Tα άπλυτα των τραπεζών στη φόρα από στοιχεία του FinCEN – Oι διαδρομές του “βρώμικου χρήματος”

«Κέρδη από φονικούς πολέμους για τα ναρκωτικά, περιουσίες που έγιναν με υπεξαιρέσεις σε αναπτυσσόμενες χώρες και κλεμμένες καταθέσεις που κερδήθηκαν με κόπο πέρασαν μέσα από αυτά τα τραπεζικά ιδρύματα, και παρά τις προειδοποιήσεις υπαλλήλων». Κάπως έτσι συμπυκνώνεται η ουσία της εκτεταμένης έρευνας που διεξήγαγε το Διεθνές Κονσόρτσιουμ Ερευνητικών Δημοσιογράφων ICIJ, –το ίδιο που είχε εμπλακεί και στην αποκάλυψη των Panama Papers– και 108 Μέσων ενημέρωσης από 88 χώρες.

Τα αρχεία FinCEN (κατά το Financial Crimes Enforcement Network, το σώμα δίωξης οικονομικού εγκλήματος των ΗΠΑ), με τα ευρήματα των ερευνητών του ICIJ, δόθηκαν στη δημοσιότητα στις 20 Σεπτεμβρίου. Αφορούν σε συναλλαγές ύψους δύο τρισεκατομμυρίων δολαρίων, που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 1999 και 2017, και χαρακτηρίζονται ύποπτες από τα ίδια τα αρμόδια τμήματα των εμπλεκόμενων τραπεζών και άλλων φορέων.

Η πηγή των στοιχείων είναι περισσότερες από 2.000 αναφορές ύποπτης δραστηριότητας (Suspicious Activity Reports – SARs) που, ως επί το πλείστον, υποβλήθησαν στο αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών από τις ίδιες τις τράπεζες και «αποκαλύπτουν το διάτρητο των δικλείδων ασφαλείας τους, που προκύπτει από την ευκολία με την οποία εγκληματίες» ανά τον κόσμο «τις εκμεταλλεύθηκαν», σύμφωνα με το αμερικανικό Buzzfeed News, που συμμετείχε ως βασικός συνεργάτης στην έρευνα του ICIJ.

Εμπλέκονται, όπως ήταν αναμενόμενο, τραπεζικοί κολοσσοί, όπως η JPMorgan Chase, η Deutsche Bank, η HSBC, η Barclays και η New York Mellon, τις οποίες φερόμενοι ως εγκληματίες εμφανίζονται να χρησιμοποίησαν για τις συναλλαγές τους, ακόμα και μετά τη δίωξη ή καταδίκη τους για παράνομες πράξεις οικονομικού χαρακτήρα.

Όπως και στις προηγούμενες υποθέσεις που διερεύνησε το ICIJ, έτσι και για τα αρχεία FinCEN δημιουργήθηκε διαδραστική εφαρμογή που παρουσιάζει επιλεγμένα παραδείγματα από τις διαδρομές του “βρώμικου χρήματος” στον πλανήτη, μέσα από τα τραπεζικά δίκτυα. Φυσικά, τα στοιχεία που εμφανίζονται, αν και άγνωστα στο ευρύ κοινό, έχουν τεθεί υπόψη των Αρχών στις εμπλεκόμενες χώρες εδώ και χρόνια. Κατά συνέπεια το ICIJ εκθέτει όχι μόνο τη διαβλητότητα των μεγάλων τραπεζών αλλά και την αδυναμία, αν όχι απροθυμία, των εκάστοτε κυβερνήσεων να επέμβουν.

Το σκάνδαλο τώρα αρχίζει

Ακολουθώντας το μοτίβο των πρότερων αποκαλύψεων του ICIJ, οι φάκελοι FinCEN και τα ψηφιοποιημένα στοιχεία είναι πια διαθέσιμα και έτοιμα να “σκάσουν” σαν βόμβες στην εκάστοτε χώρα όπου υπάρχουν εμπλεκόμενες τράπεζες ή φυσικά πρόσωπα. Τα δημοσιεύματα ήδη ξεκίνησαν στη Γερμανία, το Ισραήλ, την Τουρκία, την Ινδία, τις ΗΠΑ, το Πακιστάν τη Δανία και άλλες χώρες.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, τα στοιχεία που επιλέχθηκαν να κοινοποιηθούν στη διαδραστική πλατφόρμα του Κονσόρτσιουμ αναφέρονται σε πέντε συναλλαγές 12,9 εκατομμυρίων δολαρίων που εστάλησαν από ελληνικά τραπεζικά ιδρύματα, όπως η ABBank και η Eurobank. Το ποσό είναι μικρό σε σύγκριση με άλλες χώρες. Ενδεικτικά:

• το δείγμα για τη Γερμανία αφορά σε 600 συναλλαγές ύψους 285 εκατ. δολαρίων,
• για το Λουξεμβούργο αναφέρονται 85 συναλλαγές 1,4 δισ. δολαρίων,
• για την Ολλανδία 895 συναλλαγές 6,8 δισ. δολαρίων,
• για την Πορτογαλία 120 συναλλαγές 86 δισ.
• για το Βέλγιο 142 συναλλαγές 1,3 δισ.

