Τα “Νησιά των Θησαυρών” και οι διαρροές των κατά καιρούς Papers

Το χρηματιστικό κεφάλαιο και ο τρόπος με τον οποίο παράγεται κι αναπαράγεται στη σημερινή παγκόσμια συγκυρία, παράγει ασύγκριτα περισσότερες εισοδηματικές προσόδους από τα παραγωγικά επιχειρηματικά εισοδήματα και τους μισθούς εργαζομένων. Οι εν λόγω πρόσοδοι εκτρέφουν αργούντες αποταμιευτές, εισοδηματίες και χρηματιστηριακούς κερδοσκόπους, οι οποίοι συσσωρεύουν τον πλούτο τους στα “Νησιά των Θησαυρών”.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια μεγάλη μεταφορά κεφαλαίου από τους άμεσα παραγωγικούς τομείς στους χρηματοπιστωτικούς. Ο λόγος που πραγματοποιείται αυτή η μεταφορά θα πρέπει να αναζητηθεί στην αδυναμία διεύρυνσης της παραγωγής. Στις δυσκολίες, δηλαδή, που συναντά το κεφάλαιο στο να διευρύνει την αναπαραγωγή του. Με άλλα λόγια, χρειάζεται να οδηγηθούμε στο κεντρικό σημείο της καπιταλιστικής συσσώρευσης, ή αλλιώς στη διαδικασία αποταμίευσης-επένδυσης, δηλαδή στην καρδιά της καπιταλιστικής οικονομίας.

Είναι αναγκαίο να αναγνωριστεί ότι στη σημερινή ώριμη και ευρισκομένη σε στασιμότητα (με την ευρεία έννοια) οικονομία (της ανεπτυγμένης Δύσης), η υποστήριξη της μεγέθυνσης μπορεί να γίνει μόνο με τον κερδοσκοπικό τρόπο δημιουργίας χρέους. Αυτή η κατάσταση φαίνεται(;) να είναι καθοριστική για το σύστημα της Δύσης. Το πλέον σημαντικό, όμως, είναι ότι δεν μπορεί να διορθωθεί. Είναι γεγονός πως ο μόνος τρόπος για να γίνει κατανοητή η λειτουργία του καπιταλισμού στη Δύση –κι όχι μόνο σε αυτή– είναι η αλληλεξάρτηση του χρηματοπιστωτικού τομέα και της πραγματικής οικονομίας. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας, όμως, έχει αναμφισβήτητα το πάνω χέρι.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η τέτοια συσσώρευση πλούτου να οδηγεί στα “Νησιά των Θησαυρών”. Τον ίδιο δρόμο είχαν ακολουθήσει και οι μεγάλες πολυεθνικές, ο οποίος τις οδήγησε και σε προορισμούς λιγότερο μακρινούς, όπως η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και οι Κάτω Χώρες. Αυτά είναι τα πιο γνωστά μέρη που οι πολυεθνικές τοποθετούν (κρύβουν) μεγάλο μέρος των χρημάτων τους.

Οι “κρυμμένοι” θησαυροί 

Πολυεθνικές εταιρείες κάνουν τα πάντα, προκειμένου να παραμείνουν τα χρήματά τους σε ασφαλή μέρη όπως τα παραπάνω, μακριά από τα φώτα των φορολογικών αρχών των χωρών τους. Η Apple –σύμφωνα με πληροφορίες– προτιμά να δανείζεται για να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της σε κεφάλαια κίνησης και να ανταμείψει τους μετόχους της, παρά να χρησιμοποιήσει μέρος από τη ρευστότητά της (πάνω από 200 δισ. δολάρια) που έχει αποθηκεύσει στους φορολογικούς παραδείσους.

Σύμφωνα με παλαιότερο ρεπορτάζ των Citizens for Tax Justice και U.S. Public Interest Research Group Education Fund, οι μεγαλύτερες 500 αμερικανικές εταιρείες διακρατούν περίπου 2,1 τρισ. δολάρια έξω από τις ΗΠΑ, σε εξωχώρια (οφσόρ) κέντρα. Εάν αυτή η ποσότητα των χρημάτων επέστρεφε στις ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να εισπράξει με μια κίνηση περίπου 620 δισ δολάρια. Από τους τεχνολογικούς κολοσσούς, όπως η Microsoft και η Oracle, μέχρι τις μεγάλες χρηματοπιστωτικές εταιρείες, όπως η Citigroup και η Goldman, δεν υπάρχει εταιρεία που να μην διαθέτει χρηματικούς πόρους στα εξωχώρια κέντρα μακριά από τα δίχτυα του αμερικάνικου Internal Revenue Service (εφορία).

