Πως οι δασμοί επηρεάζουν την αμερικανική οικονομία – Τι δείχνουν τα πρώτα στοιχεία

Τους πρώτους οκτώ μήνες της προεδρίας Τραμπ, φαίνεται (αν και ακόμη είναι νωρίς για ασφαλή συμπεράσματα) ότι οι βασικοί στόχοι, που είχε προεκλογικά υποσχεθεί ότι θα επιτευχθούν με βάση την επιβολή των δασμών, οδηγούνται σε αποτυχία. Οι στόχοι ήταν οι ακόλουθοι:

• Μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, κυρίως διαμέσου της μείωσης του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών.
• Οι δασμοί θα αποθαρρύνουν τις εισαγωγές, θα μειώσουν το εμπορικό έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και συγχρόνως θα ευνοήσουν την εγχώρια παραγωγή, αλλά και την μεταφορά επιχειρήσεων (ξένων και εγχωρίων που παράγουν στο εξωτερικό) στο εσωτερικό των ΗΠΑ.
• Οι δασμοί θα αυξήσουν σημαντικά τα δημόσια έσοδα και θα λειτουργήσουν σταθεροποιητικά σε ένα ελλειμματικό κρατικό προϋπολογισμό.
• Το κόστος των δασμών θα το επωμισθούν οι ξένοι εξαγωγείς και κανένα κόστος δεν θα επιβαρύνει τους Αμερικανούς επιχειρηματίες (εισαγωγείς και παραγωγούς) και καταναλωτές.

Ας δούμε την εξέλιξη των μεγεθών που αφορούν τους συγκεκριμένους στόχους, στο πρώτο οκτάμηνο του 2025: Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών σωρευτικά το πρώτο οκτάμηνο της προεδρίας Τραμπ (-920,102 δισ. $) αυξήθηκε σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2024 (-769,811 δισ. $) και 2023 (-719,452 δισ. $).  Αν υπολογίσουμε το έλλειμμα από το μήνα Απρίλιο, όταν ο Τραμπ άρχισε να επιβάλλει δασμούς, τότε τα στοιχεία δείχνουν το εξής: Έτος 2023= 446,5, 2024= 495,572 και 2025=455,068 δισ. $. Παρατηρείται δηλαδή μια (μικρή) μείωση του ελλείμματος εμπορικού ισοζυγίου. 

 

Οι εισαγωγές αγαθών στις ΗΠΑ παρουσιάζονται στο Γράφημα 2. Συνολικά, το πρώτο επτάμηνο οι εισαγωγές αγαθών ανήλθαν σε 2.108,0 δισ. $, αυξημένες έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2024 που είχαν ανέλθει σε 1.889,6 δισ. $. Παρότι, όπως φαίνεται στο Γράφημα 2, οι εισαγωγές παρουσιάζουν μείωση μετά τον Μήνα Απρίλιο 2025, εντούτοις εξακολουθούν και την περίοδο Απριλίου–Ιουλίου 2025, όταν ισχύουν οι δασμοί, να υπερβαίνουν σωρευτικά σε αξία (1.103,4 δισ. $) έναντι της αντίστοιχης περιόδου 2024 (1.094,7 δισ. $).  

Παράλληλα, και οι εξαγωγές αγαθών μειώνονται την περίοδο της προεδρίας Τραμπ (Γράφημα 3):

Πράγματι, τα δημοσιονομικά έσοδα έχουν αυξηθεί την περίοδο προεδρίας Τραμπ: Τα έσοδα από δασμούς από τον Ιανουάριο του 2025 μέχρι τον Ιούλιο του 2025, ανήλθαν σε 122 δισεκατομμύρια δολάρια. Προφανώς, η μη μείωση των εισαγωγών συμβάλλει αποφασιστικά στην αύξηση των εσόδων από τους δασμούς. Στο Γράφημα 4 παρουσιάζονται τα μηνιαία εισπραχθέντα έσοδα ως % της αξίας των μηνιαίων εισαγωγών στις ΗΠΑ.

Ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι οι δασμοί μπορούν να έχουν μια τεράστια δημοσιονομική συμβολή. Αυτός ο ισχυρισμός μπορεί να τεθεί σε προοπτική συγκρίνοντας τα πραγματικά έσοδα από δασμούς με το μέγεθος του προβλεπόμενου ελλείμματος του προϋπολογισμού. Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου προέβλεψε ότι το έλλειμμα του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού για το οικονομικό έτος 2025 θα είναι 1,9 τρισεκατομμύρια δολάρια. Υπολογίζεται ότι τα έσοδα από τους δασμούς θα συμβάλλουν μόλις στο 6,5% του προβλεπόμενου ελλείμματος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ομοσπονδιακά έσοδα που εισπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του οικονομικού έτους μέχρι σήμερα (Οκτώβριος 2024 έως Ιούλιος 2025) είναι 262 δισεκατομμύρια δολάρια υψηλότερα από την ίδια περίοδο του προηγούμενου οικονομικού έτους, ενώ το ομοσπονδιακό έλλειμμα είναι 112 δισεκατομμύρια δολάρια μεγαλύτερο. Ωστόσο, τα έσοδα από δασμούς από τον Ιανουάριο του 2025 εξακολουθούν να αποτελούν μόνο το 2,4% των προβλεπόμενων συνολικών ομοσπονδιακών εσόδων για το οικονομικό έτος 2025, ύψους 5,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων (Πηγή: Congressional Budget Office).