Μέχρι στιγμής, οι πληροφορίες που προκύπτουν, εκ πρώτης όψεως, με βάση και τις δημοσιεύσεις των Μέσων που συνεργάστηκαν με το Κονσόρτσιουμ, είναι αρκετά ενδιαφέρουσες. Για παράδειγμα:

• Από τα 2 τρισεκατομμύρια στα οποία αναφέρονται οι φάκελοι, το 1,3 τρισ. είναι συναλλαγές στη διεκπεραίωση των οποίων συμμετείχε η Deutsche Bank. Επίσης, τεράστια ποσά εμφανίζονται να “περνούν” μέσα από φορολογικούς παραδείσους όπως το Λουξεμβούργο.
• Τα αρχεία “αγγίζουν” γνωστά σκάνδαλα, όπως τη διαχείριση από την JPMorgan συναλλαγών ενός δισ. δολαρίων στο πλαίσιο της διαβόητης υπόθεσης του Ταμείου της Μαλαισίας 1MDB.
• Ύποπτες συναλλαγές μέσω της τουρκικής τράπεζας Aktif αναφέρονται σε ξέπλυμα χρήματος για λογαριασμό “πελατών” όπως η περιβόητη, πια, Wirecard και “σκιώδεις” πορνογραφικές εταιρείες.
• Συναλλαγές εκατομμυρίων μέσω και της JPMorgan αφορούν σε επιχειρήσεις που συνδέονται με τον πρώην επικεφαλής της καμπάνιας του Ντόναλντ Τραμπ, Πολ Μάναφορτ.
• Σκιώδη νομικά πρόσωπα που συνδέονται με τις Βαλτικές χώρες αξιοποίησαν “παραθυράκι” στη βρετανική νομοθεσία για να δημιουργήσουν πάνω από 2.400 ανώνυμες εταιρείες στη Βρετανία και λογαριασμούς σε τράπεζες των Βαλτικών.

Πλήθος ονομάτων, δικτύων και συναλλαγών

Προκειμένου να ερευνηθούν και να ταξινομηθούν οι πληροφορίες από τις SARs, εργάστηκαν πάνω από 400 δημοσιογράφοι από 88 χώρες, για περίπου 16 μήνες, διασταυρώνοντας ονόματα φυσικών και νομικών προσώπων με διάφορα έγγραφα. Τα “μονοπάτια” του χρήματος αποδείχθηκαν δαιδαλώδη, καθώς οι δημοσιογράφοι «ακολούθηκαν τα χρήματα ενός εμπόρου ναρκωτικών του Ρόουντ Άιλαντ σε ένα χημικό εργαστήριο στην Κίνα. Ανίχνευσαν σκάνδαλα που διέλυσαν τις οικονομίες της Αφρικής και της Ανατολικής Ευρώπης, και εντόπισαν αρχαιοκάπηλους που άρπαξαν βουδιστικά κειμήλια για να τα πουλήσουν σε γκαλερί της Νέας Υόρκης».

Δεκάδες ιστορίες οικονομικών συναλλαγών που χτυπούν “καμπανάκι” υπάρχουν μέσα στα αρχεία, και περιλαμβάνουν επιχειρήσεις-φαντάσματα, συναλλαγές που έγιναν για λογαριασμό ολιγαρχών ή διεφθαρμένων πολιτικών. Μια από αυτές αφορά στον πρώην αντιπρόεδρο της Νιγηρίας, που κατηγορείται ότι μετέφερε 125 εκατομμύρια δολάρια από πετρελαϊκό ταμείο, μέσω της συζύγου του σε εταιρεία στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, για την αγορά διαμερίσματος. Άλλες ιστορίες αφορούν όμως και “απλές” απάτες με θύματα πολίτες από διάφορες χώρες, συνήθως μέσω διαδικτύου.

Πάντως, πρέπει να σημειωθεί ότι οι αναφορές SAR δεν αποτελούν απόδειξη παρανομίας ή παρατυπίας, αλλά ο φάκελος FinCEN δείχνει «το ρόλο των τραπεζών στο να αποκρύπτουν τα χρήματα που υπεξαιρούνται από δημόσια ταμεία, που αρπάζονται από τους συνταξιούχους, που κερδίζονται από το εμπόριο ναρκωτικών, από παράνομη εξόρυξη χρυσού και άλλες παράνομες δραστηριότητες», σχολιάζουν συνεργάτες του ICIJ.