Ποιος θα επικρατήσει στον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας

Αν σε αυτή την προχειρότητα και του φανατικούς ιδεολογισμούς υπέρ των δασμών – τύπου Ναβάρο, του συμβούλου του Αμερικανικού προέδρου που συγκρούστηκε δημοσίως με τον Ίλον Μασκ – προσθέσουμε τον χαρακτήρα του Τραμπ, έχουμε ένα μίγμα που πραγματικά… εμπνέει απεριόριστη εμπιστοσύνη.

Αφού δήλωσε επανειλημμένα ότι δεν θα υπάρξουν εξαιρέσεις ή οπισθοδρόμηση, ο Τραμπ αντέκρουσε τον εαυτό του και έκανε πίσω. Τόσο για τους δασμούς στις υπόλοιπες χώρες, όσο και στους δασμούς που αφορούν σε βασικά ηλεκτρονικά προϊόντα που κατά βάση εισάγονται από την Κίνα. Η ξαφνική αλλαγή κατεύθυνσης ήταν αξιοσημείωτη, ακόμη και για έναν πρόεδρο που έχει κάνει το απρόβλεπτο χαρακτηριστικό του: Ο μεγιστάνας, στην πραγματικότητα, είχε ισχυριστεί ότι ήθελε να «απελευθερώσει» τους Αμερικανούς από ένα παγκόσμιο εμπορικό σύστημα που θεωρείται άδικο και το οποίο, όπως είπε, θα αναδιοργανώσε …

Αυτό το σκηνικό να επιβάλω δασμούς, να τους παίρνω πίσω μετά από λίγες μέρες, να κάνω το νταή παρόλα αυτά και στο τέλος να σηματοδοτώ την Κίνα ως μοναδικό ανταγωνιστή στο διασυνοριακό εμπόριο (αλλά και εδώ να οπισθοχωρώ σε σειρά προϊόντων) δεν το λες σοβαρή αντιμετώπιση των ανισορροπιών του εμπορικού ισοζυγίου των ΗΠΑ, αλλά και πρόθεμα για την αλλαγή του εμπορικού καθεστώτος του πλανήτη.

Οι επιπτώσεις στην αμερικανική οικονομία

Τι θα συμβεί με την οικονομική μεγέθυνση των ΗΠΑ; Ας προσπαθήσουμε να διακινδυνεύσουμε μερικές απαντήσεις. Οι πιθανότητες για ύφεση φαίνονται αρκετά αυξημένες. Το πως θα εξελιχθούν οι διαπραγματεύσεις αναφορικά με τους δασμούς θα παίξει ρόλο, σε σχέση με την ύπαρξη ύφεσης ή όχι. Δεν αρκεί όμως μόνο αυτό. Υπάρχει ήδη ένας ελάχιστος δασμός ύψους 10%.

Είναι πιθανό ότι στο τέλος των διαπραγματεύσεων (έχει σημασία το πότε θα συμβεί αυτό), κατά μέσο όρο, οι δασμοί των ΗΠΑ θα είναι μεταξύ 10% και 15%, όπως στα τέλη της δεκαετίας του 1930 και σχεδόν τέσσερις φορές υψηλότεροι από ό,τι πριν από λίγους μήνες. Αυτό εκτιμάται ότι θα μειώσει το ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ των ΗΠΑ κατά περίπου 1 τοις εκατό, μέσα σε ένα χρόνο. Αλλά θα μπορούσε να είναι περισσότερο, λόγω της διακοπής των αλυσίδων παραγωγής με την Κίνα.