Ο ισχύων νόμος στις ΗΠΑ, επιτρέπει να θεωρούνται “διαρκείς επανεπενδύσεις” τα πραγματοποιηθέντα-καταγραφέντα κέρδη στις αμερικάνικες θυγατρικές στο εξωτερικό, από τη στιγμή που δεν έχουν μεταφερθεί (κατευθείαν ή με μορφή μερισμάτων) στη μητρική εταιρεία στις ΗΠΑ. Έτσι, εάν τα κέρδη παραμείνουν στο εξωτερικό και δεν χρησιμοποιούνται για την χρηματοδότηση των επενδύσεων, ή για την ανταμοιβή των μετόχων, δεν φορολογούνται. Αυτό, βεβαίως, δεν απαγορεύει σε οποιαδήποτε θυγατρική του εξωτερικού να επενδύσει σε οποιοδήποτε είδος αμερικάνικου περιουσιακού στοιχείου (στοιχείου ενεργητικού).

Όπως γίνεται κατανοητό, αυτοί οι πόροι αφαιρούνται από το φορολογικό σύστημα των ΗΠΑ, αλλά και από κάθε άλλο φορολογικό σύστημα σε ανάλογες περιπτώσεις. Όμως, η χρηματοπιστωτική μηχανική δεν σταματά εδώ: πολλές εταιρείες χρησιμοποιούν τα συγκεκριμένα χρήματα ως εγγύηση (collateral) για να λάβουν δάνεια και να προβούν σε επενδύσεις στη μητρική εταιρεία, που βρίσκεται βεβαίως στη χώρα προέλευσης, ή να καταβάλουν μερίσματα στους μετόχους, χωρίς όμως να εξαναγκασθούν να πληρώσουν φόρους, επειδή επαναπάτρισαν τα ανάλογα ποσά.

Οι κατά καιρούς διαρροές papers

Προτιμούν δηλαδή οι εταιρείες να πληρώσουν επιτόκιο ύψους περίπου 4% παρά να πληρώσουν φόρο 35% που αποτελεί το κόστος επαναπατρισμού των κερδών. Ο πρόεδρος Ομπάμα είχε την πρόθεση να μειώσει τον φόρο στο 14%. Αργότερα, ο πρόεδρος Τραμπ μείωσε τον φόρο στο 8,75%. Το κέρδος για τις αμερικανικές πολυεθνικές σε αυτή την περίπτωση είναι σημαντικότατο, σε σύγκριση με το εάν αποφάσιζαν να πάνε τα χρήματά τους στις ΗΠΑ.

Η προσπάθεια των αμερικανικών αρχών να πείσουν τις μεγάλες αμερικανικές πολυεθνικές να επανεισάγουν τα πραγματοποιηθέντα κέρδη τους στο εξωτερικό πηγαίνει pari passo με τις έρευνες την τελευταία περίοδο για εξωχώριες εταιρείες σε φορολογικούς παραδείσους. Εκεί πληρώνουν ελάχιστους φόρους. Βεβαίως, αυτό ήταν γνωστό στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1980, εάν όχι πολύ νωρίτερα.

Όμως, οι απανωτές διαρροές (Panama Papers, Paradise Papers και πρόσφατα Pandora Papers) φαίνεται ότι εξυπηρετούν την πολιτική της Ουάσιγκτον, εάν δεν διευκολύνονται από αυτήν. Το μότο του Τραμπ “η Αμερική πρώτα” και η προσπάθειά του να επαναπατρίσει παραγωγικές δραστηριότητες αμερικανικών πολυεθνικών που σήμερα βρίσκονται στο εξωτερικό.

Το υπόδειγμα της παγκοσμιοποίησης στο οποίο οι εξωχώριες επικράτειες είχαν βασικό ρόλο τίθεται σιγά-σιγά σε αμφισβήτηση. Τα κράτη αντιλαμβάνονται ότι έχουν ανάγκη από τα δημοσιονομικά έσοδα που τα ίδια αφαίρεσαν από τον εαυτό τους την προηγούμενη 35ετία. Το ζήτημα είναι ανοιχτό ως προς το αν θα το επιτύχουν, ή θα υποκύψουν στις πιέσεις των πολυεθνικών και θα αφήσουν τα πράγματα ως έχουν ή με κάποια μικρή βελτίωση.