Τελικά, μήπως ο Bill Gates έχει δίκιο;

Δεύτερη συνάντηση του επικριτή της παγκοσμιοποίησης με τον τριτοετή φοιτητή οικονομικών επιστημών. Ο επικριτής ήλθε “φορτωμένος” διότι διάβασε την παρακάτω συνέντευξη του Bill Gates: «Το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, η θνησιμότητα των παιδιών μειώνεται, αλλάζουν πολλά. Οι φτωχές χώρες γίνονται πλούσιες πιο γρήγορα από ό,τι οι πλούσιες γίνονται πλουσιότερες. Η επιστήμη λύνει προβλήματα, ανακαλύπτει φάρμακα για ασθένειες». Μήπως όμως είναι πιο εύκολο να είσαι αισιόδοξος με περιουσία 100 δισ., ρωτά ο δημοσιογράφος;

«Φυσικά, απαντά. Όμως είναι καλύτερο κάποιος να γεννηθεί σήμερα από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία». Βλέπεις οικονομολόγε μου ότι οι πλούσιοι είναι υπέρ της παγκοσμιοποίησης. Που το είδε ότι οι άνθρωποι στις υποανάπτυκτες χώρες ζούνε καλύτερα; Τα έχει βγάλει από το μυαλό του; Όλο το διαδίκτυο βοά ότι η φτώχεια, η πείνα και οι αρρώστιες θερίζουν τον τρίτο κόσμο. Ο φοιτητής, όμως, ετοιμόλογος και ως εκκολαπτόμενος επιστήμων απαντά.

Φοιτητής: Αγαπητέ μου, ότι διακινείται στο διαδίκτυο δεν είναι και αληθές. Μόνο τα δεδομένα είναι αυτά που δεν μπορούν να διαψευσθούν διότι είναι γεγονότα (“γέγονε” που έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι). Τα υπόλοιπα είναι εικασίες και δεισιδαιμονίες. Ας δούμε λοιπόν τα δεδομένα.

Επικριτής (καχύποπτα): Ναι άλλα ποιος συλλέγει αυτά τα δεδομένα και πως τα συλλέγει;

Φοιτητής: Η συλλογή των δεδομένων και οι μετρήσεις γίνονται με συγκεκριμένο τρόπο, όπως ορίζει η κάθε επιστήμη. Μπορεί να γίνονται ορισμένες παρεμβάσεις, βραχυπροθέσμα, σε ορισμένα οικονομικά κυρίως στοιχεία (π.χ. Ελλάδα πριν το 2010) ή να αποκρύβουν άλλα στοιχεία (π.χ. Βενεζουέλα και Β. Κορέα) αλλά ο συνδυασμός δεδομένων από διαφορετικές πηγές με διαφορετικά δεδομένα δίνουν την τελική κατάσταση.

Επικριτής: Άλλο ποιότητα ζωής και άλλο το κατά κεφαλήν εισόδημα, που μου ανέφερες την προηγούμενη φορά, διότι άλλο οι οικονομικοί αριθμοί και άλλο οι άνθρωποι, αυτό λένε όλοι.
Φοιτητής: Ποιοι όλοι;

Επικριτής: Το έχουν πει Έλληνες πολιτικοί αλλά και πολιτικοί από διαφορά κόμματα της Ευρώπης και των ΗΠΑ.

Φοιτητής: Καλά κατάλαβα, αλλά εμείς πρέπει να κάνουμε σοβαρή συζήτηση, διαφορετικά να αρχίσεις να μιλάς με αστρολόγους και καφετζούδες διότι η επιστήμη δεν έχει σχέση με όλα αυτά. Ας αρχίσουμε λοιπόν. Σε προηγούμενη συζήτηση σου έδειξα με δεδομένα ότι κατά τις τελευταίες δεκαετίες το κατά κεφαλήν εισόδημα σε όλες τις χώρες του πλανήτη αυξήθηκε, εκτός βέβαια αυτών που βρίσκονται σε κατάσταση πολέμου ή εμφυλίου.

Τώρα, αγαπητέ επικριτή, θα σου δείξω ότι το κατά κεφαλήν εισόδημα, το οποίο όλοι εσείς λέτε ότι είναι μόνον αριθμοί, συσχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την ανθρώπινη ανάπτυξη, δηλαδή, την ποιότητα ζωής. Και όταν μιλάμε για ανθρώπινη ανάπτυξη αναφερόμαστε στην δυνατότητα του πολίτη μιας χώρας να ζει μια μακρόχρονη ζωή χωρίς αρρώστιες, να μπορεί να μορφώνεται και να απολαμβάνει ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Διαφωνείς με αυτό αγαπητέ μου;

Επικριτής: Όχι, έτσι είναι: να ζούμε πολλά χρόνια με υγεία, να μπορούμε να μορφωνόμαστε στο επίπεδο που θέλουμε και να ζούμε σε αξιοπρεπείς συνθήκες όπως σπίτι, διατροφή κλπ. Αλλά τι σχέση έχει αυτό;

Φοιτητής: Μα αυτό λέει ο Bill Gates. Σήμερα αυτά τα τρία πληρούνται σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με το παρελθόν.

