Στον αέρα το Ταμείο Ανάκαμψης – Στα χέρια Γερμανών δικαστών και πάλι η ΕΕ

Η χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης, δεν είναι ακόμη εξασφαλισμένη. Η προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας, ενδέχεται να καθορίσει το μέλλον του Ταμείου. Γιατί η συμφωνία των ηγετών του Ιουλίου 2020, βασίστηκε σε διασταλτική ερμηνεία των συνθηκών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση όμως είναι ένωση κρατών και οι Συνθήκες δεν περιέχουν ρήτρα αλληλεγγύης.

Παρουσιάστηκε χθες από την κυβέρνηση το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης “Ελλάδα 2.0”, που αφορά κοινοτικές επιχορηγήσεις 22 δισ. Τα αντίστοιχα δισ. της Ιταλίας είναι 82, της Ισπανίας 77, της Γαλλίας 39, της Πολωνίας 38, της Γερμανίας 29 κλπ. Ωστόσο, η χρηματοδότηση των 750 δισ. του Ταμείου, δεν είναι ακόμη εξασφαλισμένη. Αναγκαία προϋπόθεση είναι η ομόφωνη κύρωση της Απόφασης για αύξηση των Ιδίων Πόρων της Ένωσης (άρθρο μας 24/06/2020), από τα κοινοβούλια των 27 κρατών-μελών. Μέχρι σήμερα, μόνο 16 από τα 27 κράτη-μέλη έχουν επικυρώσει την Απόφαση.

Σοβαρή εμπλοκή δημιουργήθηκε όμως την περασμένη εβδομάδα, όταν το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο, απαγόρευσε στον ομοσπονδιακό πρόεδρο να υπογράψει την νομοθεσία που επικυρώνει την παροχή εγγυήσεων για την δανειοδότηση του Ταμείου, για όσο διάστημα εξετάζεται η προσφυγή που κατατέθηκε. Η προσφυγή περιλαμβάνει μια αγωγή έκτακτων μέτρων και μια συνταγματική καταγγελία. Θεωρεί, πρώτον, ότι η ΕΕ δεν έχει το νόμιμο δικαίωμα να δανείζεται και, δεύτερον, ότι το Σύνταγμα της Γερμανίας δεν επιτρέπει στη χώρα να αναλαμβάνει το χρέος άλλων κρατών.

Προσφεύγουσα στο  Συνταγματικό Δικαστήριο, είναι μια ένωση που αποκαλείται “Συμμαχία για τη Λαϊκή Βούληση” με επικεφαλής τον Bernd Lucke, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου. Ο Lucke είχε εκλεγεί βουλευτής το 2014 με την Εναλλακτική για την Γερμανία (AfD), όταν κυριαρχούσαν στο κόμμα οι πανεπιστημιακοί καθηγητές, αλλά το 2019 δεν επανεξελέγη. Εάν το ζήτημα δεν επιλυθεί γρήγορα, η εκταμίευση πόρων του Ταμείου θα καθυστερήσει. Υπάρχει όμως και μεγάλη πιθανότητα να κινδυνεύσει η χρηματοδότηση.

Οι θεσμικές προβλέψεις 

Ο Γερμανός ευρωβουλευτής Gunnar Beck, δήλωσε ότι η Απόφαση του Ιουλίου 2020, παραβιάζει τα άρθρα 310 and 311 της Συνθήκης Λειτουργίας της ΕΕ, που καθορίζουν ότι η ΕΕ δεν δύναται να δανείζεται στις χρηματαγορές. Η Συνθήκη Λειτουργίας της ΕΕ, αποτελεί μαζί με την Συνθήκη της ΕΕ, την συνταγματική βάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το άρθρο 310 ορίζει, πως η Ένωση δεν προβαίνει σε ενέργειες που έχουν σημαντικές συνέπειες στον προϋπολογισμό, χωρίς να εξασφαλίσει πως οι δαπάνες που θα προκύψουν, μπορούν να χρηματοδοτηθούν μέσα στα όρια των ιδίων πόρων. Εξάλλου, σύμφωνα με την αρχή της εκχώρησης αρμοδιοτήτων, που αποτελεί βασική αρχή του ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου, η ΕΕ είναι ένωση των χωρών μελών της και λειτουργεί μόνο στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων που της έχουν εκχωρηθεί.

Οι ενάγοντες, επισημαίνουν ότι οι Ευρωπαϊκές Συνθήκες δεν παραχωρούν στην ΕΕ εξουσιοδότηση να εκδώσει τόσο μεγάλο ποσό χρέους και ότι η χρησιμοποίηση της ρήτρας εκτάκτου ανάγκης είναι καταχρηστική, διότι αφορά επείγουσα χρηματοδότηση για καταστροφές και όχι στήριξη ενός Ταμείου, με μακροχρόνια έργα αποκατάστασης της οικονομίας.

