Πολλαπλασιαστής της κρίσης τα αμερικανικά επιτόκια

Η συνεχής αύξηση των αμερικάνικων επιτοκίων από την Federal Reserve προκειμένου να αναχαιτισθεί ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ (8,2%) έχει οδηγήσει στην ενίσχυση του δολαρίου και στη μαζική φυγή κεφαλαίων από την Ευρώπη προς αυτό. Αυτό, πολιτικά στη διεθνή σκηνή είναι κρίσιμο για τις ΗΠΑ τώρα, γιατί επιβεβαιώνει ακόμη την παντοκρατορία του δολαρίου πάνω στο οποίο στηρίζεται το αμερικάνικο imperium, καθώς πέρα από διεθνές αποθεματικό νόμισμα, λειτουργεί μαζί με τα επιτόκια ως μηχανισμός αφαίμαξης της υπεραξίας των άλλων.

Η ισχύς του δολαρίου, μετά την αποδέσμευσή του από το χρυσό, στηρίχθηκε εν πολλοίς στη συμφωνία με τη Σαουδική Αραβία (1974) για την τιμολόγηση του πετρελαίου σε δολάρια (πετροδολάρια), την σταθερότητα της τιμής του και τη συμμετοχή των ΗΠΑ στην εκμετάλλευση των πετρελαιοπηγών της έναντι της ασφάλειας της χώρας. Αυτή η συμφωνία οδεύει προς την συνολική κατάργησή της, μερικά χρόνια μετά την εθνικοποίηση των πηγών. Η δε Σαουδική Αραβία ετοιμάζεται για να μπει στο κλαμπ των BRICS και στην τιμολόγηση του πετρελαίου σε γουάν και άλλα νομίσματα, εξέλιξη που θα πλήξει ευθέως το δολάριο. Ακολουθεί κατά πόδας η Τουρκία.

Είναι πια οφθαλμοφανές ότι περί τους BRICS διαμορφώνεται ένας κύκλος μεσαίων και μικρότερων οικονομικών δυνάμεων που βλέπουν την ανάπτυξή τους έξω από τα αμερικανικά και δυτικά συστήματα πληρωμών, αναπτυξιακών πιστώσεων, εμπορικών συμφωνιών, ενεργειακών συμπράξεων με κοινό παρονομαστή την αποδολαριοποίηση των συναλλαγών. Προς το παρόν όμως, οι αλλεπάλληλες αυξήσεις των επιτοκίων, που ακολουθούν και οι άλλες Κεντρικές Τράπεζες, έχουν προκαλέσει μείζονα σύγχυση και αβεβαιότητα στα χρηματιστήρια γιατί μπορεί να επιταχύνουν την είσοδο της αμερικάνικης και της ευρωπαϊκής οικονομίας σε ύφεση ή ακόμη χειρότερα, σε στασιμοπληθωρισμό.

Εκτιμάται ότι έχουν χαθεί 30 τρισεκατομμύρια δολάρια από την συνολική κεφαλαιοποίηση των χρηματιστηρίων. Αν η τάξη αυτή δεν αναταχθεί, θα αλλάξουν ριζικά οι όροι δανεισμού των επιχειρήσεων αφού η κεφαλαιοποίησή τους θα έχει μειωθεί σε δομικό επίπεδο. Ήδη έχουμε πτωχεύσεις στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, κρατικοποιήσεις για να αποφευχθούν πτωχεύσεις στρατηγικών ομίλων, άμεσες ή έμμεσες ενισχύσεις του ιδιωτικού τομέα με πακτωλό δισεκατομμυρίων, ενώ διαφαίνεται πως ξεκινά ένας νέος γύρος συγκέντρωσης κεφαλαίου.

