ελέγχων των κρατικών αρχών τους. Η πιο πολυχρησιμοποιημένη σημαία είναι -σύμφωνα με τον πίνακα του ΙΜΟ- της Γουιάνας, την οποία έφεραν “ψευδώς” 48 πλοία, με το πιο “γερασμένο” να είναι κατασκευής 1969 (56 χρονών) και το νεότερο το 2015. Ακολουθούν οι σημαίες Γουινέας  και Εσουατίνι (Eswatini), ένα μικρό κρατίδιο στη Νότιο Αφρική με 23 και 22 πλοία, αντίστοιχα. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι βασικός στόχος της νηολόγησης των πλοίων είναι η διασφάλιση της νόμιμης, ασφαλούς παγκόσμιας ναυσιπλοΐας.

Ωστόσο, όπως επισημαίνεται σε έκθεση που έχει συνταχθεί για λογαριασμό του IMO, υπάρχουν δύο κρίσιμα “κενά”: α) η ανυπαρξία δεσμευτικού διεθνούς πλαισίου που να ρυθμίζει τη διαδικασία εγγραφής πλοίων σε νηολόγιο και β) η εναπόθεση στα “κράτη σημαίας” (σ.σ. ανεξαρτήτως των αντικειμενικών συνθηκών που επικρατούν σε αυτό) του ελέγχου για το εάν τα νηολογημένα πλοία υπό τη σημαία τους συμμορφώνονται με τα διεθνή πρότυπα και κανονισμούς. Αυτά τα “κενά” και η αυξανόμενη εφαρμογή του λεγόμενου flag-hopping, δηλαδή της πρακτικής των επαναλαμβανόμενων και ταχέων αλλαγών της σημαίας ενός σκάφους, συντελούν στην αύξηση των πλοίων- φαντασμάτων με εικονικά στοιχεία.

Που “σκοντάφτουν” οι συζητήσεις στον ΙΜΟ

Το ζήτημα των “απατηλών νηολογίων” και των “ψευδών σημαιών” τέθηκε για το πρώτη φορά το 2017 στον ΙΜΟ, από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ). Τότε οι αντιπρόσωποι του Κονγκό ανέφεραν ότι περίπου 73 αλιευτικά χρησιμοποιούσαν “ψευδώς” τη σημαία του κράτους για να διενεργούν παράνομη αλιεία στη θάλασσά του. Ένα χρόνο αργότερα γνωστοποιήθηκαν και άλλες περιπτώσεις για “δόλια χρήση της σημαίας μιας χώρας ή/και με δόλια λειτουργία ενός μητρώου χωρίς την άδεια ή τη γνώση της υποτιθέμενης χώρας σημαίας”.

Στην περυσινή σύνοδο της Νομικής Επιτροπής συγκροτήθηκε Ομάδα Εργασίας, την οποία συντονίζει η Αγγλία και μετέχουν εκπρόσωποι από 21 ισχυρά ναυτιλιακά κράτη, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Κίνα, ο Καναδάς κ.α., το Διεθνές Ναυτικό Επιμελητήριο και η Παγκόσμια Οργάνωση Νηογνωμόνων με στόχο να προταθούν μέτρα «για την πρόληψη των δόλιων νηολογήσεων και δόλιων νηολογίων πλοίων». Όμως, όπως αναφέρεται στην έκθεση, που υποβλήθηκε από την  Ομάδα Εργασίας «δεν κατέληξε σε συμφωνία».

«Διατυπώθηκαν αποκλίνουσες απόψεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα αυτών των κατευθυντήριων γραμμών ή των βέλτιστων πρακτικών για την πρόληψη των δόλιων καταχωρίσεων», αναφέρεται σε έγγραφο παρατηρήσεων από τα Νησιά Κουκ, τη Λιβερία, τα Νησιά Μάρσαλ και την Ταϊλάνδη.

