Πόσο θα πλήξουν Κίνα, Μεξικό και Καναδά οι δασμοί του Τραμπ

Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι για την Κίνα, η πρόσφατη ανακοίνωση από τον Τραμπ ενός δασμού 10% – σαφώς λιγότερο επιθετικού από το ύψους 60% που προεκλογικά είχε εξαγγείλει- πιθανότατα προκάλεσε έναν σιωπηλό αναστεναγμό ανακούφισης.

Η αρχική αντίδραση της Κίνας είναι πιθανό να περιοριστεί σε μια υποτίμηση του ρενμίνμπι (RMB), η οποία ουσιαστικά μπορεί να αντισταθμίσει τους δασμούς μειώνοντας την τιμή σε δολάρια των αγαθών που εξάγει. Αυτή ήταν μια τακτική που η Κίνα χρησιμοποίησε αποτελεσματικά κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ. Στην πρώτη του θητεία Τραμπ, πολλά από τα αποτελέσματα της επιβολής δασμών στις τιμές των εισαγομένων προϊόντων, επηρεάσθηκαν από τους μεσάζοντες — χονδρέμπορους, λιανοπωλητές, διανομείς κ.λπ. Αυτοί οι μεσάζοντες απορρόφησαν μέρος της αύξησης του κόστους μέσω χαμηλότερων προσαυξήσεων των κερδών.

Απέφευγαν επίσης τους δασμούς μετατοπίζοντας τις πηγές τους σε χώρες χωρίς δασμούς. Έτσι, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είδαν πραγματικά μεγάλη αύξηση στις τιμές καταναλωτή. Αλλά οι νέοι δασμοί, ειδικά αν είναι μεγάλοι και εφαρμόζονται σε όλες τις εισαγωγές, όπως προτείνει ο Τραμπ, έτσι ώστε οι εταιρείες να μην μπορούν να τους αποφύγουν, είναι πολύ πιο πιθανό να ωθήσουν υψηλότερα τις τιμές για τους καταναλωτές.

Αν και το ρενμίνμπι είναι ήδη αδύναμο, η Κίνα μπορεί να αντέξει οικονομικά να το αποδυναμώσει περαιτέρω για να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών χωρίς να κλιμακώσει άμεσα τις εντάσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Εάν ο Τραμπ διατυπώσει πρόσθετες απειλές για περαιτέρω δασμολογικά και εμπορικά μέτρα, η απάντηση της Κίνας θα είναι συνάρτηση της στρατηγικής του Προέδρου Σι Τζινπίνγκ για την αντιμετώπιση του Τραμπ. Η θέση του Σι σήμερα είναι αισθητά διαφορετική από την περίοδο της πρώτης του θητείας του Τραμπ. Ο Σι είναι πολύ ισχυρότερος στο εσωτερικό του ΚΚΚ, και στην κορυφή της κινεζικής κυβέρνησης περιβάλλεται αποκλειστικά από συμμάχους, δίνοντάς του μεγαλύτερο περιθώριο να ανταποκριθεί στις εξωτερικές πιέσεις.

Τι θα κάνει η Κίνα

Ο Σι θα μπορούσε να επιλέξει να επωφεληθεί από αυτήν την πολιτικά δεσπόζουσα θέση και να επιδιώξει να συνεργαστεί εποικοδομητικά με τις Ηνωμένες Πολιτείες, δίνοντας προτεραιότητα στον μετριασμό των οικονομικών συνεπειών αποφεύγοντας τον κίνδυνο πολιτικής αστάθειας. Στο άμεσο μέλλον, οι απειλούμενοι δασμοί του Τραμπ βασίστηκαν στην απογοήτευση για τις περιορισμένες προσπάθειες της Κίνας να περιορίσει τις πρόδρομες ουσίες της φαιντανύλης από το να φτάσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες μέσω του Μεξικού και μέσω άλλων καναλιών.

Ο Σι θα μπορούσε να αποφασίσει να κάνει μια πιο σοβαρή προσπάθεια για να καθησυχάσει τις αμερικανικές ανησυχίες. Η Κίνα θα μπορούσε επίσης να επιδιώξει να εμπλέξει τον Τραμπ σε ένα ευρύτερο φάσμα εμπορικών θεμάτων, με κάποιες ελπίδες για μια εμπορική συμφωνία “δεύτερης φάσης”, σε σχετική αναλογία με την “πρώτη φάση”.

