Πόσο αποτελεσματικό όπλο είναι οι δασμοί του Τραμπ;

Ο στόχος του είναι να πείσει τους αναγνώστες ότι οι δασμοί δεν είναι τόσο επιβλαβείς, όσο συχνά υποστηρίζεται. Υποστηρίζει ότι για να κατανοήσουμε πλήρως τον αντίκτυπο ενός δασμού στους εγχώριους καταναλωτές, δεν μπορούμε να περιοριστούμε στην ανάλυση του τι συμβαίνει με τις εγχώριες τιμές﮲ πρέπει επίσης να εξετάσουμε τι συμβαίνει και με τη συναλλαγματική ισοτιμία.

Ας το σκεφτούμε αυτό με πιο συγκεκριμένους όρους. Ας πούμε ότι επιβάλλεται δασμός 30% στις κουζίνες (λευκές συσκευές) που παράγονται στην Ευρώπη. Έχει γίνει σύνηθες για τους σχολιαστές να υποστηρίζουν ότι αυτό σημαίνει ότι οι εισαγωγείς των ΗΠΑ θα πληρώνουν 30% περισσότερο για τις κουζίνες και αυτή η αύξηση της τιμής εισαγωγής στη συνέχεια θα μετακυλήσει στους καταναλωτές των ΗΠΑ.

Πώς αλλάζει η ανάλυση εάν το ευρώ υποτιμηθεί κατά 5% ως αποτέλεσμα του δασμού, επειδή η ζήτηση για εισαγωγές από την Ευρώπη θα μειωθεί; Αν υποθέσουμε ότι οι τιμές σε ευρώ δεν αλλάξουν, οι εισαγωγείς των ΗΠΑ θα πληρώνουν πλέον 25% περισσότερο για τις κουζίνες και όχι 30%. Αλλά η υποτίμηση του νομίσματος επηρεάζει όλες τις εισαγωγές, επομένως οι εισαγωγείς των ΗΠΑ θα πληρώνουν τώρα 5% λιγότερο και για τις εισαγωγές πχ ποδηλάτων.

Εν αμφιβόλω οι απόψεις Miran

Συγκεκριμένα συμβαίνουν τα ακόλουθα που θέτουν εν αμφιβόλω τις απόψεις του Miran: Πρώτον, οι μελέτες που αναλύουν την αύξηση της τιμής των συσκευών κουζίνας σε δολάρια θα διαπιστώσουν ότι στην πράξη η τιμή των κουζινών αυξήθηκε κατά 30% αντί για 25% και, επομένως, είναι παραπλανητικές, όσον αφορά το βαθμό που επιδρά η συναλλαγματική ισοτιμία.

Δυστυχώς, αυτό συμβαίνει επειδή οι συγκεκριμένες μελέτες ουσιαστικά βασίζονται σε μελέτες που έχουν ως αντικείμενο διερεύνησης την αντιστάθμιση του νομίσματος σε περιπτώσεις επιβολής δασμών σε στοχευμένα προϊόντα. Αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση – όπως αυτή που συζητάμε – επιβολής καθολικών δασμών. Οι παρεκτάσεις (Extrapolations) για τις πιθανές επιπτώσεις της επιβολής καθολικών δασμών που βασίζονται στους υπολογισμούς της επιβολής στοχευμένων δασμών σε ορισμένα προϊόντα, που κυριαρχούν στη δημόσια συζήτηση, είναι επομένως παραπλανητικές.

Δεύτερον, υπάρχει περίπτωση οι τιμές στις ΗΠΑ να αυξάνονται λιγότερο, από ό,τι χωρίς την ανατίμηση του δολαρίου. Κάτω από εύλογες παραδοχές σχετικά με τη νομισματική πολιτική και την ακαμψία των τιμών, αυτό σημαίνει ότι ο αντίκτυπος των δασμών στο επίπεδο των τιμών είναι χαμηλότερος σε σχέση με την περίπτωση που δεν υφίσταται αντιστάθμισμα του νομίσματος. Αυτό είναι η περίπτωση όπου η αναλογία μεταξύ των δασμών και των φόρων επί των πωλήσεων (έμμεσοι φόροι) καθίσταται προβληματική.