Στην πραγματικότητα, πάντως, η δυσκολία επίτευξης συμφωνίας φαίνεται να είναι ότι πολλά νηολόγια δεν θέλουν να χάσουν, με ελέγχους και κοινούς κανόνες, τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν για την προσέλκυση πλοίων, όπως η διασφάλιση ανωνυμίας στους πραγματικούς ιδιοκτήτες, οι “χαλαρές” απαιτήσεις κ.α. Έτσι, λόγω των διαφωνιών η Ομάδα Εργασίας προτείνει προς τη Νομική Επιτροπή να συζητηθεί, ξανά, το θέμα για το τι μέτρα μπορούν, τελικά, να ληφθούν με την… αισιόδοξη προοπτική να ληφθούν αποφάσεις το 2027.

Και “παιγνίδια στρατηγικής”

Μέσα σε αυτή τη συζήτηση μια ομάδα 34 κρατών μαζί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ένωση πλοιοκτητών δεξαμενοπλοίων (Intertanko) αντί να προωθήσουν μια πρόταση για τον περιορισμό των ανεξέλεγκτων εξωχώριων “ναυτιλιακών παραδείσων»” κατέθεσαν πρόταση, η οποία κατατείνει να ληφθούν νέα μέτρα για τον λεγόμενο “σκοτεινό στόλο”.

Η πρόταση υπογράφεται από τα 27 κράτη της ΕΕ, την Αγγλία, το Μονακό, τη Βραζιλία, τον Καναδά, τη Νορβηγία, τη Κορέα και την Ουκρανία και στοχεύει- όπως περιγράφεται στο έγγραφο- να αναδειχθούν τα διαθέσιμα νομικά “εργαλεία” και να αναπτυχθεί «η εθελοντική ανταλλαγή πληροφοριών σε παγκόσμιο επίπεδο, μέσω του ΙΜΟ, σχετικά με τους φορείς εκμετάλλευσης και τα πλοία που αποτελούν μέρος του σκοτεινού στόλου». Έτσι, λιμάνια, ασφαλιστές και όλοι οι εμπλεκόμενοι θα μπορέσουν «να αντιμετωπίσουν αυτά τα πλοία με πιο ολιστικό τρόπο».

Η πρώτη διαφωνία ήρθε από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που επεσήμαναν ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει, αποσπασματικά, από τη Νομική Επιτροπή του ΙΜΟ και θα πρέπει να εξεταστεί συνολικά στο πλαίσιο του Οργανισμού. Ακολούθησε η αντίδραση της Ρωσίας, η οποία αφού επεσήμανε ότι στο έγγραφο γίνεται «μια προσπάθεια να χαρακτηριστεί η παράκαμψη των κυρώσεων ως είδος μιας παράνομης δραστηριότητας», υπενθύμισε πρόσφατη δήλωση του Γενικού Γραμματέα του ΙΜΟ Αρσένιο Ντομίνγκεζ, σύμφωνα με την οποία ότι ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός δεν επιβάλλει κυρώσεις, αλλά ακολουθεί μόνο αυτές που αποφασίζει το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.

«Αυτή η αντίληψη συνάδει πλήρως με τον ρόλο του ΙΜΟ ως διεθνούς οργανισμού και ως αναπόσπαστο μέρος του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών», αναφέρεται στο Ρωσικό έγγραφο, στο οποίο υπογραμμίζεται ότι ο Οργανισμός θα πρέπει να πάρει ξεκάθαρες πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση των δικών του θεμάτων όπως είναι τα “δόλια νηολόγια” σε αντίθεση με τον όρο “σκοτεινός στόλος”, που όπως γράφεται χαρακτηριστικά «είναι πιο κατάλληλος για τα μέσα ενημέρωσης».

Με δεδομένο ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν συνυπογράψει το συγκεκριμένο έγγραφο όπως και πολλά κράτη με ισχυρά νηολόγια μπορεί κανένας να υποθέσει, με μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας, ότι η πρόταση των “34” δεν θα απασχολήσει ιδιαίτερα στην επόμενη σύνοδο της Νομικής Επιτροπής.