Ανεξαρτήτως των παραπάνω, προφανώς η Κίνα είχε χρόνο να προετοιμαστεί για την επιστροφή του Τραμπ έτσι ώστε και ο Σι να είναι έτοιμος να λάβει μια πιο δυναμική στάση εάν το αποφασίσει. Δεν το γνωρίζουμε, αλλά ο Σι μπορεί τώρα να αισθάνεται λιγότερο διατεθειμένος να ανεχθεί τις επιθετικές τακτικές του Τραμπ και να μην δείξει μεγάλη υπομονή αν ο Τραμπ προσπαθήσει να τον εκφοβίσει. Ένας εμπορικός πόλεμος κάτω από αυτές τις συνθήκες θα μπορούσε να οδηγήσει την Κίνα να αναπτύξει όλο το φάσμα των αντιποίνων της ενάντια στα συμφέροντα των ΗΠΑ.

Εκτός από την απλή επιβολή δασμών, η Κίνα θα μπορούσε να επιταχύνει περαιτέρω τη χρήση περιορισμών στις εξαγωγές σε κρίσιμα ορυκτά, να χρησιμοποιήσει τη δική της “Λίστα Αναξιόπιστων Οντοτήτων” και να επιβάλει τους δικούς της ελέγχους εξαγωγών παρόμοιους με τους αντίστοιχους των ΗΠΑ, που ενδέχεται να επηρεάσει το παγκόσμιο εμπόριο οπουδήποτε οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι συμβαλλόμενο μέρος και όπου οποιοδήποτε συστατικό ενός προϊόντος μπορεί να εντοπιστεί στην αγορά της Κίνας. Αυτά τα μέτρα θα επιτρέψουν στο Πεκίνο να στοχεύσει συγκεκριμένες αμερικανικές εταιρείες ή κρίσιμες βιομηχανίες και ενδεχομένως να προκαλέσει σημαντικό οικονομικό κόστος χωρίς να πυροδοτήσει έναν εμπορικό πόλεμο πλήρους κλίμακας.

Η Κίνα παίζει ένα πιο μακροχρόνιο παιχνίδι, επιδιώκοντας να μειώσει την εξάρτησή της από τις Ηνωμένες Πολιτείες και να ενισχύσει τις εμπορικές της σχέσεις με άλλες χώρες στον Παγκόσμιο Νότο και με συμμάχους των ΗΠΑ, όπως η Ευρώπη και η Ιαπωνία. Οι πρόσφατες ενδείξεις του ανανεωμένου ενδιαφέροντος της Κίνας για ένταξη στη “Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership” Ειρηνικού υπογραμμίζουν τις προσπάθειες του Πεκίνου να τοποθετηθεί ως ηγέτης του παγκόσμιου εμπορίου, σε αντίθεση με τη μονομερή στάση της Ουάσιγκτον.

Τι θα κάνουν Μεξικό και Καναδάς

Επί προσθέτως, για το Μεξικό και τον Καναδά, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα διότι έχουν την ατυχία να βρίσκονται “πολύ μακριά από το Θεό και πολύ κοντά στις ΗΠΑ”. Η ελπίδα τους στηρίζεται, κατ’ αρχάς, στην υπόθεση ότι οι απειλές του Τραμπ να είναι απλώς διαπραγματευτικά κόλπα εκφοβισμού έτσι ώστε να υπάρξουν παραχωρήσεις επιτρέποντας στον Τραμπ να κηρύξει τη νίκη και να αφαιρέσει, ή τουλάχιστον να καθυστερήσει, την επιβολή των πραγματικών δασμών. Αλλά αυτό δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο, και το διακύβευμα βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον, είναι υψηλό.

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το Μεξικό εξήγαγε αγαθά (2023) αξίας 475 δις δολάρια στις ΗΠΑ καταλαμβάνοντας την πρώτη θέση μεταξύ των χωρών που εξάγουν στην αμερικανική υπερδύναμη. Αντίστοιχα οι ΗΠΑ εξήγαγαν στο Μεξικό (2023) αγαθά αξίας 323 δις δολάρια. Συνεπώς το Μεξικό παρουσιάζει εμπορικό πλεόνασμα με τις ΗΠΑ ύψους 152 δις δολαρίων (2023).