Σε αυτό το σοκ προστίθενται και άλλα που είναι ίσως ακόμη πιο σημαντικά. Οι δείκτες αβεβαιότητας μεταξύ των οικονομικών παραγόντων έχουν ξεπεράσει τα ιστορικά υψηλά που σημειώθηκαν στα χρόνια του Covid και αυτό θα μπλοκάρει τις επενδύσεις. Η πτώση του χρηματιστηρίου, που θα μπορούσε να συνεχιστεί, θα αποθαρρύνει την κατανάλωση. Η αυξανόμενη αποστροφή κινδύνου μειώνει ήδη την προσφορά πιστώσεων σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

Στη συνέχεια, υπάρχουν οι περικοπές στην κατανάλωση από παράνομους μετανάστες (περίπου έντεκα εκατομμύρια), από υπαλλήλους της ομοσπονδιακής κυβέρνησης (περίπου δυόμισι εκατομμύρια), που πλήττονται από τις πολιτικές του Τραμπ και η πτώση του διεθνούς τουρισμού (τον Μάρτιο, τα ταξίδια στις Ηνωμένες Πολιτείες από την Ευρώπη μειώθηκαν κατά 17%, σε σύγκριση με ένα χρόνο νωρίτερα).
Η εμπιστοσύνη των Αμερικανών καταναλωτών έχει πέσει κάτω από τα χαμηλά της οικονομικής κρίσης του 2008. Αυτές οι επιπτώσεις δεν μπορούν να συγκρατηθούν από τη νομισματική επέκταση, επίσης επειδή η Κεντρική Τράπεζα θα έχει δεμένα τα χέρια της από τη σχεδόν βέβαιη αύξηση του πληθωρισμού.

Τί θα συμβεί με το δολάριο

Τι θα γίνει με το δολάριο; Το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα έχει παίξει σημαντικότατο ρόλο οι Ηνωμένες Πολιτείες να προσελκύουν αποταμιεύσεις από όλο τον κόσμο, για να χρηματοδοτήσουν τα εμπορικά και δημοσιονομικά τους ελλείμματα.
Σήμερα, οι διεθνείς επενδυτές κατέχουν περίπου το 20% των αμερικανικών μετοχών, το 30% των κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ και το 30% της εταιρικής πίστης των ΗΠΑ.

Οι πολιτικοί θεσμοί των ΗΠΑ αποτελούσαν το ακρογωνιαίο λίθο στην αποδοχή του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Σήμερα φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού η διάβρωση και η ευθραυστότητα αυτών των θεσμών.

Τουλάχιστον ο μισός πληθυσμός της χώρα φοβάται ότι η δύναμη του κράτους θα χρησιμοποιηθεί εναντίον πολιτικών εχθρών της σημερινής κυβέρνησης. Κάτι βεβαίως που είχε αρχίσει με τις διώξεις της διακυβέρνησης Μπάιντεν εναντίον του ίδιου του Τραμπ. Αυτό δεν μπορεί να μην έχει αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη στο δολάριο, το οποίο παραμένει σε μεγάλο βαθμό υπερτιμημένο σε πραγματικούς όρους. Η αστάθεια στις χρηματοπιστωτικές αγορές δεν έχει ακόμη τελειώσει και είναι πολύ πιθανό το δολάριο και τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα να είναι τα επόμενα θύματα.

Θα ηττηθούν οι ΗΠΑ;

Από αυτό τον εμπορικό “πόλεμο”, αν συνεχιστεί με τον τρόπο του Τραμπ, κατά πάσα πιθανότητα ηττημένες θα εξέλθουν οι ΗΠΑ. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση. Πρώτος και βασικός είναι πόσο πόνο – με την έννοια του κόστους – μπορεί να αντέξουν, και για πόσο διάστημα, οι δύο κοινωνίες (εννοώ το πολιτικό και οικονομικό σύστημα, και οι απλοί πολίτες) των ΗΠΑ και της Κίνας.

Δεν χωρά καμία αμφιβολία, λόγω της φύσης του καθεστώτος που ισχύει στην Κίνα, ότι η κινέζικη κοινωνία μπορεί να αντέξει πολύ περισσότερο. Εξάλλου το καθεστώς Σι έχει με το μέρος του πολλά επιχειρήματα, εκτός της δεδομένης κυριάρχησης που έχει επί της κοινωνίας. Παράλληλα έχει το επιχείρημα ότι την αρχή αυτού του πολέμου έκαναν οι ΗΠΑ και η Κίνα απλά αμύνεται.