Επικριτής: Δεν το πιστεύω. Αποδείξεις.

Φοιτητής: Εντάξει λοιπόν. Ο ΟΗΕ δημιούργησε τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (ΔΑΑ) (Human Development Index) προκειμένου να μετρήσει όλες αυτές τι διαστάσεις που αναφέραμε παραπάνω. Έτσι το θέμα της υγείας και της μακροβιότητας μετράται από τον δείκτη του προσδόκιμου ζωής, η δυνατότητα της μόρφωσης μετράται από το μέσο μορφωτικό επίπεδο των ενηλίκων ηλικίας 25 ετών και το προσδόκιμο της σχολικής ζωής ενός παιδιού που μόλις γεννάται.

Τέλος, το επίπεδο διαβίωσης μετράται από το κατά κεφαλήν εθνικό εισόδημα. Όλες οι παραπάνω μετρήσεις αποτελούν τις συνισταμένες άλλων επιμέρους μετρήσεων. Όσο υψηλότερος είναι ο ΔΑΑ τόσο υψηλότερο το επίπεδο ζωής του πολίτη της χώρας. Ο ΔΑΑ δημοσιεύεται από τον ΟΗΕ κάθε χρόνο. Σε ρωτώ, αγαπητέ μου επικριτή, ποιες χώρες πιστεύεις ότι έχουν τον υψηλότερο ΔΑΑ;

Επικριτής: Οι χώρες της Σκανδιναβίας.

Φοιτητής: Έχεις απόλυτο δίκιο. Βλέπεις λοιπόν ότι σε αυτήν την περίπτωση τα πραγματικά δεδομένα συμπίπτουν με την επικρατούσα σε εσάς εικόνα μιας χώρας. Άρα, σε σχέση με τις Σκανδιναβικές χώρες ο ΔΑΑ δίνει μάλλον μια ακριβή εικόνα. Να σε ρωτήσω όμως. Με βάση της συλλογιστική που ανέπτυξες, σήμερα, ο ΔΑΑ στις φτωχές χώρες θα πρέπει να μειώνεται καθώς, όπως λες, γίνονται φτωχότερες και θα αποκλίνουν από τις πλούσιες. Όμως ο Bill Gates λέει το αντίθετο.

Επικριτής: Ναι σίγουρα αποκλίνουν, όλοι το λένε.

Φοιτητής: Ας δούμε λοιπόν στο πρώτο διάγραμμα την εξέλιξη του ΔΑΑ, από το 1990 μέχρι σήμερα, για ορισμένες χώρες, όπως το Βιετνάμ και η Ινδία στην Ασία, το Μπενίν και η Γκάνα στην Αφρική και το Εκουαδόρ στην Λατινική Αμερική. Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι, πρώτον, όλες οι χώρες δεν ξεκίνησαν από το ίδιο επίπεδο. Για παράδειγμα, η Ινδία είχε τον χαμηλότερο ΔΑΑ κατά το 1990. Δεύτερον, σε όλες τις χώρες ο ΔΑΑ ακολουθεί αυξητική πορεία. Με άλλα λόγια, σε αυτήν την περίοδο βελτιώθηκε η δυνατότητα μόρφωσης και το επίπεδο διαβίωσης ενώ αυξήθηκε το προσδόκιμο ζωής με καλύτερες συνθήκες υγείας. Τρίτον, οι χώρες αυτές συγκλίνουν σταδιακά με τις χώρες της δύσης, όπως ακριβώς λέει ο Bill Gates.

Φοιτητής: Και κάτι ακόμη. Επειδή συνέχεια μας λέτε, άλλο οι αριθμοί και άλλο οι άνθρωποι, άλλο η ανάπτυξη και άλλο η ποιότητα ζωής, σου παρουσιάζω και τρία διαγράμματα για αυτές τις χώρες για την σχέση μεταξύ του κατά κεφαλήν εισοδήματος και του ΔΑΑ (μόνο για το Βιετνάμ, το Εκουαδόρ και το Μπενίν, αλλά η ίδια συσχέτιση ισχύει και στις υπόλοιπες).

Όπως βλέπεις, τα δύο συσχετίζονται σε μεγάλο βαθμό μεταξύ τους. Άρα όσο βελτιώνονται οι προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας τόσο βελτιώνονται και οι προοπτικές βελτίωσης της ποιότητας ζωής των πολιτών αυτής της χώρας.

Συμπερασματικά, ελπίζω κύριε επικριτή να σε έπεισα, έστω και εν μέρει, ότι η ποιότητα ζωής των πολιτών μιας χώρας συσχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Επομένως, έχουν δίκιο εκείνοι οι οικονομολόγοι που λεν ότι η επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης στις χώρες του τρίτου κόσμου, και όχι μόνο, θα οδηγήσει και στην βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Η ιστορία, τα γεγονότα και τα δεδομένα δείχνουν ότι δεν υπάρχει καλύτερος δρόμος.