Τρίτον, οι αμερικανικές επιχειρήσεις θα δουν τις εξαγωγές τους να μειώνονται, καθώς τα προϊόντα τους είναι πλέον ακριβότερα σε όρους ευρώ. Αυτό αντανακλά μια βασική αρχή της θεωρίας του διεθνούς εμπορίου, τη λεγόμενη Συμμετρία Lerner (Lerner Symmetry).

Το θεώρημα συμμετρίας Lerner

Εδώ ανοίγουμε μία παρένθεση: Το θεώρημα συμμετρίας Lerner είναι ένα αποτέλεσμα που χρησιμοποιείται στη θεωρία του διεθνούς εμπορίου, η οποία δηλώνει ότι ένας κατ’ αξία δασμός εισαγωγής θα έχει τα ίδια αποτελέσματα με έναν εξαγωγικό φόρο. Σκεφτείτε μια απλή οικονομία που παράγει και καταναλώνει δύο αγαθά: Κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και ηλεκτρονικά είδη. Χωρίς εμπορικούς περιορισμούς, αυτή η οικονομία φτάνει σε μια ισορροπία, όπου και τα δύο αγαθά παράγονται και καταναλώνονται σε ορισμένα επίπεδα, με βάση το συγκριτικό πλεονέκτημα και τις συνθήκες της παγκόσμιας αγοράς.

Τώρα, ας υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση αποφασίζει να προστατεύσει την εγχώρια κλωστοϋφαντουργία, επιβάλλοντας εισαγωγικούς δασμούς σε ξένα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα. Σύμφωνα με το θεώρημα του Lerner, αυτοί οι δασμοί αυξάνουν την εγχώρια τιμή των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, η οποία θα πρέπει να έχει το ίδιο αποτέλεσμα όπως εάν η κυβέρνηση είχε επιβάλει εξαγωγικό φόρο στα ηλεκτρονικά είδη της χώρας, υποθέτοντας ότι τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και τα ηλεκτρονικά είναι τα μόνα εμπορικά αγαθά της χώρας.

Και τα δύο μέτρα θα οδηγούσαν σε ανακατανομή των πόρων προς την προστατευόμενη βιομηχανία (κλωστοϋφαντουργία) και μακριά από τη φορολογούμενη βιομηχανία (ηλεκτρονικά), με παρόμοια αποτελέσματα στην οικονομία: Mείωση του εμπορίου, αλλαγή στα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης και πιθανές απώλειες λόγω μειωμένης αποτελεσματικότητας της αγοράς.

Ως αποτέλεσμα, ενώ ο όγκος του εμπορίου και προς τις δύο κατευθύνσεις (εισαγωγές και εξαγωγές) θα μειωθεί, το εμπορικό έλλειμμα θα παραμείνει όπως πριν.

Δασμοί και έσοδα

Εάν οι αμερικανικές επιχειρήσεις άρχιζαν να εξάγουν περισσότερο, αυτό θα απομακρύνει την οικονομία από την παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων που εισάγονται, δηλαδή από την εμπορική πολιτική υποκατάστασης εισαγωγών, και θα την σπρώξει προς την παραγωγή περισσότερων εξαγόμενων αγαθών. Παραδόξως, αυτό θα αντιστάθμιζε τη μείωση των εισαγωγών που επιδίωκαν να επιτύχουν οι μερκαντιλιστές και θα καταλήγαμε με παρόμοιο εμπορικό έλλειμμα και παρόμοιους όγκους εμπορίου, όπως είχαμε πριν ξεκινήσουμε να ακολουθούμε αυτή τη διαδρομή.

Εδώ υπάρχει το εξής αντεπιχείρημα (που το θέτει ο Miran): «Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορούν εν μέρει να μετριάσουν κάθε επιβάρυνση στις εξαγωγές με μια επιθετική ατζέντα απορρύθμισης, η οποία βοηθά να γίνει η παραγωγή των ΗΠΑ πιο ανταγωνιστική». Αυτό όμως αποτελεί μια εντελώς διαφορετική συζήτηση, δεδομένου μάλιστα ότι δεν έχει τεθεί στη δημόσια συζήτηση.

Τέταρτον, η μείωση των εισαγωγών που οδηγεί στην υποτίμηση του ευρώ σημαίνει ότι οι δασμοί αποφέρουν λιγότερα έσοδα από ό,τι εάν η ζήτηση εισαγωγών ήταν πλήρως ανελαστική και οι δασμοί είχαν ολοκληρωμένη επίδραση﮲ όσο μεγαλύτερη είναι η αντιστάθμιση, τόσο μικρότερα είναι τα έσοδα από τα τέλη των δασμών.

Πέμπτον, ceteris paribus, όσο μεγαλύτερη είναι η αντιστάθμιση, τόσο μεγαλύτερη θα πρέπει να είναι η απάντηση των εισαγωγέων. Με άλλα λόγια, όσο λιγότερο οι δασμοί αυξάνουν τις τιμές στους εισαγωγείς (και τελικά, στους καταναλωτές ή στις επιχειρήσεις που βασίζονταν σε εισαγόμενα ενδιάμεσα αγαθά), τόσο μεγαλύτερη είναι η απώλεια “νεκρού βάρους”* που προκαλούν. Αυτό σημαίνει ότι όσο πιο σημαντική είναι η αντιστάθμιση του νομίσματος στην πράξη, τόσο πιο δύσκολο είναι να αντισταθμιστούν οι συνέπειες της προστατευτικής εμπορικής πολιτικής, μέσω χαλαρότερης δημοσιονομικής ή νομισματικής πολιτικής.

Εφαρμογή με “προοδευτική καθοδήγηση”

Τέλος, ο Miran παραδέχεται ότι «ένα ξαφνικό σοκ στους δασμολογικούς συντελεστές του προτεινόμενου μεγέθους μπορεί να οδηγήσει σε αστάθεια της χρηματοπιστωτικής αγοράς», λόγω των σημαντικών διακυμάνσεων των συναλλαγματικών ισοτιμιών που θα προκαλούσαν τα προστατευτικά μέτρα. Αντίθετα, προτείνει οι δασμοί να εφαρμόζονται σταδιακά και προβλέψιμα, με τη διοίκηση να παρέχει “προοδευτική καθοδήγηση” σχετικά με την προγραμματισμένη πορεία των αυξήσεων των τιμολογίων.

Αν παραμερίσουμε τις ανησυχίες σχετικά με την αξιοπιστία, αυτό είναι απίθανο να λειτουργήσει. Εάν οι συμμετέχοντες στην αγορά γνωρίζουν ότι το δολάριο θα ανατιμηθεί σε ένα μήνα από τώρα, θα ανατιμηθεί σήμερα. Όλα τα παραπάνω καταλήγουν σε ένα συμπέρασμα: Είναι αδύνατον να εξισορροπήσει ο Τραμπ και το οικονομικό του επιτελείο την παγκόσμια οικονομία, μόνο μέσω του “σφυριού” των εμπορικών δασμών.

Είναι άξιον απορίας ότι δεν έχει μπει στο πρώτο πλάνο ανάλυσης οι αντιδράσεις των χρηματοπιστωτικών αγορών, από τις οποίες προέρχεται τόσο ο Scott Bessent, ο υπουργός Οικονομικών, όσο και ο Stephen Miran, πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων του Προέδρου. Σε μια κατ’ εξοχήν νομισματική και υπερβολικά χρηματοπιστωτική παγκόσμια οικονομία το βάρος πέφτει μόνο στην εμπορική πολιτική.

Η οικονομική πολιτική που ασκείται με βάση το κυρίαρχο οικονομικό υπόδειγμα εδράζεται στη νομισματική, δημοσιονομική και εμπορική πολιτική στο πλαίσιο ενός συστήματος καθορισμού των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Η χρησιμοποίηση μόνο ενός εργαλείου από αυτά είναι δαπανηρή και ατελέσφορη.

 

---

*Στα οικονομικά, η απώλεια βάρους είναι η απώλεια της κοινωνικής οικονομικής ευημερίας λόγω της παραγωγής/κατανάλωσης ενός αγαθού σε μια ποσότητα όπου το οριακό όφελος δεν ισούται με το οριακό κόστος.