Στο σταυροδρόμι δύο ενεργειακών στρατηγικών

Για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της ΕΕ απαιτούνται 550 δισ. κυβικά μέτρα (Bcm) φυσικού αέριου, ενώ το συνολικό δυναμικό τροφοδοσίας από αγωγούς (χερσαίους και θαλάσσιους) που φτάνουν στην ΕΕ, ανέρχεται σε περίπου 360 Bcm. Η διαφορά είναι της τάξης των 190 Bcm και συμπληρώνεται από τις θαλάσσιες μεταφορές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Αν και στην Ευρώπη βρίσκονται τουλάχιστον 27% των αγωγών της υδρογείου, στα πεντάχρονα πλάνα της η ΕΕ παρουσιάζει σταθερή έλλειψη αποθήκευσης φυσικού αερίου.

Τώρα που η ΕΕ συναντά δυσκολίες και υποχρεώνεται να εντάξει το φυσικό αέριο και την πυρηνική ενέργεια στις “επιχορηγήσεις”, θα πρασινίσει λόγω “μετάλλαξης” και το φυσικό αέριο που παράγεται από fracking (τεχνίτη ρηγμάτωση). Η παραγωγή φυσικού αερίου από fracking δεσπόζει εδώ και τρείς δεκαετίες σε πολλές χώρες, ενώ απαγορεύεται δια νόμου στην ΕΕ. Παρόλα αυτά οι χώρες μέλη το εισάγουν σε μεγάλες ποσότητες για να καλύψουν τις ανάγκες των, λόγω διαλείπουσας απόδοσης των σημερινών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ).

Ένα Bcm φυσικού αερίου μεταφέρεται υγροποιημένο με περίπου οκτώ πλήρη φορτία δεξαμενόπλοιων LNG. Με την άφιξη των δεξαμενόπλοιων σε ένα σταθμό επαν-αεριοποίησης, η θερμοκρασία του αυξάνεται, η πίεση μειώνεται και το υγρό περνά σε αέρια κατάσταση (φυσικό αέριο). Κατά αυτόν τον τρόπο, ο όγκος του LNG πολλαπλασιάζεται 600 φορές και αποθηκεύεται ή διακομίζεται σε μορφή φυσικού αερίου. Ένα Bcm φυσικού αερίου είναι σαν ένας κύβος γεμάτος φυσικό αέριο που η κάθε του πλευρά είναι ένα χιλιόμετρο.

Η πιθανή περιοχή αποθήκευσης φυσικού αερίου της Νότιας Καβάλας, με ένα Bcm θεωρητικής χωρητικότητας, θα μπορούσε να δεχθεί λοιπόν οκτώ πλήρη φορτία δεξαμενόπλοιων κάθε χρόνο. Στην Ελλάδα το 46% του φυσικού αερίου προήλθε το 2020 από εισαγωγές φορτίων LNG, το υπόλοιπο 54% από αγωγούς φυσικού αερίου. Οι εισαγωγές LNG στην Ελλάδα, το 2020 προέρχονταν από ΗΠΑ, Αίγυπτο, Αλγερία, Κατάρ και Ρωσία. Εάν οι εισαγωγές αερίου ήταν μόνο από υγροποιημένο, η Ελλάδα θα κάλυπτε τις συνολικές σημερινές της ανάγκες με 40 μεγάλα πλήρη φορτία, η Τουρκία με 400, η ΕΕ με περίπου 2.000 φορτία.

Δίλημμα για τον EastMed

Ο αγωγός EastMed έχει τεράστια στρατηγική σημασία για την Ελλάδα, αλλά όχι για την Ευρώπη. Θα ήταν αδιανόητο με βάση τα ανωτέρω να μην αναρωτηθούμε τι ρόλο μπορεί να παίξει ο EastMed για την Ελλάδα. Όμως για την ΕΕ δεν φαίνεται να είναι προτεραιότητα, ειδάλλως τα ερευνητικά μπλοκ δυτικά και νότια της Κρήτης, αλλά και πιο ανατολικά, θα είχαν χρησιμοποιηθεί από την ΕΕ προ πολλού ως πολιτική και οικονομική μόχλευση ενεργειακής ανεξαρτησίας.

Με 10 Bcm ετήσιας χωρητικότητας ο EastMed είναι καλός για τις ανάγκες της Ελλάδας, αφήνοντας πέντε Bcm ετησίως για διαμετακομιστικούς λόγους, εκτός Ελλάδας. Επιπλέον, ως μέλος της ΕΕ, η Ελλάδα θα συνέβαλε με αυτό τον τρόπο στους στόχους ενεργειακής ανεξαρτησίας της ΕΕ. Αλλά υπό το βλέμμα των βορείων ευρωπαϊκών χωρών, τα 10 Bcm χωρητικότητας είναι σταγόνα στην βροχή, συγκρινόμενα με τα 190 Bcm επιπλέον που χρειάζεται ετησίως η ΕΕ. Το κόστος κατασκευής και συντήρησης του EastMed θα μπορούσε να ανέλθει σε 10 δισ. ευρώ ανάγοντας την απόσβεση σε περισσότερο από 10 χρόνια, με αρχή λειτουργίας το 2026 ή το 2027.

