Σε τροχιά κοινωνικής κρίσης η Ευρώπη

Οι πολεμικές συγκρούσεις της Ρωσίας στην Ουκρανία από τις 24/2/2022 και οι παρενέργειες τους στην διεθνή και την ευρωπαϊκή οικονομία ανέδειξαν σε μεγαλύτερη ένταση την “δίδυμη” εξάρτηση (παραγωγική-εφοδιαστική) από την Κίνα και ενεργειακή από την Ρωσία. Επίσης ανέδειξαν, πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο και των αντιφατικών και αδιέξοδων πολιτικών της ΕΕ, την ταχεία και σημαντική αύξηση των τιμών των ενεργειακών προϊόντων, των τροφίμων, των μεταφορών, την επιδείνωση της αγοραστικής δύναμης των εισοδημάτων, την αύξηση της ανεργίας, την διακοπή της λειτουργίας μεγάλου αριθμού επιχειρήσεων, την βίαιη ανισοκατανομή του εισοδήματος, την διεύρυνση των ανισοτήτων και της φτωχοποίησης, κλπ.

Στις συνθήκες αυτές, σύμφωνα με την έρευνα πεδίου της γαλλικής ΜΚΟ Secours Populaire, το 25% των Ευρωπαίων πολιτών βρίσκεται στο όριο της φτώχειας (30% του πληθυσμού στην Ελλάδα, ΕΛΣΤΑΤ 2022) και η πλειοψηφία στην Ευρώπη δηλώνει ότι αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές δυσκολίες. Με άλλα λόγια εάν δεν αποκατασταθεί το επίπεδο της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών και ιδιαίτερα των φτωχότερων απ’ αυτών και δεν αναζωογονηθεί η ανάπτυξη, τότε εκτιμάται ότι η αγοραστική δύναμη και η ζήτηση θα υποστούν κατάρρευση, με αποτέλεσμα να επιδράσουν αρνητικά στην παραγωγή και στις θέσεις εργασίας.

Έτσι, η ΕΕ και τα κράτη-μέλη εκτιμάται ότι σε ένα στασιμοπληθωριστικό και υφεσιακό πλαίσιο (αύξηση ΑΕΠ 0,3% το 2023 και 1,6% το 2024 και επίπεδο πληθωρισμού 7% το 2023 και 3% το 2024-Ευρωπαϊκή Επιτροπή 11/11/2022) θα συναντηθούν, κατά το επόμενο χρονικό διάστημα, εκτός των προαναφερόμενων δυσμενών εξελίξεων, με την ενεργειακή φτώχεια και την επισιτιστική ανασφάλεια.

Στο πλαίσιο αυτό, η ελληνική οικονομία μετά την απελθούσα οδυνηρή δεκαετία (2009-2019) της οικονομικής κρίσης και ύφεσης, με την σημαντική (27%) απώλεια του ΑΕΠ, του εισοδήματος (30%) των εργαζομένων και των συνταξιούχων (45%), την αύξηση της ανεργίας και των ανισοτήτων, δέχτηκε από τις αρχές του 2020 τις σοβαρές κοινωνικοοικονομικές παρενέργειες της υγειονομικής κρίσης του Covid-19. Σήμερα, πλήττεται και από πληθωριστικές πιέσεις (10% το 2022-Κομισιόν 11/11/2022), οι οποίες, κατά βάση, προέρχονται (πλευρά της προσφοράς) από τις μεγάλες αυξήσεις των τιμών των ενεργειακών προϊόντων, των μεταφορών, των βασικών ειδών διατροφής (πρωτογενή και δευτερογενή τομέα) καθώς και των τιμών των υπηρεσιών (τριτογενή τομέα).

Ο “Δείκτης Δυστυχίας”

Στο περιβάλλον αυτό της κρίσης που πλήττει την ευρωπαϊκή οικονομία και κοινωνία, καθώς και την οικονομία και κοινωνία των κρατών-μελών, τόσο από την πλευρά της προσφοράς, όσο και από την πλευρά της ζήτησης, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, η ερευνητική και μεθοδολογική διερεύνηση της μέτρησης της επερχόμενης κοινωνικής κρίσης στον ευρωπαϊκό κοινωνικό-οικονομικό σχηματισμό. Από την άποψη αυτή αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την περίοδο της πετρελαϊκής κρίσης του 1973 χρησιμοποιήθηκε για την αποτύπωση της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης των πολιτών, με τον υπολογισμό της ανεργίας και του πληθωρισμού: ο “Δείκτης Δυστυχίας”.

Ο “Δείκτης Δυστυχίας” επινοήθηκε το 1963 από τον oικονομολόγο Arthur Okun. Έκτοτε ο υπολογισμός του εμπλουτίσθηκε εκτός από την ανεργία και τον πληθωρισμό και από άλλες μεταβλητές (Annual Misery Index του Hanke), όπως τα τραπεζικά επιτόκια δανεισμού κάθε χώρας, μείον την ετήσια ποσοστιαία μεταβολή του πραγματικού ΑΕΠ κατά κεφαλή, προσδιορίζοντας την χώρα (π.χ. Μάλτα το 2021) που ήταν σε λιγότερο επίπεδο συνθηκών δυστυχίας (αρνητικά επιτόκια δανεισμού, χαμηλό επίπεδο ανεργίας, υψηλό επίπεδο ανάπτυξης και χαμηλό επίπεδο πληθωρισμού).

Στις σημερινές συνθήκες των έντονων πληθωριστικών πιέσεων στην ενέργεια, στις μεταφορές και στα τρόφιμα, που προκαλούν αντίστοιχα την ενεργειακή και διατροφική ανασφάλεια και φτωχοποίηση του πληθυσμού, προβάλλεται στην διεθνή και ευρωπαϊκή βιβλιογραφία η αναγκαιότητα προσαρμογής του “Δείκτη Δυστυχίας” στην σημερινή κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα, με την προσθήκη δύο μεταβλητών: Της φτώχειας της ενέργειας και του επισιτισμού.

Και αυτό γιατί η στενότερη σχέση του επικαιροποιημένου “Δείκτη Δυστυχίας” με την σημερινή κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα θα αναδείξει τις συνθήκες που εμβαθύνουν την κοινωνική κρίση στην Ευρώπη και τα κράτη-μέλη αλλά και την αναποτελεσματικότητα της ασκούμενης νομισματικής πολιτικής στην αντιμετώπιση ενός πληθωρισμού της προσφοράς με τίμημα την ύφεση και την φτωχοποίηση του πληθυσμού. Έτσι, στην κατεύθυνση αυτή θα προκριθεί κοινωνικοπολιτικά και κατά προτεραιότητα η αναγκαιότητα άσκησης οικονομικά αποτελεσματικών και κοινωνικά δίκαιων πολιτικών μετάβασης στην ανάπτυξη, την απασχόληση, την αύξηση των εισοδημάτων και την ανασύσταση του κοινωνικού κράτους.