Ταμείο Ανάκαμψης: Τα ίδια Παντελάκη μου…

Εις τα ώτα μη ακουόντων (ως συνήθως και επί δεκαετίες!), του αναπληρωτή υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Νίκου Παπαθανάση και του υπουργού Επικρατείας Άκη Σκέρτσου φαίνεται ότι έκανε ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ντέκλαν Κοστέλο τις γνωστές στους αναγνώστες του SLpress (άρθρο μου υπό τον τίτλο “Ταμείο Ανάκαμψης ή Ταμείο παράκαμψης των μεταρρυθμίσεων;” 24/02/ 2025) ηχηρές συστάσεις για τις καθυστερήσεις στην υλοποίηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων για την υλοποίηση των επενδύσεων μέσω του παραπάνω Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και προειδοποίηση ότι «οποιαδήποτε αναθεώρηση για την εφαρμογή των προγραμμάτων πρέπει να γίνει έως τον προσεχή Απρίλιο».

Αυτές τις συστάσεις, προειδοποιήσεις και μηνύματα έστειλε τότε, τον περασμένο Φεβρουάριο ο Ευρωπαίος αξιωματούχος κατά την εκδήλωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ελληνική πρωτεύουσα, επισημαίνοντας, μεταξύ άλλων, ότι ακόμη 240 έργα προς υλοποίηση από τα… 471 που προβλέπεται συνολικά στο ελληνικό πρόγραμμα, τα οποία είναι συνδεδεμένα με κονδύλια ύψους 17-18 δισ. ευρώ λόγω καθυστερήσεων στην υλοποίηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων για την υλοποίηση των επενδύσεων μέσω του παραπάνω Ταμείου! Ότι, δηλαδή το 2025 και το 2026 πρέπει να υλοποιηθούν τόσα έργα όσα σε. τέσσερα χρόνια!

Αυτές τις ημέρες ήρθε πάλι στην Αθήνα κλιμάκιο με επικεφαλής τη Σελίν Γκάουερ, γενική διευθύντρια της Ειδικής Ομάδας για τις Μεταρρυθμίσεις και τις Επενδύσεις της Κομισιόν, και τον κ. Κοστέλο, σήμερα αναπληρωτή γενικό διευθυντή Οικονομικών και Χρηματοδοτικών Υποθέσεων της Κομισιόν, στο μικροσκόπιο των οποίων είναι ( τί άλλο;) η αναδιατύπωση ή αντικατάσταση ή αναθεώρηση 194 οροσήμων (για 182 για τις επιχορηγήσεις και 12 για τα δάνεια), που μάλλον δεν είναι εφικτό να υλοποιηθούν στο χρονικό διάστημα που απομένει έως τη λήξη του Ταμείου Ανάκαμψης.

Σημειώνω ότι, παρά τις ηχηρές συστάσεις του κ. Κοστέλο τον περασμένο Φεβρουάριο στα τέλη Ιουνίου του 2025, με σκοπό να πάρει η χώρα μας την προτελευταία δόση, εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (παλιά μου τέχνη κόσκινο!) νέα αναθεώρηση με αλλαγές σε 108 ορόσημα. Τώρα, για να πάρουμε την τελευταία δόση το πρώτο τρίμηνο του 2026, γίνεται συζήτηση για 194 ανέφικτα ορόσημα και για απεντάξεις έργων για τα οποία δεν υπάρχει πιθανότητα να ολοκληρωθούν στα προβλεπόμενα χρονοδιαγράμματα.

Τα “ίδια Παντελάκη μου”

Τα “ίδια Παντελάκη μου”, όπως και με όλα τα προηγούμενα παχυλά κοινοτικά προγράμματα και το τρέχον Εταιρικό Σύμφωνο Περιφερειακής (καλά κρασιά!) Ανάπτυξης ή ΕΣΠΑ 2021-2027 , τα οποία χαρακτηρίζονται από τα ίδια προβλήματα απορρόφησης, υλοποίησης και, κυρίως, επίτευξης του σκοπού για τον οποίο εγκρίθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή επενδύσεις για ανάκαμψη, ανάπτυξη, σύγκλιση, περιφερειακή ανάπτυξη, βελτίωση δημόσιων υποδομών, ανταγωνιστικότητας κλπ.

Αμ δε! Την ίδια τύχη έχουν και τα γνωστά …μεγαλειώδη καλαίσθητα Εθνικά Προγράμματα … Μεταρρυθμίσεων που υποβάλλονται κάθε εξάμηνο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή από τις 13 Ιουλίου 2021, όταν εγκρίθηκε το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και που αφορούν την οικονομική (τάχα), κοινωνική (τάχα), διαρθρωτική (τάχα), δημοσιονομική (τάχα) και την πολιτική απασχόλησης (τάχα).

