Τα big data, ο τρόμος του Γιουβάλ και ο ελληνικός ψηφιακός μετασχηματισμός

Την ώρα που ο πρόεδρος της Microsoft Μπραντ Σμιθ, ο CEO της στην Ελλάδα, Κύπρο και Μάλτα Θεοδόσης Μιχαλόπουλος και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωναν επένδυση 400 εκατ. ευρώ για τη δημιουργία κόμβου Data Center στην Αττική, ο Ισραηλινός ιστορικός, συγγραφέας και influencer Γιουβάλ Νόα Χαράρι περιέγραφε στον διευθυντή της “Καθημερινής” Αλέξη Παπαχελά τους πολιτικούς και κοινωνικούς κινδύνους που ενυπάρχουν στα big data, τα μεγάλα δεδομένα, πέρα από τις θετικές δυνατότητες που αυτά ανοίγουν. Είπε:

• Το χάσμα μεταξύ των χωρών που θα έχουν τεχνητή νοημοσύνη και big data θα είναι μεγαλύτερο από εκείνο μεταξύ αγροτικών και βιομηχανικών χωρών στο παρελθόν.
• Στον 21ο αιώνα δεν χρειάζεται να στέλνεις τανκς για να ελέγξεις μια χώρα, φτάνει να βγάζεις τα data εκτός της χώρας. Είμαστε μπροστά σε μια νέα μορφή ιμπεριαλισμού που μπορούμε να τον πούμε “αποικιοκρατία δεδομένων”, γιατί τα δεδομένα είναι τα πάντα.
• Φανταστείτε μετά από κάποια χρόνια στη Μόσχα, στο Πεκίνο ή την Ουάσιγκτον να έχουν όλα τα δεδομένα για κάθε πολιτικό, στρατιωτικό, δικαστή, δημοσιογράφο, δηλ. να ξέρουν τα πάντα, το ιατρικό ιστορικό, τα προβλήματα, τη σεξουαλική ζωή, τις δωροδοκίες, τα μυστικά, τα αστεία που μπορεί να έκανε για μία μειονότητα κλπ. Το ερώτημα είναι εάν η Ελλάδα σε ένα τέτοιο σενάριο θα είναι μια ανεξάρτητη χώρα ή μια “αποικία δεδομένων;”.
• Είπε κι άλλα ενδιαφέροντα για το πώς μπορεί να χρησιμοποιηθούν αυτά τα δεδομένα από μια κακή εξουσία, εκτιμώντας πως σε μια τέτοια περίπτωση το σταλινικό καθεστώς θα έμοιαζε παράδεισος σε σχέση με την δυνατότητα αυθαίρετης και αυταρχικής χρήσης των δεδομένων.

Υπό αυτό το πρίσμα, είναι σκόπιμο να σταθμιστεί η κρίσιμη αυτή επένδυση για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας και της εκπαίδευσης, με την έννοια πως η Ελλάδα θα εμπλέκεται και θα έχει λόγο στη διαχείριση αυτών των big data. Τι ρήτρες εθνικής ασφάλειας θα υπάρχουν; Τι πρωτόκολλα χρήσης των δεδομένων θα ισχύσουν; Ας δούμε όμως λίγο πιο κοντά την σπουδαία αυτή επένδυση που αναβαθμίζει τη χώρα μας και την βάζει στο μεγάλο παιγνίδι.

Ο πρωθυπουργός τοποθετήθηκε καθαρά επί του όλου θέματος. Είπε: «Λένε πολλοί ότι στην εποχή μας η πληροφορία είναι εξουσία. Ίσως. Σε κάθε περίπτωση όμως η πληροφορία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικονομική πολιτική και κοινωνική ζωή. Γι’ αυτό υποδέχομαι την επένδυση όχι μόνο ως τεχνολογικό άλμα, αλλά και ως βήμα εκδημοκρατισμού, μια κοινωνική τομή που αφορά το άτομο και το σύνολο.

»Στον καιρό fake news, η ασφαλής αποθήκευση δεδομένων επιτρέπει την πιο εύκολη επαλήθευσή τους, ενώ ένα διαφανές διαδίκτυο αποτελεί φόρουμ πολιτικής δραστηριοποίησης και πρέπει να είναι φόρουμ υγιούς ανταλλαγής ιδεών. Και παράλληλα, κάθε ασφαλής χρήση της πληροφορίας ενδυναμώνει και τη δημοκρατική νομιμότητα, προστατεύει τα προσωπικά δεδομένα, και εγγυάται την ασφάλεια των συναλλαγών».

Τα απόκρυφα μιας στρατηγικής επένδυσης

Από τα πιο σημαντικά ερωτήματα είναι γιατί η Microsoft επέλεξε την Ελλάδα και μάλιστα τη δύσκολη χρονιά του κορονοϊού, όπου τα πάντα έχουν βαλτώσει. Η Microsoft διατηρεί σε λειτουργία datacenters σε τέσσερεις χώρες της ΕΕ, τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ολλανδία και την Ιρλανδία, ενώ είναι υπό κατασκευή τρία ακόμη στην Πολωνία, την Ιταλία και την Ισπανία.

Παρ’ ότι η Ελλάδα θα είναι η όγδοη χώρα της ΕΕ όπου θα αποθηκεύονται τα δεδομένα του “υπολογιστικού νέφους” (Cloud – αυτό υποκαθιστά τον ρόλο της αποθήκευσης δεδομένων σε ένα server με την αποθήκευσή τους σε ένα προστατευμένο “χώρο” στον κυβερνοχώρο) και η 27η σε όλο τον κόσμο, η επιλογή της Ελλάδας έχει στρατηγική σημασία.