Ως εκ τούτου οι δασμοί θα μπορούσαν να επιδεινώσουν την οικονομική κατάσταση προφανώς στο Μεξικό αλλά δεν θα αφήσουν και αλώβητη την οικονομία των ΗΠΑ. Μια απόφαση τέτοιου είδους είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αυξήσει τις εντάσεις με τη νέα πρόεδρο του Μεξικού, Claudia Sheinbaum, της οποίας η άμεση αντίδραση ήταν να απειλήσει με αντίποινα. Επειδή πολλά από αυτά που απαιτεί ο Τραμπ από το Μεξικό δεν συνάδουν με την πολιτική πραγματικότητα, δεδομένου ότι το Μεξικό λειτουργεί κάτω από πολλούς περιορισμούς με τα βίαια καρτέλ (ναρκωτικών και άλλα) να έχουν εμπλακεί στο πολιτικό σύστημα της χώρας σε σημείο που οι προσπάθειες ελέγχου τους είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν σε εκτεταμένες εγχώριες αναταραχές και βία.

Άρα οι προκλήσεις της αντιμετώπισης των καρτέλ ναρκωτικών και των μεταναστευτικών ροών καθιστούν απίθανο το Μεξικό να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του Τραμπ με τρόπο που να ικανοποιεί τις προσδοκίες του. Η Sheinbaum μπορεί να υποσχεθεί μέτρα που καταδεικνύουν προσπάθειες καλής πίστης για την αντιμετώπιση των ανησυχιών του Τραμπ. Αυτό εγείρει τον κίνδυνο ο Τραμπ να επιβάλει δασμούς ως τιμωρητικά μέτρα που έχουν σχεδιαστεί για να προβάλλουν ισχύ.

Δασμοί: Τι να έχουμε υπόψιν

Οι εξαγωγές αγαθών του Καναδά (2023) προς τις ΗΠΑ ανήλθαν σε 419 δις δολάρια (τρίτη θέση μετά από Μεξικό, Κίνα) ενώ οι εισαγωγές από τις ΗΠΑ ανήλθαν (2023) σε 354 δις δολάρια. Συνεπώς υπάρχει ένα πλεόνασμα υπέρ του Καναδά (2023) 64 δις δολαρίων. Το κύριο προϊόν που ο Καναδάς εξάγει προς τις ΗΠΑ είναι το αργό πετρέλαιο με αξία 117 δις δολαρίων. Το δεύτερο προϊόν είναι τα αυτοκίνητα με αξία 27 δις δολάρια. Βλέπουμε λοιπόν ότι για τον Καναδά, μεγάλο μέρος του εμπορικού πλεονάσματος με τις Ηνωμένες Πολιτείες προέρχεται από τις εξαγωγές αργού πετρελαίου.

Προσοχή εδώ υπάρχει μια ιδιομορφία: ορισμένα αμερικανικά διυλιστήρια είναι ειδικά διαμορφωμένα για να επεξεργάζονται αργό καναδικό πετρέλαιο και σε αντίθεση με τα μεταποιημένα προϊόντα, το αργό πετρέλαιο δεν μπορεί εύκολα να αναδρομολογηθεί. Οι αγωγοί του Καναδά είναι ακίνητη υποδομή. Αυτή η εξάρτηση δημιουργεί ένα διμερές μονοπώλιο, περιορίζοντας την πρακτική ευελιξία και των δύο πλευρών. Ο Καναδάς έχει λίγες βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις για την εξαγωγή του αργού πετρελαίου του και ορισμένα αμερικανικά διυλιστήρια έχουν εξίσου λίγες εναλλακτικές λύσεις για την προμήθεια αργού προς επεξεργασία. Αυτή είναι μια περίπτωση όπου και οι δύο πλευρές θα υποφέρουν.

Η αναγγελθείσα στάση του Τραμπ κινδυνεύει να επιδεινώσει τις διμερείς σχέσεις τόσο με το Μεξικό όσο και με τον Καναδά και να υπονομεύσει την ευρύτερη οικονομική εταιρική σχέση της Βόρειας Αμερικής. Ένα παράδειγμα: για την αυτοκινητοβιομηχανία, η οποία εκτείνεται και στις τρεις χώρες και υπόκειται στη Συμφωνία Ηνωμένων Πολιτειών-Μεξικού-Καναδά (USMCA), ένας δασμός 25% σε όλα τα αγαθά που διασχίζουν τα σύνορα θα είχε βαθιές επιπτώσεις. Κάθε όχημα που παράγεται στο πλαίσιο του USMCA διασχίζει τα σύνορα κατά μέσο όρο οκτώ φορές κατά τη διάρκεια της παραγωγής, πράγμα που σημαίνει ότι οι δασμοί θα επιβαρύνονται σε κάθε στάδιο. Αυτό θα οδηγήσει σε σημαντικές αυξήσεις κόστους, επιπτώσεις στην απασχόληση, διαταραχές των αλυσίδων εφοδιασμού και υψηλότερες τιμές για τους καταναλωτές.