Σημειώνω ότι, την ίδια διαπίστωση για προβλήματα καθυστέρησης των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας περιλαμβάνει και η έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου επί του Απολογισμού και Ισολογισμού του Κράτους το 2024. Συγκεκριμένα αναφέρει τα εξής: «Η υλοποίηση των έργων του Τ.Α.Α. έως το τέλος του 2024 εμφανίζει σημαντικές καθυστερήσεις, καθώς επί συνόλου 792 ενταγμένων έργων, ανήλθε μόλις στο 34,17% του συνολικού προϋπολογισμού. Καθυστερήσεις σε διαγωνισμούς, αδειοδοτήσεις και υπογραφές συμβάσεων, καθώς και ελλείψεις συντονισμού και διοικητικής ωριμότητας των έργων, συνέβαλαν στην περιορισμένη πρόοδο…»

Υπενθυμίζω απλώς ότι, στις 19 Ιουνίου 2024, σχετικά με την πρόοδο του παραπάνω Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και στις 30 Απριλίου 2024, όταν η Ελλάδα είχε υποβάλει Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων, το Ευρωπαϊκό, σε ένα πολυσέλιδο κείμενο με πολλές διαπιστώσεις, επισημάνσεις και συστάσεις, που αφορούσαν στην αντιμετώπιση (τί άλλο;) ευπαθειών και μακροοικονομικών ανισορροπιών και την ανάγκη (τί άλλο;) προώθησης, επιτέλους, πραγματικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων το… 2025 για να πιάσουν τόπο τα 16-17 δισ. ευρώ του Ταμείου, τονίζοντας ότι σε όλους σχεδόν τους τομείς η Ελλάδα εξακολουθεί να παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα (βλέπε SLpress 24 Φεβρουαρίου 2025).

Και άλλη… ανεξάρτητη αρχή

Ίσως, αναγνώστες μας με χιούμορ θα παρατηρήσουν ότι όλη αυτή η κακοδαιμονία με τη συνέχιση των ίδιων προβλημάτων στην αξιοποίηση των κοινοτικών πακέτων (από τα αλήστου μνήμης προενταξιακά Ολοκληρωμένα Μεσογειακά Προγράμματα έως το Πακέτο Ντελόρ και πολλά άλλα) οφείλεται, παραδόξως, στην “εγκληματική” παράλειψη της κυβέρνησης να ιδρύσει και για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας μιαν ακόμα ανεξάρτητη αρχή, η θα οποία συντόνιζε, θα ήλεγχε, θα αξιολογούσε και θα “τιμωρούσε” όσους από τον ακόλουθο γαλαξία ποικιλώνυμων διοικητικών και ειδικών φορέων έχουν συσταθεί για την υλοποίηση των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης (ΤΑΑ) στην Ελλάδα και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα από τον σχεδιασμό έως την υλοποίηση έργων από επιχειρήσεις και τοπικές αρχές, με στόχο την επίτευξη των “οροσήμων” (milestones) του Εθνικού Σχεδίου “Ελλάδα 2.0”.

1. Υπουργεία, όπως Ανάπτυξης, Επενδύσεων, Ψηφιακής Διακυβέρνησης
2. Γενικές Γραμματείες) υπουργείων, Βιομηχανίας, Ιδιωτικών Επενδύσεων, Έρευνας & Καινοτομίας κλπ
3. Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού (ΕΥΣΤΑΑ) του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, η οποία είναι αυτοτελής Δημόσια Υπηρεσία και διαχειρίζεται και συντονίζει το σύνολο των δράσεων, όπως τυχόν αναθεωρήσεις, σχεδιάζει και παρακολουθεί τις διαδικασίες υλοποίησης των δράσεων και έργων, συντονίζει και παρέχει κατευθύνσεις στους φορείς υλοποίησης των δράσεων και των έργων, διευκολύνει την επικοινωνία για θέματα του Ταμείου Ανάκαμψης μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων σε κάθε πρόγραμμα και έργο φορέων, συντονίζει τους ελέγχους και αξιολογεί τα αποτελέσματα των ελέγχων των δράσεων και έργων, επεξεργάζεται και εισηγείται στον υπουργό Οικονομικών και στα αρμόδια συλλογικά κυβερνητικά όργανα, τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων που ανακύπτουν κατά την εκτέλεση των έργων και προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης κλπ.
4. Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου (ΣΔΕ)
5. Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Ταμείου Ανάκαμψης (ΟΠΣ ΤΑ)
6. ΤΑΙΠΕΔ ΑΕ: Συμμετέχει στην υλοποίηση συγκεκριμένων έργων.
7. Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ): Υλοποιούν έργα που αφορούν την τοπική ανάπτυξη, πράσινη μετάβαση κ.λπ.
8. Δημόσιες Επιχειρήσεις & Οργανισμοί: Συμμετέχουν σε έργα υποδομών, ενέργειας, ψηφιακού μετασχηματισμού.
9. Ιδιωτικές Επιχειρήσεις: Ενισχύονται μέσω δανείων (Δανειακή Στήριξη ΤΑΑ) και επιχορηγήσεων για επενδυτικά σχέδια πράσινης & ψηφιακής μετάβασης, έρευνας, καινοτομίας.
10. Επιτροπές Παρακολούθησης Προγράμματος σε κάθε μία από τις 13 Περιφέρειες. 5-5.Επιτροπές Παρακολούθησης Προγραμματικής Σύμβασης
11. Επιτροπές Παρακολούθησης και Παραλαβής Έργων