Ο CEO Θεοδόσης Μιχαλόπουλος εξήγησε σχετικά: «Θα είναι το πρώτο data center στην ευρύτερη περιοχή και ένα από τα πρώτα στην Ευρώπη. Αυτή η υποδομή φιλοδοξούμε να επιταχύνει ακόμα περισσότερο το ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας», ενώ θα λειτουργήσει ως περιφερειακό κέντρο και για τις γειτονικές χώρες. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της χώρας μας αναμφίβολα θα βοηθηθεί από αυτή την επένδυση που ταυτόχρονα την καθιστά κέντρο αναφοράς της ευρύτερης περιοχής (Βαλκάνια, Κύπρος, Μάλτα, Ισραήλ, Ανατολική Μεσόγειος).

Αυτό αποτελεί στρατηγική επιλογή για τα αμερικανικά συμφέροντα. Η επένδυση θα γίνει στην Αττική με τρεις διαφορετικές μονάδες, ώστε να διασφαλιστούν οι αυστηρότερες προϋποθέσεις ασφαλείας σε περίπτωση βλάβης ή σεισμού, ενώ θα είναι carbon negative. Η αρχική επένδυση εκτιμάται σε 400 εκατ. ευρώ, με την προστιθέμενη αξία της να φθάνει το 1 δισ. σε κάποια χρόνια.

Κατά τον έγκυρο συνάδελφο Γιάννη Κιμπουρόπουλο (Εφημερίδα Συντακτών) τα 7 δισ. των ψηφιακών επενδύσεων από το Ταμείο Ανάπτυξης, αλλά και η επικείμενη ανάπτυξη του 5G αποτέλεσαν μαγνήτες για την επένδυση. Σε κάθε περίπτωση, γράφει, η επένδυση της Microsoft έχει προφανή στόχο τις ψηφιακές επενδύσεις του Δημοσίου και εκτιμά πως είναι ζωτικό να αποκτήσει προνομιακή –ίσως και μονοπωλιακή– πρόσβαση στην παροχή υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους στην κινητή τηλεφωνία πέμπτης γενιάς (5G).

Το ΚΚΕ σε ανακοίνωσή του αναφέρει πως «μέσα απ’ αυτήν την επένδυση παραδίδεται το λογισμικό του δημόσιου τομέα στην εν λόγω εταιρεία για τη δημιουργία ενός data center, που με τα εξασφαλισμένα κέρδη απ’ το κράτος αποκτά στρατηγικό πλεονέκτημα για να κυριαρχήσει στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας».

Τα αδιέξοδα του ελληνικού ψηφιακού μετασχηματισμού

Η επένδυση θα δημιουργήσει καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, ενώ εκτιμάται πως θα εκπαιδεύσει 100.000 άτομα που θα χρειαστούν για να περπατήσει η 4η βιομηχανική επανάσταση, δηλαδή ο ψηφιακός μετασχηματισμός του κράτους και των επιχειρήσεων. Συνεπώς, η επένδυση της Microsoft έχει ποιοτικό χαρακτήρα και θα προκαλέσει πολλαπλασιαστικά φαινόμενα.

Αναμφίβολα η δουλειά που κάνει ο υπουργός ψηφιακής διακυβέρνησης Κυριάκος Πιερρακάκης είναι σημαντική και πολυδιάσταση. Δημιουργεί τις υποδομές και τις δυνατότητες. Το ερώτημα είναι αν ο ευρύτερος δημόσιος τομέας μπορεί να ανταποκριθεί.
Η ψηφιοποίηση αλλάζει τη δομή της εξουσίας. Στις υπηρεσίες, στους οργανισμούς, στους δήμους και τις περιφέρειες, στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, παντού. Χρειάζονται νέες γνώσεις χειρισμών, και βαθύτερες γνώσεις κατανόησης, εκμετάλλευσης και εφαρμογής των δυνατοτήτων που ανοίγει η ψηφιοποίηση. Εκεί είναι που αλλάζει η δομή της εξουσίας. Ποιος ξέρει και ποιος μπορεί…

Ας πάρουμε για παράδειγμα τις Περιφέρειες και τους Δήμους που λογικά θα είναι κρίσιμοι φορείς της ανάπτυξης στην επόμενη φάση. Και οι δυο θεσμοί βρίσκονται θεσμικά, οργανωτικά, επιχειρησιακά στο 1821. Χώρια που οι εκλεγμένοι άρχοντες πρέπει να κάνουν “πολιτική”, δηλαδή χειρισμούς που δεν είναι καλό να καταγράφονται στα data. Από την άλλη, οι Έλληνες είναι εκπαιδευμένοι στην προσαρμογή…

Αν τα big data είναι το πετρέλαιο του νέου ιστορικού κύκλου, τότε η επένδυση της Microsoft μπορεί να αποδειχθεί πιο χρήσιμη από τις έρευνες για φυσικό αέριο. Βέβαια, τα big data ενέχουν υψηλής τάσης πολιτικο-κοινωνικούς κινδύνους όπως μας εξήγησε ο Χαράρι. Από την άλλη, τα big data δεν τρώγονται και δεν πυροβολούν… αν και το τελευταίο δεν είναι σίγουρο.