Πολύ λίγα και πολύ αργά από την ευρωπαϊκή Βαβέλ

Το αναγκαίο για την περίσταση εργαλείο στήριξης των ευρωπαϊκών οικονομιών, δηλαδή την έκδοση κοινού ομολόγου, υποτίθεται ότι θα εξεταστεί στο μέλλον. Το αποτέλεσμα του συμβιβασμού στην μαραθώνια συνεδρίαση του Eurogroup, μεταφράζεται σε ένα πακέτο ύψους 540 δισ. ευρώ.

Από αυτά τα 240 προορίζονται για την χρηματοδότηση των μέτρων αντιμετώπισης του κορονοϊού. Άρα για την οικονομία μένουν 100 δισ. για προστασία της εργασίας και 200 δισ. για δάνεια στήριξης των επιχειρήσεων μέσω της ΕΚΤ. Αρκούν; Αυτό θα απαντηθεί σύντομα και θα εξαρτηθεί από τον χρόνο που θα πάρει η μάχη με αυτόν το νέο άγνωστο και δύσκολα αντιμετωπίσιμο ιό.

Για να κάνουμε συγκρίσεις, πριν τις συνεδριάσεις του Eurogroup, η ΕΚΤ προειδοποίησε τους υπουργούς Οικονομικών ότι η Ευρωζώνη μπορεί να χρειασθεί οικονομικά μέτρα ύψους 1,5 τρισ. ευρώ για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης που προκαλεί η επιδημία Covid-19, όπως αποκάλυψε το Reuters. Δηλαδή, τριπλάσιο κονδύλι από αυτό που αποφάσισαν οι υπουργοί Οικονομικών!

Αυτή είναι μια απάντηση στις απορίες αν τα 500 δισ. αρκούν. Μπορεί να πιάσουν τόπο έστω αυτά τα 500 δισ.; Θα εξαρτηθεί από την ικανότητα των εθνικών κυβερνήσεων να κάνουν την καλύτερη δυνατή χρήση αυτών των κεφαλαίων στις δικές τους ιδιαίτερες συνθήκες. Θα εξαρτηθεί από την κατανομή τους στις 27 χώρες και τι θα περισσέψει για τους μικρούς εταίρους, αφού σίγουρα οι παραπονούμενες Ιταλία και Ισπανία, για να αποδεχτούν τον συμβιβασμό, θα πάρουν την μερίδα του λέοντος. Θα εξαρτηθεί από την ταχύτητα αντίδρασης, αν χρειαστούν νέα οικονομικά μέτρα.

Θα εξαρτηθεί επίσης, από το πόσα εισοδήματα θα χαθούν από τα νοικοκυριά, λόγω ανεργίας και περικοπών στην εργασία. Σε συνδυασμό με τον φόβο για το αύριο, είναι βέβαιο ότι η ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών θα υποχωρήσει και θα επηρεάσει την παραγωγή. Με λίγα λόγια, η επάνοδος στην οικονομική ομαλότητα απαιτεί πολύ περισσότερα εργαλεία και μεγαλύτερη τόλμη.

ΕΕ και μεγάλες οικονομίες

Τι έκαναν οι άλλες μεγάλες οικονομίες για την αντιμετώπιση της κρίσης; Η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ κινητοποιήθηκε για να προσφέρει επιπλέον 2,3 τρισ. δολάρια (είχε προσφέρει σε πρώτη δόση άλλα 2 τρις) σε δάνεια. Θέτει σε λειτουργία νέες γραμμές για ρευστότητα σε μικρές επιχειρήσεις και δήμους και επεκτείνει μέτρα που λανσάρισε προ μηνός για να στηρίξει την αγορά εταιρικού χρέους. Επιπλέον, η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ δημιούργησε έναν νέο μηχανισμό για την απευθείας αγορά 500 δισ. δολαρίων βραχυπρόθεσμων χρεογράφων από Πολιτείες, περιφέρειες και πόλεις.

Η Βρετανία γίνεται η πρώτη χώρα που υιοθετεί τη νομισματική χρηματοδότηση της κυβέρνησης για να χρηματοδοτήσει το άμεσο κόστος καταπολέμησης του κορονοϊού. Η Τράπεζα της Αγγλίας τυπώνει χρήμα για να χρηματοδοτεί άμεσα τις κρατικές δαπάνες σε προσωρινή βάση. Στην Ιαπωνία ο πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε δεσμεύτηκε να συστήσει ένα «άνευ προηγουμένου» πακέτο μέτρων στήριξης ως απάντηση στην κρίση, το οποίο μπορεί να ξεπεράσει εκείνο που δημιουργήθηκε στην κρίση του 2009 και ήταν ύψους 514 δισ. δολαρίων.