Δεύτερος και εξίσου βασικός λόγος: Ο Τραμπ με τον τρόπο που χειρίζεται το θέμα των δασμών στην κυριολεξία έχει καταστήσει εχθρούς του σχεδόν το σύνολο του πλανήτη. Αντιθέτως η Κίνα εμφανίζεται ως κύριος εκφραστής του ελεύθερου εμπορίου της ειρηνικής συναλλαγής μεταξύ των κρατών και ως χώρα που μπορεί να παράσχει οικονομική βοήθεια σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη. Ανοίγοντας μερικές εκατοντάδες μέτωπα εμπορικού πολέμου ταυτόχρονα, ο Τραμπ έθεσε σε κίνδυνο λίγο περισσότερο από το ένα δέκατο της αμερικανικής οικονομίας. Και κάνοντας αυτό, έχει δημιουργήσει εχθρούς παντού.

Η Κίνα, αντίθετα, έχει επικεντρώσει τους νέους εμπορικούς φραγμούς της μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 2,5% του ΑΕΠ της — ή πιο κοντά στο 4%, αν συμπεριλάβουμε χώρες “συνδέσμους”, όπως το Βιετνάμ. Επίσης το μεγάλο μέρος της εξαγωγικής αγοράς της Κίνας για τα προϊόντα αυτού του τομέα βρίσκεται στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Συγκεκριμένα σε σύνολο εξαγωγών 3,42 τρισ. δολάρια ΗΠΑ το 2023, μόνο τα 432 δισ. δολάρια πηγαίνουν στις ΗΠΑ , λιγότερο από 8,0%.

Τρίτος λόγος: Το οικονομικό σύστημα των ΗΠΑ μετά τις πολιτικές Τραμπ βρίσκεται σε αναβρασμό, ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, οι διαχειριστές κεφαλαίων, οι διευθύνοντες σύμβουλοι των επιχειρήσεων πάσης φύσεως βρίσκονται αντιμέτωποι με μεγάλη αβεβαιότητα και μεγάλους κινδύνους και το δηλώνουν επίσημα. Αν σε αυτούς προστεθεί η αγανάκτηση των καταναλωτών για τις επερχόμενες ελλείψεις και την αύξηση του τιμαρίθμου, τα πράγματα θα γίνουν δύσκολα για τον Τραμπ. Αντιθέτως στην Κίνα δεν έχουμε αυτές τις αντιδράσεις, επαναλαμβάνω και λόγω της φύσης του καθεστώτος.

Τέταρτος λόγος: Οι ΗΠΑ έχουν τεράστια διπλά ελλείμματα – δημοσιονομικό και εξωτερικό έλλειμμα – και εξίσου τεράστιο δημόσιο χρέος. Μπορεί να υπάρχει το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, αλλά αυτό δεν φθάνει. Και για τα δύο αυτά ελλείμματα έχουν ανάγκη την εξωτερική χρηματοδότηση. Γεγονός που αποτελεί βασικό περιορισμό που πρέπει να ληφθεί υπόψη στην άσκηση οικονομικής πολιτικής. Αντιθέτως η Κίνα έχει τεράστια πλεονάσματα στο εξωτερικό ισοζύγιο (περίπου 1,23 τριΣ. το 2023) μικρά δημοσιονομικά ελλείμματα και μικρό δημόσιο χρέος.

Χωρίς αμφιβολία η Κίνα φαίνεται πιο έτοιμη να αντιμετωπίσει τη συγκεκριμένη κατάσταση. Όλα τα σημάδια δείχνουν ότι η χώρα είναι έτοιμη για αυτόν τον αγώνα. Μένει να δούμε αν η αναστολή 90 ημερών του Τραμπ είναι κατάπαυση του πυρός ή παράδοση. Αλλά σε κάθε περίπτωση, δεν μοιάζει με πρώιμη επίδειξη δύναμης.