Στοπ στο 5% ή στο 9%; 

Πριν δυο βδομάδες, ο γνωστός διαχειριστής κεφαλαίων Mark Mobius προειδοποίησε ότι τα επιτόκια θα χρειαστεί εκτοξευθούν στο 9%, αν η FED θέλει να κάνει πραγματική αντιπληθωριστική πολιτική, δεδομένου ότι ο πληθωρισμός τρέχει με 8%. Υπό την πίεση των καταστάσεων, πριν λίγες μέρες αξιωματούχοι της FED είπαν ορισμένα μισόλογα για να κατευνάσουν τις αγορές, ότι δηλαδή η αύξηση των επιτοκίων πρέπει να γίνεται πιο ήρεμα έτσι να σταθμίζονται οι επιπτώσεις και να μην τρακάρουν στον τοίχο της ύφεσης. Η αγορά ανέβηκε σαν πύραυλος…

Δεν μπορούμε να ξέρουμε έστω και μια ήπια περεταίρω αύξηση των αμερικάνικων επιτοκίων πως θα επηρεάσει την οικονομία. Ήδη το 10ετές αμερικάνικο ομόλογο έχει σοβαρά προβλήματα. Τώρα οι αναλυτές βλέπουν να σταματάνε οι αυξήσεις των επιτοκίων της FED στο 5%. Εκείνο που είναι βέβαιο είναι πως οι υπερδανεισμένες αμερικάνικες επιχειρήσεις και οι κατέχοντες στεγαστικά δάνεια με υποθήκη θα κληθούν να πληρώσουν αισθητά αυξημένες δόσεις, με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει. Η ταχύτατη άνοδος του δολαρίου έχει προκαλέσει προβλήματα τόσο στην ρευστότητα, όσο και στην τραπεζική χρηματοδότηση και αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά τα αποτελέσματα των επιχειρήσεων, που ήδη κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις εξαγωγές και τις πωλήσεις τους γενικά.

Το ευρωπαϊκό δράμα

Αν τα προβλήματα αυτά πιέζουν την αμερικάνικη οικονομία, στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο αυτά έχουν ακόμη πιο έντονο χαρακτήρα. Η Ευρώπη που πληρώνει πολύ ακριβά τις αντιρωσικές κυρώσεις που επιβάλουν οι Αμερικανοί, πληρώνουν πανάκριβα το αμερικάνικο LNG σε δολάρια (!) ενώ το ευρώ διολισθαίνει συνεχώς. Η αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ κατά 75 μονάδες βάσης στο 2% φρέναρε την διολίσθηση του ευρώ και αποκατέστησε προσωρινά (;) την ισοτιμία με το δολάριο στο ένα προς ένα.

Μέσα σε αυτή την κατάσταση, πρόσφατα βγήκε ο Μπορέλ και τα έριξε στους Αμερικανούς, που λένε μάλιστα ότι δεν μπορούν να δώσουν άλλες ποσότητες LNG γιατί πρέπει να ξαναγεμίσουν τους αποταμιευτήρες τους (μάλλον γιατί κάτι άγριο ετοιμάζεται στην Ουκρανία). Τις προάλλες ήταν η σειρά του Μακρόν να τα πει πιο χοντρά: «Η Βόρεια Αμερική κάνει επιλογές στην οικονομία της για χάρη της ελκυστικότητας, την οποία σέβομαι, αλλά δημιουργεί διπλά πρότυπα με χαμηλότερες τιμές ενέργειας στο εσωτερικό, ενώ πουλά φυσικό αέριο στην Ευρώπη σε τιμές ρεκόρ» αλλά και ότι «επιτρέπουν την κρατική επιχορήγηση να φτάσει στο 80% σε κάποιους τομείς, ενώ στην Ευρώπη απαγορεύεται». Και αυτό δημιουργεί διπλό στάνταρ, πρόσθεσε, λέγοντας ότι «όλα σχετίζονται με την ειλικρίνεια του διατλαντικού εμπορίου».

Η οικονομική κρίση (ενέργεια, πληθωρισμός, ισοτιμίες, επιτόκια) προκάλεσαν μείζονα πολιτική κρίση στην Βρετανία. Ο νέος πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ έχει να αντιμετωπίζει αυτή την κρίση που μέσα σε λίγες εβδομάδες “έφαγε” την προκάτοχό του Λιζ Τρας και στο επίκεντρο της οποίας κρύβεται ένα κοινωνικό πρόβλημα, τα συνταξιοδοτικά ταμεία που επλήγησαν καίρια από την κατάρρευση της αγοράς των βρετανικών ομολόγων αλλά και τη μόχλευση των παραγώγων LDI (liability driven investing). Ταυτόχρονα, η στερλίνα διολισθαίνει, τα επιτόκια ανεβαίνουν με τεράστιο κόστος για όσους έχουν δάνεια με υποθήκες, η παραγωγή αγκομαχά και ο πληθωρισμός που έρχεται να υπογραμμίσει την επικείμενη ύφεση, αποτελούν τα βασικά μέτωπα δοκιμασίας της νέας κυβέρνησης. Οι Τόρις βρέθηκαν στο 14%, οι Εργατικοί  ανεβαίνουν και το 60% των Βρετανών έχει μετανιώσει για το Brexit. Αυτό το κρατάμε.