Στην Κίνα τα μέτρα είναι στοχευμένα και διαρκή με προστασία της εργασίας, δανειοδότηση μεγάλων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, φοροαπαλλαγές αύξηση του ορίου δημοσιονομικού ελλείμματος και εκδόσεις νέων ομολόγων. Το συνολικό πακέτο ενισχύσεων μέχρι στιγμής, ξεπερνάει τα 600 δισ. δολάρια.

Όμως, καμιά χώρα ή οντότητα όπως η ΕΕ, δεν μπορεί να αισθάνεται ασφαλής, εάν η οικονομική ομαλότητα δεν αφορά τον κόσμο ολόκληρο. Πως θα απορροφηθούν οι εξαγωγές της Γερμανίας ύψους 1,31 τρισ. ευρώ (στοιχεία 2018), εάν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις στις άλλες χώρες δεν έχουν εισοδήματα να αγοράσουν τα γερμανικά προϊόντα; Και αν δεν τα αγοράσουν, τι θα συμβεί στον όμιλο της VW για παράδειγμα, που απασχολεί, στον στενό τομέα του, 617.000 εργαζόμενους;

Ευρωπαϊκή Βαβέλ και δημόσιες επενδύσεις

Ο δογματισμός και η ακαμψία της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, δεν επιτρέπει δράσεις στο χρόνο που πρέπει. Ένα παράδειγμα είναι ενδεικτικό. Εν μέσω κρίσης και λίγο πριν την απόφαση του Eurogroup, η ελληνική κυβέρνηση υπέβαλε αίτημα για παράταση ως το τέλος του έτους του υφισταμένου πλαισίου για την προστασία της πρώτης κατοικίας, που λήγει στο τέλος Απριλίου. Οι εκπρόσωποι των Θεσμών αρνήθηκαν κατηγορηματικά, κάνοντας λόγο για «ανάγκη διατήρησης της κουλτούρας πληρωμών και μετάβασης στην κανονικότητα»!

Τελικά, πόσες κυβερνήσεις είναι έτοιμες και ικανές να κάνουν χρήση εργαλείων που αποδεδειγμένα κράτησαν όρθια την παγκόσμια οικονομία σε περιόδους μεγάλων κρίσεων; Σε πρόσφατη έκθεση της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας JPMorgan αναφέρεται: «Μπορεί να έχει έλθει η ώρα να δοκιμασθεί στην πράξη η λεγόμενη Σύγχρονη Νομισματική Θεωρία κατά την οποία, η κυβέρνηση πρέπει να χρησιμοποιεί τη δημοσιονομική πολιτική για να πετύχει τον στόχο της πλήρους απασχόλησης, τυπώνοντας χρήμα για να χρηματοδοτεί τις κρατικές δαπάνες».

Όταν σε όλο τον κόσμο μειώνεται η οικονομική δραστηριότητα ποιος μπορεί να ηγηθεί της ζητούμενης ανάπτυξης; Η οικονομολόγος και πρώην υπουργός Λούκα Κατσέλη αναφέρει: «Η μόνη ατμομηχανή που υπάρχει σήμερα, είναι ο δημόσιος τομέας. Αν δεν τον ενεργοποιήσεις με προσοχή και υπευθυνότητα θα έχεις βαθιά ύφεση».

Μπορεί η σημερινή κυβέρνηση, που αντιπαθεί για ιδεολογικούς λόγους τον δημόσιο τομέα, να ανταποκριθεί στις προκλήσεις των καιρών όταν πριν ξεσπάσει η πανδημία σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΑΕΔ (Ιανουάριος 2020) οι άνεργοι ανέρχονταν σε 1.138.791 άτομα; Πως θα αντιμετωπιστεί με την δραματική μείωση της παραγωγής, των εξαγωγών και της κατανάλωσης η ορμή της ύφεσης: Με τι δημόσια έσοδα θα καταφέρει η κυβέρνηση να στηρίξει τα ασφαλιστικά ταμεία και να εγγυηθεί μισθούς και συντάξεις;

Ποιος ιδιωτικός τομέας εδώ στην Ελλάδα μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που βιώνει η χώρα, όταν τα μεγαλύτερα τζάκια χρηματοδότησαν την παλινόρθωση μιας κυβέρνησης για να τους μειώσει τους φόρους και να εγγυηθεί την προστασία του αφορολόγητου πλούτου; Πλούτος που κατά κανόνα κρύβεται σε φορολογικούς παραδείσους.