Έκθεση-Καταπέλτης για το Ταμείο Ανάκαμψης

Δεν θα παρέθετα τις διαπιστώσεις μαζί με τις συστάσεις της υπ΄ αριθμόν 2 ειδικής έκθεσης του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η οποία παρουσιάστηκε μάλιστα στη Βουλή το 2024 με τον τίτλο “Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας: Οι διαδικασίες παρακολούθησης των έργων διασφαλίζουν τον έγκαιρο εντοπισμό και την αντιμετώπιση τυχόν καθυστερήσεων κατά την υλοποίησή τους;” αν θα ξαναερχόταν στην Αθήνα ο κ. Κοστέλο για να ξανασυζητήσει με την ελληνική κυβέρνηση τα ίδια προβλήματα. Όμως, όταν κάτι επαναλαμβάνεται δεν είναι τυχαίο.

Έχει την εξήγησή του. Και για τον λόγο αυτό παραθέτω τις διαπιστώσεις της παραπάνω έκθεσης του ανώτατου Ελεγκτικού Δικαστηρίου για ελλείψεις στο θεσμικό πλαίσιο, για απουσία διαδικασιών πρόληψης του κινδύνου των καθυστερήσεων που αφορούν μερικούς από τους παραπάνω φορείς.

Πρώτον, για τις ελλείψεις στο θεσμικό πλαίσιο του Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου (ΣΔΕ) που πλήττουν την αποτελεσματικότητά του στην πρόληψη και τον έγκαιρο εντοπισμό τυχόν καθυστερήσεων, αναφέρει τα εξής:

• Δεν προβλέπεται, πέρα από τα συμφωνηθέντα με την ΕΕ ορόσημα, η υποχρεωτική σύνταξη και καταχώριση επιμέρους αναλυτικού χρονοδιαγράμματος υλοποίησης (με ενδιάμεσες κρίσιμες ημερομηνίες προόδου) των ελεγχόμενων έργων εντός του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Ταμείου Ανάκαμψης (ΟΠΣ ΤΑ) και
• Δεν υφίστανται διαδικασίες για την πρόληψη της εμφάνισης κινδύνου καθυστερήσεων (ορισμός και κριτήρια του τι συνιστά ουσιώδη καθυστέρηση, ανάλυση κινδύνων και αυτοματοποιημένες ειδοποιήσεις εντός ΟΠΣ ΤΑ).

Δεύτερον, αν και το ΣΔΕ διαθέτει διαδικασίες παρακολούθησης της ωρίμανσης και της υλοποίησης των έργων, που δύνανται να συμβάλουν στην καταγραφή και αντιμετώπιση τυχόν καθυστερήσεων, αυτές εφαρμόστηκαν πλημμελώς από τους φορείς, με αποτέλεσμα ακόμα και καθυστερήσεις στην επίτευξη οροσήμων να μην έχουν καταγραφεί στο ΟΠΣ ΤΑ.

Τρίτον, στην πλειονότητα των ελεγχόμενων έργων διαπιστώθηκε υποστελέχωση των Φορέων Υλοποίησης. Για την ενίσχυση των διαδικασιών διαχείρισης και παρακολούθησης των έργων του ΤΑΑ, οι εμπλεκόμενοι φορείς προσέφυγαν σε συμβάσεις με ιδιώτες αναδόχους (τεχνικούς συμβούλους), ο υποστηρικτικός ρόλος των οποίων δεν απέτρεψε την πλημμελή εφαρμογή των διαδικασιών παρακολούθησης των έργων εντός ΟΠΣ ΤΑ. Οι υπηρεσίες Εσωτερικού Ελέγχου των φορέων ουδόλως έχουν συνδράμει στον έλεγχο της ορθής εφαρμογής των διαδικασιών υλοποίησης των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους.