Πώς μπορεί να ξεκολλήσει η ελληνική οικονομία

Τα περισσότερα οικονομικά άρθρα ασχολούνται με την υπεράσπιση ή την επίκριση της κυβερνητικής πολιτικής. (Το έχω κάνει και εγώ, είναι γνωστή η αντίθεσή μου στην οικονομική πολιτική της κυβερνήσεως Μητσοτάκη.) Αναμφιβόλως, είναι και αυτή μια πτυχή της οικονομικής αρθρογραφίας. Όμως, νομίζω είναι κραυγαλέα η έλλειψη κειμένων με προτάσεις οικονομικής πολιτικής ενώ λίγες μόνον αναλύσεις αναδεικνύουν επερχόμενους κινδύνους και καλούν την κυβέρνηση να λάβει μέτρα εγκαίρως.

Η αλήθεια είναι πως, όποια μέτρα και αν ληφθούν, είναι αργά για να αποτρέψουμε τις δυσμενείς εξελίξεις. Ίσως περιορίσουνε κάποιες, αλλά δεν θα τις αποτρέψουμε. Προφανώς, η ευθύνη για ό,τι συμβεί ανήκει στην κυβέρνηση, αλλά τα προβλήματα δεν είναι καινούργια, υπεύθυνο για την αντιπαραγωγική και αναποτελεσματική οικονομική μας δομή είναι ολόκληρο το πολιτικό σύστημα.

Κάθε νέα κυβέρνηση ευθύνεται για την αδυναμία της να προωθήσει ριζοσπαστικές αλλαγές, οι οποίες, βεβαίως, θα αποδώσουν σε δεύτερο και τρίτο χρόνο. Ίσως, ακριβώς αυτή η υστέρηση στην απόδοση των ουσιωδών μέτρων είναι η μία αιτία της αδιαφορίας των κυβερνήσεων, η άλλη είναι η ανικανότητά τους.

Επειδή, όμως, ούτε εγώ ούτε το slpress.gr αγωνιούμε για την επανεκλογή μας, έχουμε όλη την άνεση να προτείνουμε μέτρα οικονομικής πολιτικής αδιαφορώντας αν αυτά θα αποδώσουν μέχρι τις εκλογές. Θα προσπαθήσω σε αυτό το άρθρο –και στα αμέσως επόμενα– να σκιαγραφήσω ένα στοιχειώδες σχέδιο οικονομικής πολιτικής, όπως θα έπρεπε να διαθέτει και να εφαρμόζει κάθε σοβαρή κυβέρνηση.

Αν και αυτονόητο, διευκρινίζω ότι η απλή διαχείριση της οικονομικής πραγματικότητος, ο εξωραϊσμός της και οι πυροσβεστικές παρεμβάσεις, που χαρακτηρίζουν την πολιτική της κυβερνήσεως Μητσοτάκη, δεν συνιστούν οικονομικό ριζοσπαστισμό και, βεβαίως, δεν λύνουν τα πραγματικά προβλήματα. Με ιατρικούς όρους, που είναι και της μόδας, οι ασθένειες δεν καταπολεμούνται με ασπιρίνες και λοιπά αναλγητικά, που απλώς ρίχνουν τον πυρετό και καταπραΰνουν, αλλά με χειρουργεία ή δραστική αγωγή καταπολεμήσεως των αιτίων.

Τρεις κινήσεις

Προφανώς, για να καταπολεμηθεί η ασθένεια πρέπει να προηγηθεί η σωστή διάγνωσή της. Η βασική ασθένεια της ελληνικής οικονομίας είναι η χαμηλή της παραγωγικότητα και η χαμηλή προστιθεμένη αξία των παραγομένων προϊόντων και υπηρεσιών της. Καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να επιλύσει τα δύο αυτά προβλήματα πλήρως ούτε, πολύ περισσότερο, εντός της θητείας της. Όμως, αν υπάρχει η πολιτική βούληση, μπορεί:

α) Να καταδείξει τα προβλήματα.

β) Να επισημάνει τις αιτίες τους και να παρουσιάσει ένα βασικό σχέδιο αντιμετωπίσεώς των.

γ) Να ξεκινήσει την εφαρμογή του σχεδίου αυτού αδιαφορώντας για τις αντιδράσεις των συμφερόντων που θα θιγούν.

Μια τέτοια συγκροτημένη πολιτική θα δεσμεύσει και την επόμενη κυβέρνηση, ακόμη και αν προέρχεται από άλλο κόμμα. Κάποιοι θα σκεφθούν πως η άποψή μου είναι μια ακόμη κλασσική περίπτωση κρατισμού, μια ακόμη πρόταση που θέλει το κράτος σε ρόλο όχι μόνον ρυθμιστή, αλλά κυρίαρχου οικονομικού παράγοντα. Όσοι το σκέφθηκαν αυτό κάνουν το λάθος να ταυτίζουν την κυβερνητική πολιτική με τον κρατισμό. Ίσως γιατί έτσι έμαθαν, ίσως επειδή έτσι τους συμφέρει.

Το κράτος ως εργαλείο

Η αλήθεια είναι ότι μια κυβερνητική πολιτική μπορεί να αυξάνει το ρόλο του κράτους στην οικονομία, αλλά μπορεί, εξ ίσου καλά, να τον μειώνει και να απελευθερώνει παραγωγικές δυνάμεις. Μια σοβαρή κυβέρνηση χρησιμοποιεί το κράτος ως εργαλείο, αυξομειώνοντας την κρατική παρέμβαση αναλόγως των πραγματικών αναγκών της οικονομίας.

• Υπάρχουν πεδία που η κρατική παρέμβαση είναι απολύτως επιβεβλημένη, ακόμη και αν έχει υψηλό κόστος και πεδία που το κράτος πρέπει να αποχωρήσει πλήρως.
• Υπάρχουν πεδία που το κράτος πρέπει να επιβάλει αυστηρές ρυθμίσεις και πεδία που οι ρυθμίσεις πρέπει να μειωθούν στο ελάχιστο.
• Γενικώς, μια ριζοσπαστική οικονομική πολιτική δεν πρέπει να χαρακτηρίζεται από ιδεολογικές αγκυλώσεις, οι οποίες, όπως ιστορικώς έχει αποδειχθεί, απλώς εξυπηρετούν παρασιτικές ομάδες συμφερόντων ή/και άπληστα ιδιωτικά συμφέροντα.

Η χώρα έχει ανάγκη μια ριζοσπαστική οικονομική πολιτική που θα μειώσει δραστικώς τα άμεσα και έμμεσα βάρη που εμποδίζουν την παραγωγική δραστηριότητα. Ταυτοχρόνως, η πολιτική αυτή πρέπει να συγκρουσθεί με καρτέλ και μονοπώλια απελευθερώνοντας πεδία οικονομικής δραστηριότητος είτε/και ρυθμίζοντας άλλα, στα οποία οι νόμοι της αγοράς και ο ανταγωνισμός δεν μπορούν να λειτουργήσουν.