Χωρίς αμφιβολία η οικονομική κρίση ήταν το εφαλτήριο το οποίο ανέδειξε στην κυβέρνηση της Ιταλίας την Τζόρτζα Μελόνι, μια κυβέρνηση της “Νέας δεξιάς” που θα χειριστεί κρίσιμα ζητήματα εκ των οποίων τα περισσότερα σχετίζονται με τις Βρυξέλλες. Διαφαίνεται ότι η Ιταλία που διεκδικεί τεράστια κονδύλια από το Ταμείο Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας, θα διαχειριστεί με έντονο χαρακτήρα τις σχέσεις με τις Βρυξέλλες, χωρίς όμως να οδηγήσει τις καταστάσεις σε ρήξη. Αυτό σημαίνει ότι θα βρεθεί απέναντι το γερμανικό dictat στα ευρωπαϊκά πράγματα. Κι αυτό θα κρίνει πολλά για τις πολιτικές και τις θέσεις κλειδιά στο μέλλον. Δεν είναι τυχαίο που βρέθηκε στη Ρώμη ο Μακρόν για μια “τυχαία” επαφή με τη Μελόνι… Κι αυτό το κρατάμε.

Δέκα χρόνια δυστοπία;

Αλλά πίσω από όλα αυτά κρύβεται η αμηχανία και η αδυναμία ανατροπής αυτής της κατάστασης από τους δυτικούς μηχανισμούς ή τα σκληρά συστήματα ισχύος που, υπό το πρόσχημα να μην θιγούν οι “αγορές” το enfant gâté του φιλελευθερισμού και της δημοκρατίας, οδηγούν τις δυτικές κοινωνίες σε μια δεκαετή τουλάχιστον δυστοπία. Γιατί όλες οι σοβαρές αναλύσεις βλέπουν αποκατάσταση μιας νέας ισορροπίας τιμών σε μία δεκαετία. Κι αυτό με ούριο άνεμο, κάτι που τα διεθνή γεωπολιτικά και γεωοικονομικά δελτία φαινομένων δεν προβλέπουν.

Η αναδιάταξη της παγκόσμιας τάξης που είχε ξεκινήσει με το blockchain και την 4η Βιομηχανική Επανάσταση και επιταχύνθηκε με την πανδημία του Covid-19 και την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία με τα επακόλουθά της, έχει ανατρεπτικό χαρακτήρα. Αυτό που επιχειρείται να ανατραπεί είναι ο οικονομικός, πολιτικός και πολιτισμικός ρόλος της Δύσης και κυρίως των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ έχουν να αντιμετωπίσουν δομικά εσωτερικά ζητήματα, μείζονα οικονομικά και στρατηγικά γεωπολιτικά. Ο βασικός ανταγωνιστής τους η Κίνα έχει εισέλθει πλέον σε μια φάση τεχνολογικής αυτονομίας, ενώ η οικονομία της στρέφεται στην εσωτερική ανάπτυξη που θα υποκαταστήσει σε κρίσιμο βαθμό τις εξαγωγές της αν χρειασθεί από τις διεθνείς συνθήκες.

Τα πουτινικά ιδεολογήματα για ολοκλήρωση της αποαποικιοποίησης των οικονομιών και των πλουτοπαραγωγικών πηγών του κόσμου από το δολάριο και τις ΗΠΑ δεν πέφτουν στο κενό. Οι αμερικάνικοι κανόνες, όπως έχουν επιβληθεί μέσα από διεθνείς οργανισμούς και συνθήκες,  δεν ευνοούν τη νέα χειραφέτηση των εθνών και αυτό το ξέρουν στην Ουάσιγκτον. Ίσως το δίπολο του περασμένου αιώνα φιλελεύθερες δημοκρατίες-κομμουνιστικό μπλοκ να μεταλλάσσεται σε ένα νέο, δυτικό-αντιδυτικό ή σε μία αναβαθμισμένη πολυπολικότητα.