Το νομικό διακύβευμα

Κατά την άποψη νομικών κύκλων και ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων, η ρήτρα ευελιξίας, δεν μπορεί να προσφέρει επαρκή νομική βάση για την έκδοση των ομολόγων του Ταμείου. Η ΕΕ δεν είναι κράτος και δεν έχει δανειοληπτική αρμοδιότητα. Επιπλέον σε αντίθεση με τις προηγούμενες περιπτώσεις, οι πόροι δεν περιορίζονται στο να προσφέρουν στις χώρες μέλη πιστοληπτική φερεγγυότητα, ή δάνεια με τις εξασφαλίσεις που έδινε η επιβολή μνημονιακών μέτρων.

Ο δανεισμός, πρόκειται να χρηματοδοτήσει και επιδοτήσεις, εγγύηση για τις οποίες θα δώσουν οι ίδιοι πόροι. Ο μεγάλης κλίμακας δανεισμός, δεν μπορεί κατά τους ενάγοντες, να βασισθεί στο άρθρο 352 της Συνθήκης Λειτουργίας EΕ. Συνεπώς η Επιτροπή δεν διαθέτει την αρμοδιότητα να εκδώσει ομόλογα 750 δισ., για να χρηματοδοτήσει το Ταμείο Ανάκαμψης.

Υπενθυμίζεται πως η Γερμανία είχε αρνηθεί την πιστοληπτική αλληλεγγύη (άρθρο μας 7/04.2020) που ζήτησαν με δημόσια κοινή επιστολή εννέα χώρες, «για έκδοση ευρωομολόγων με εγγύηση όλων των χωρών που μετέχουν στο ευρώ». Δημιουργήθηκαν από τότε εύλογες ανησυχίες (άρθρο μας 6/05/20) σχετικά με την πιθανότητα άμεσης λειτουργίας του Ταμείου Ανάκαμψης, καθώς η Γερμανία εξακολουθούσε να θεωρεί κατάλληλο εργαλείο τον ESM.

Η πολιτική αμφισημία

Στην κοινοβουλευτική συζήτηση λίγους μήνες πριν τις εκλογές, η Αγκελα Μέρκελ είπε ότι το Ταμείο Ανάκαμψης είναι ένα σημαντικό εργαλείο για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας, αλλά τόνισε ότι είναι μια έκτακτη πρωτοβουλία που δεν πρέπει να επαναληφθεί. Η προσπάθεια της καγκελαρίου να υποβαθμίσει το ζήτημα, είναι όμως στην αντίθετη κατεύθυνση των δηλώσεων του υπουργού Οικονομικών Olaf Scholz. O Scholz τόνισε πως το Ταμείο Ανάκαμψης σηματοδοτεί το πρώτο βήμα προς την Δημοσιονομική Ένωση, στο πλαίσιο της οποίας οι χώρες μέλη θα εκχωρήσουν περισσότερες αρμοδιότητες στις Βρυξέλλες.

Αυτό αποτέλεσε πρόκληση για τους ευρωσκεπτικιστές και όσους αμφισβητούν τα βήματα περαιτέρω ενοποίησης της ΕΕ. Βέβαια Βρυξέλλες και Βερολίνο είναι επιτήδειοι στο να ξεπερνούν εμπόδια. Tο γερμανικό υπουργείο Οικονομικών υπενθύμισε, ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε ζητήσει την αναστολή της κύρωσης της Συνθήκης για τον ESM το 2012, αλλά το πρόβλημα ξεπεράστηκε, μετά από διαδικασία τριών μηνών. Ωστόσο, πρόκειται για διαφορετικές περιπτώσεις, αφού για τον ESM απαιτήθηκε δάνειο μόνο 60 δισ.

Η μεγάλη διαφορά της σημερινής περίπτωσης, είναι πως η απόφαση προς επικύρωση, αυξάνει το άνω όριο των εθνικών συνεισφορών στον Προϋπολογισμό της Ένωσης στο 2% του ΑΕΠ, μέχρι το 2058, για την εξασφάλιση της αποπληρωμής του δανείου. Η απόφαση του 2020, αφαιρεί προς όφελος της Κομισιόν, την κυριαρχία των κρατών σε δανειακούς πόρους που αποκτώνται με κρατικές εγγυήσεις και συνεισφορές στον προϋπολογισμό. Συνεπώς, η έλλειψη επαρκούς νομικής βάσης, μπορεί να καταστήσει την ετυμηγορία του Δικαστηρίου, καθοριστική για την μοίρα του Ταμείου Ανάκαμψης.