Ποιος πληρώνει αυτούς τους δασμούς Τραμπ;

Ο Τραμπ πάντα υποστήριζε ότι το κόστος θα επιβαλλόταν σε άλλες χώρες, αναγκασμένες να μειώσουν τις τιμές τους για να απορροφήσουν το κόστος των δασμών. Προς το παρόν, τίποτα τέτοιο δεν συμβαίνει. Μόλις τον Ιούλιο, οι τιμές που καταβάλλονταν στους ξένους εξαγωγείς στα σύνορα, δηλαδή πριν από την καταβολή των δασμών, ήταν λίγο πολύ οι ίδιες με τον Ιανουάριο. Για τους ξένους εξαγωγείς, εν ολίγοις, οι δασμοί του Τραμπ δεν υπάρχουν προς το παρόν. Επομένως, μήπως το κόστος επιβλήθηκε στους καταναλωτές; Μέχρι τώρα υπάρχει πράγματι μια μικρή επιβάρυνση.

Ο γενικός δείκτης τιμών καταναλωτή αυξήθηκε περίπου κατά 2,2% μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου. Αλλά, σύμφωνα με το Peterson Institute for International Economics, τα τελωνειακά έσοδα για τα καταναλωτικά αγαθά αυξήθηκαν κατά 13% την ίδια περίοδο, σε σύγκριση με την αξία των εισαγόμενων αγαθών. Ποιος πλήρωσε τη διαφορά; Οι μόνοι που έμειναν στη μέση: Οι Αμερικανοί εισαγωγείς. Πολλοί αναμένουν ότι στο μέλλον, αυτές οι αυξήσεις τιμών θα μετακυλιστούν τελικά στους καταναλωτές. Αλλά, προς το παρόν, οι δασμοί που γιορτάζει ο Τραμπ είναι πάνω απ’ όλα ένας γιγαντιαίος φόρος στις αμερικανικές εταιρείες και τα περιθώρια κέρδους τους!

Οι ίδιοι οι Αμερικανοί εισαγωγείς αποτελούν μόνο το ένα μέρος της εξίσωσης. Το άλλο είναι ότι αυτές οι αυξήσεις τιμών θα οδηγήσουν σε μείωση των πωλήσεων και του μεριδίου αγοράς. Αλλά ποιανού; Η δασμολογική επίθεση του Τραμπ, σημειώνει το Κέντρο Έρευνας Οικονομικής Πολιτικής, έχει δημιουργήσει μια ζούγκλα δασμών. Το αποτέλεσμα είναι ο ανταγωνισμός μεταξύ των εξαγωγέων, ανάλογα με τους δασμούς που θα καταβληθούν. Όσοι πληρώνουν λιγότερα αποκτούν πλεονέκτημα έναντι εκείνων που πληρώνουν περισσότερα.

Οι μεγάλοι χαμένοι

Σε αυτή τη γεωγραφική περιοχή, οι μεγάλοι χαμένοι είναι ο Καναδάς και το Μεξικό, ειδικά λόγω της κατάρρευσης της αυτοκινητοβιομηχανίας: η παραγωγή αναμένεται να μειωθεί κατά 44% στον Καναδά και 21% στο Μεξικό, με καταστροφικές επιπτώσεις στις οικονομίες τους: -7% για το ΑΕΠ του Καναδά, -10% για το ΑΕΠ του Μεξικού. Αλλά ποιος θα καλύψει το κενό στα αυτοκίνητα που δεν παράγονται στο Μεξικό και τον Καναδά; Το εμπόριο, λέει το CEPR, θα βρει άλλους δρόμους. Και η Ιαπωνία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Θεωρητικά, οι δασμοί των ΗΠΑ θα πρέπει να μειώσουν το ΑΕΠ της Ιαπωνίας κατά 0,7-0,8%. Αλλά -έκπληξη!- ποιος θα αντικαταστήσει τα αυτοκίνητα που λείπουν, επειδή τα καναδικά, μεξικανικά, ακόμη και κινεζικά εργοστάσια αδρανούν στην αμερικανική αγορά; Πιθανώς, η Ιαπωνία, της οποίας η παραγωγή αυτοκινήτων αναμένεται να αυξηθεί κατά 5%, με συνολική αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,9%, αντιστρέφοντας την αρχική πρόβλεψη. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του CEPR, μετά τον Καναδά και το Μεξικό, η χώρα που επηρεάζεται περισσότερο από τους δασμούς των ΗΠΑ είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η εγχώρια παραγωγή αυτοκινήτων αναμένεται να μειωθεί κατά λίγο κάτω από 10% και η οικονομία να συρρικνωθεί κατά 4%.

Ανεξαρτήτως αν επαληθευθούν ή όχι οι προβλέψεις του CERP αναφορικά με τις εξελίξεις στις ΗΠΑ, το μόνο βέβαιο είναι ότι η πολιτική των δασμών δεν είναι δυνατόν από μόνη της να αλλάξει το παραγωγικό υπόδειγμα των ΗΠΑ. Χρειάζονται και άλλα μέσα πολιτικής να χρησιμοποιηθούν, προκειμένου ο πραγματικός τομέας της αμερικανικής οικονομίας να γίνει περισσότερος αποτελεσματικός.

Το βασικό, όμως, ερώτημα που παραμένει ακέραιο και αμετάβλητο, από τότε που η καπιταλιστική οικονομία μεταβλήθηκε σε νομισματική οικονομία, και ακόμη περισσότερο σε χρηματοπιστωτική, είναι το ακόλουθο: Μπορεί να μεταβληθεί ο πραγματικός τομέας χωρίς τη συνδρομή του νομισματικού τομέα; Πως η πολιτική επί των κρυπτονομισμάτων της οικογένειας Τραμπ συνάδει με την αναγέννηση του πραγματικού τομέα των ΗΠΑ; Γνωστές οι βουλές του Κυρίου: δεν γίνεται!