Το ερώτημα που τίθεται στην ΕΕ είναι εάν αξίζει να ξοδευτούν 10 δισ. ευρώ για 10 Bcm ετήσιας χωρητικότητας του αγωγού, χωρίς ασφάλεια συνεχούς πλήρωσης του αγωγού (και σε καλύτερη περίπτωση για μόνο πέντε Bcm ετησίας διαμετακόμισης εκτός Ελλάδας) όταν ο ηλεκτρισμός θα παράγεται στην Ελλάδα από τις εισαγόμενες ΑΠΕ ευρωπαϊκής τεχνολογίας, από εισαγόμενο φυσικό αέριο και θα εισάγεται επιπλέον από υποθαλάσσιες καλωδιώσεις μέσω Αιγύπτου.

ΑΠΕ οι Ευρωπαίοι, LNG οι ΗΠΑ

Όλα δείχνουν ότι οι Ευρωπαίοι μετατρέπονται σε εσωτερικούς προμηθευτές ενέργειας με άξονα τις ΑΠΕ, ενώ οι μεγάλες αμερικανικές εταιρείες θα αυξήσουν την παραγωγή πετρελαίου, η κάθε μία από 500.000 μέχρι 1.000.000 βαρέλια ημερησίως. Επικεντρώνουν τις προσπάθειές τους για την καταπολέμηση των εκπομπών στη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα (CCS). Όσον αφορά το φυσικό αέριο, η κατασκευή του EastMed προσκρούει στο εξαγωγικό πρόγραμμα του υγροποιημένου φυσικού αερίου και του σχιστολιθικού αερίου των ΗΠΑ. Το 2021, το 46% του LNG των ΗΠΑ εξήχθη στην Ασία και το 37% στην Ευρώπη.

Ας μην ξεχνάμε ότι οι ΗΠΑ στοχεύουν στα μέσα αυτής της δεκαετίας να αυξήσουν τις εξαγωγές LNG σε 16,3 Bcf (0,46 Bcm) ημερησίως, δηλαδή περίπου 165 Bcm ετησίως. Στις ΗΠΑ υπάρχουν σήμερα έξι εγκαταστάσεις εξαγωγής LNG με συνολική εξαγωγική ικανότητα 9,6 Bcf (0,27 Bcm) ημερησίως, ιδιαίτερα από τη Λουϊζιάνα και το Τέξας. Προγραμματίζονται ακόμα τέσσερις εγκαταστάσεις στον κόλπο του Μεξικού και την ανατολική ακτή των ΗΠΑ.

Αναμφισβήτητα, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Τουρκία αγωνίζονται τα τελευταία χρόνια για την κυριαρχία στην παροχή ενός ολοένα πλουσιότερου μείγματος φυσικού αερίου προς τις ευρωπαϊκές αγορές. Η άποψη της διεθνούς βιομηχανίας είναι ότι οι ποσότητες φυσικού αερίου που παρέχουν τα σημερινά κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου δεν αρκούν για την ομαλή λειτουργεία του αγωγού EastMed, με οικονομικές επιπτώσεις ιδιαίτερα στην απόσβεση της επένδυσης. Θα χρειαστεί διπλασιασμός των σημερινών αποδεδειγμένων 70 Τcf (1.982 Bcm) κοιτασμάτων στην περιοχή, διότι ένα μεγάλο μέρος αυτών θα καλύψει ανάγκες των χωρών-παραγωγών εκτός ΕΕ (Ισραήλ και Αίγυπτος).

Δυνατότητες για την Ελλάδα

Πάντως, η παγκόσμια ενεργειακή κρίση ενδέχεται να αναθερμάνει το ενδιαφέρον για τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, με την προϋπόθεση, ότι η γεωπολιτική αστάθεια μειώνεται. Επιπλέον, η σημερινή μεγάλη διαφορά τιμών μεταξύ παραγωγών (5 δολάρια ανά ΜΜbtu) και αγοραστών (25 δολάρια ανά MMbtu) θα πρέπει να παραμένει μακροπρόθεσμα.

Οι μεγάλες εταιρείες ενδιαφέρονται από καιρό για τη θαλάσσια περιοχή της λιβυκής ΑΟΖ, νοτίως της ελληνικής και το ενδιαφέρον για τις ελληνικές περιοχές θα μπορούσε να αναβαθμιστεί, προσθέτοντας σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου, με την προϋπόθεση ότι η Ελλάδα ανασυγκροτεί την συμμετοχή της στα τριμερή σχήματα της Ανατολικής Μεσόγειου.

Οι συνθήκες είναι ιδανικές για να εισέλθει στο ενεργειακό πρόγραμμα της Ελλάδας και η έρευνα υδρογονανθράκων και η πυρηνική ενέργεια. Η πρόσφατη στροφή της ΕΕ να εντάξει τις δύο σημαντικότερές πηγές ενέργειας, αλλά απαγορευμένες μέχρι τώρα (φυσικό αέριο και πυρηνική ενέργεια) στο περίφημο Taxonomy, προσφέρει την εξαιρετική δυνατότητα να επωφεληθούμε σαν χώρα.