Τεχνολογία και γεωοικονομικός “πόλεμος”

Στις ΗΠΑ τα πράγματα με την έρευνα παρουσιάζουν προβλήματα και χρηματοδοτική κόπωση. Ο Christopher Mims, σε μια ανάλυσή του στη Wall Street Journal στο τέλος του 2016, διαπίστωνε ότι η δαπάνη για έρευνα και ανάπτυξη έχει δραματικά καταρρεύσει από το 2% του ΑΕΠ στο 0,6%. Υπενθύμιζε ότι όλες οι καινοτομικές εφαρμογές (τεχνολογία) που εμπορευματοποιήθηκαν στο παρελθόν προέκυψαν από τη βασική έρευνα μερικές δεκαετίες πριν.

Όμως, οι σύγχρονες εταιρείες που επενδύουν στην έρευνα και ανάπτυξη επικεντρώνονται στις ανάγκες της αγοράς και ο ορίζοντάς τους είναι μόλις ένα τρίμηνο μπροστά. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι τα νούμερα που θα δείξουν στους μετόχους και στους επενδυτές. Για τις εταιρείες το να ξοδέψουν λεφτά στη βασική έρευνα σημαίνει αβεβαιότητα και πολύ μακροπρόθεσμη απόσβεση.

Ο Mims κατέληγε ότι υπάρχει μια σοβαρή χρηματοδοτική κόπωση από τον ιδιωτικό τομέα της βασικής έρευνας και αυτό είναι ένα στρατηγικό μειονέκτημα που θα φανεί αργότερα. Βέβαια, από τις πρώτες κινήσεις που έκανε ο Ντόναλντ Τράμπ ήταν να συναντήσει τους γίγαντες της Σίλικον Βάλεϊ στον πύργο του στο Μανχάταν. Τους ζήτησε να μπουν μπροστά στην επανεκκίνηση της πραγματικής αμερικάνικης οικονομίας και να διαμορφώσουν μαζί συνθήκες, ώστε να μην απειληθεί η αμερικανική τεχνολογική πρωτοκαθεδρία από την Κίνα, ούτε ερευνητικά, ούτε εμπορικά. Ως αντίδωρο πρότεινε τη δημιουργία μεγάλων ψηφιακών υποδομών, ώστε να μειωθούν οι ανισορροπίες εντός των ΗΠΑ.

Στη σκακιέρα της παγκοσμιοποίησης

Από το μεγάλο διεθνές γεωπολιτικό παιγνίδι της τεχνολογίας δεν λείπει η Ρωσία, που έχει παρουσία στις αγορές, κυρίως μέσω της στρατιωτικής και πυρηνικής τεχνολογίας. Οι συμφωνίες για πωλήσεις συστοιχιών πυραύλων S-400 στην Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία αλλάζουν πολλά στην πίτα των εξοπλισμών. Σημειωτέον ότι σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, το μερίδιο της Ρωσίας στο παγκόσμιο εμπόριο αυξήθηκε περίπου τέσσερις φορές. Από 210 δισ. δολ. το 2003 εκτινάχθηκε στα 730 δισ. δολ. το 2014. Οι εμπορικές σχέσεις της Ρωσίας με την ΕΕ αντιπροσωπεύουν το 44% του συνόλου αυτού του εμπορικού τζίρου.

Μέσα σε αυτό το κλίμα λυσσαλέου ανταγωνισμού εκκολάφτηκε η πολιτική νέο-προστατευτισμού του Αμερικανού προέδρου Τραμπ, που συνίσταται στην παλιννόστηση των αμερικανικών παραγωγικών επενδύσεων στο αμερικανικό έδαφος. Για να το καταφέρει προωθεί την άγρια δασμολόγηση των εισαγόμενων και την υιοθέτηση άλλων προστατευτικών μέσων, κατά παράβαση όλων των διεθνών συμβάσεων που οι ίδιες οι ΗΠΑ επέβαλαν στον κόσμο. Κάπως έτσι, ο Τραμπ έγινε ο αρχάγγελος της αντι-παγκοσμιοποίησης σε μια προσπάθεια να ξαναφέρει πίσω τις δουλειές στις ΗΠΑ.

Με αυτόν τον τρόπο, τον Ιανουάριο toy 2017 στο Φόρουμ του Νταβός, ο Τραμπ άφησε τον θρόνο της παγκοσμιοποίησης στον Κινέζο πρόεδρο Ζι Τζινπίνγκ, ο οποίος με βουδιστική νηφαλιότητα τον ειρωνεύτηκε λέγοντας: «Η επιδίωξη της προστασίας είναι ακριβώς σαν να κλειδώνει κάποιος τον εαυτό του σε ένα σκοτεινό δωμάτιο για να αφήσει απέξω τον άνεμο και τη βροχή, αλλά έτσι αφήνει απέξω και το φως και τον αέρα». Επεσήμανε ακόμα πως «κανείς δεν θα βγει νικητής από ένα εμπορικό πόλεμο».

Καταλυτικός ο ρόλος της τεχνολογίας

Και για όσους δεν κατάλαβαν, διευκρίνισε ότι η παγκοσμιοποίηση δεν εφευρέθηκε από κάποιον, αλλά είναι το φυσικό αποτέλεσμα των δυνάμεων που κινούν την ανθρωπότητα προς τα εμπρός. Γι’ αυτό δεν πρέπει να κατηγορηθεί για τα δεινά του κόσμου. Δεν φταίει η παγκοσμιοποίηση για την οικονομική κρίση, αλλά το κυνηγητό του υπερβολικού κέρδους από το χρηματιστικό κεφάλαιο.

Χωρίς την υποχρέωση της διπλωματικής αβρότητας, ο Κινέζος δισεκατομμυριούχος Τζακ Μα (ιδρυτής της Alibaba) απευθυνόμενος στους Αμερικανούς στο Νταβός τους εξήγησε ότι «δεν είναι ότι άλλες χώρες κλέβουν θέσεις εργασίας από τα παιδιά σας, αλλά η στρατηγική σας. Μοιράστε τα χρήματα και τα πράγματα με το σωστό τρόπο, δηλαδή, αντί να σπαταλάτε τρισεκατομμύρια σε πολέμους, επενδύστε τις υποδομές». Λίγους μήνες μετά, ο Τζινπίνγκ ανακοίνωσε το διεθνές πρόγραμμα One belt, one road το νέο Δρόμο του Μεταξιού.

Είναι σαφές ότι ο παγκόσμιος πόλεμος είναι γεωοικονομικός που σημαίνει μεν ότι όλοι είναι εναντίον όλων, αλλά και ότι συνεχώς σχηματίζονται νέες συσπειρώσεις. Η δημιουργία της νέας Παγκόσμιας Αναπτυξιακής Τράπεζας από τους BRICS  (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) και οι εντατικές προσπάθειες αποδολαριοποίησης του κόσμου. Η Κίνα θα τιμολογεί στο εξής και θα πληρώνεται στο νόμισμά της, ενώ το ίδιο επιδιώκει και η Σαουδική Αραβία.

Όλα αυτά αποτελούν εκφάνσεις μιας λυσσαλέας αναδιανομής των νέων φυσικών, ενεργειακών και κεφαλαιακών πόρων. Οι μελλοντολόγοι και οι οικονομολόγοι λένε πως η τεχνολογία θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο εκκολαπτόμενο νέο γεωοικονομικό περιβάλλον.  Πολύ σύντομα θα δούμε τεκτονικές αλλαγές. Οι αλλαγές που έφερε το Διαδίκτυο θα μοιάζουν μπροστά τους με παιδικά παιγνίδια.