Θα λυθεί ο γόρδιος δεσμός των εκκρεμών συντάξεων; – Οι παρενέργειες

Η πρόσφατη ανεπιτυχής επιλογή του ορισμού μάνατζερ και η μη επίσπευση των διαδικασιών της αυτοματοποιημένης τεχνολογικά έκδοσης των συντάξεων, παράλληλα με την επέκταση του χρόνου αναμονής των συνταξιούχων και του όγκου (450.000 κύριων, επικουρικών, εφάπαξ) των εκκρεμών αιτήσεων συνταξιοδότησης, έφεραν στο φως της δημοσιότητας ένα εγχείρημα αμφιβόλου ορθολογικότητας και αποτελεσματικότητας.

Πράγματι, σύμφωνα με την σχετική τροπολογία δικηγόροι με τουλάχιστον τριετή άσκηση επαγγέλματος και λογιστές-φοροτεχνικοί Α’ τάξης θα συμπράττουν στη διαδικασία απονομής συντάξεων (κύριων, επικουρικών και εφάπαξ). Θα επιλέγονται από τους ασφαλισμένους και η  ανάθεση θα γίνεται με υπεύθυνη δήλωση προς τον e-ΕΦΚΑ, με την οποία θα καθορίζεται το ειδικότερο αντικείμενο του δικηγόρου ή του λογιστή-φοροτεχνικού.

Οι συμπράττοντες δικηγόροι-λογιστές που θα δεχθούν να εγγραφούν στο μητρώο συνεργατών του ΕΦΚΑ, απαιτείται καταρχήν να καταρτισθούν στο πλαίσιο των δικηγορικών συλλόγων και των επιμελητηρίων, να πιστοποιηθούν και να ενταχθούν σε μία ηλεκτρονική πλατφόρμα από την οποία θα επιλέγονται. Οι πιστοποιημένοι συμπράττοντες δικηγόροι-λογιστές θα έχουν αυτοδίκαια εξουσιοδότηση για την επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων του ασφαλισμένου καθώς και πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία και δεδομένα που τηρούνται σε ηλεκτρονικά και έντυπα αρχεία του ΕΦΚΑ.

Ειδικότερα το έργο τους θα είναι:

1. Η διαπίστωση του χρόνου ασφάλισης και η έκδοση της σχετικής βεβαίωσης.
2. Η διαπίστωση της ύπαρξης ή όχι οφειλόμενων εισφορών, η έκδοση σχετικής βεβαίωσης και η υποβολή αίτησης ρύθμισης.
3. Ο υπολογισμός του οφειλόμενου ποσού για την αναγνώριση πλασματικού χρόνου και η έκδοση σχετικής βεβαίωσης.
4. Η σύνταξη σχεδίου απόφασης προσωρινής σύνταξης, καθώς και οριστικής κύριας και επικουρικής σύνταξης.
5. Η έκδοση προσυνταξιοδοτικής βεβαίωσης.
6. Η σύνταξη σχεδίου πράξης διακανονισμού οφειλών.

Ερωτήματα εκκρεμών συντάξεων

Οι βεβαιώσεις αυτές υποβάλλονται από τον πιστοποιημένο δικηγόρο-λογιστή στον ΕΦΚΑ, προκειμένου οι υπηρεσίες του να υπολογίσουν το ποσό της σύνταξης και να εκδώσουν την οριστική απόφαση σύνταξης εντός 30 ημερών. Διαφορετικά, θα θεωρείται ότι έχει εγκριθεί το σχέδιο του πιστοποιημένου δικηγόρου-λογιστή και με βάση αυτό θα απονέμεται η σύνταξη.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι ποιός σ’ αυτή την περίπτωση θα υπολογίσει το ποσό της σύνταξης; Ποιός θα έχει την ευθύνη της οριστικής απόφασης; Αυτός που υπολογίζει το ποσό της σύνταξης, ή αυτός (πιστοποιημένος επαγγελματίας) που συντάσσει το σχέδιο της απόφασης; Επιπλέον, στην συγκεκριμένη τροπολογία αναφέρεται ότι ο e-ΕΦΚΑ θα καταβάλλει κατ’ αποκοπή αποζημιώσεις στους πιστοποιημένους επαγγελματίες, παρέχοντας επιπλέον την δυνατότητα πρόσθετης αμοιβής από τον συνταξιούχο, προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία έκδοσης της απόφασης συνταξιοδότησης.

Το περιεχόμενο της συγκεκριμένης τροπολογίας, ουσιαστικά, εξωτερικεύει (ιδιωτικοποιεί) τις υπηρεσίες έκδοσης των συντάξεων του ΕΦΚΑ. Με όρους ενός “διαγράμματος ροής” δεν πληροί αντικειμενικά τις προϋποθέσεις της έγκαιρης, ορθολογικής και αποτελεσματικής λειτουργίας του. Κι αυτό, γιατί ο μεγαλύτερος συντελεστής βαρύτητας των καθυστερήσεων που παρουσιάζονται στη διαδικασία έκδοσης των συντάξεων δεν βρίσκεται στο έργο που προβλέπεται να ανατεθεί στους πιστοποιημένους επαγγελματίες.

Αντίθετα, βρίσκεται στην έλλειψη του προσωπικού, στην ανεπάρκεια σύγχρονης τεχνολογικής υποδομής και στην μη επίσπευση των διαδικασιών ψηφιοποίησης του χρόνου ασφάλισης των  ασφαλισμένων. Επιπλέον, βρίσκεται στην μη ύπαρξη μετά πέντε χρόνια, σύμφωνα με το Ν.4387/2016, ενιαίου κανονισμού ασφάλισης και παροχών σε ΕΦΚΑ και ΕΤΕΑΕΠ, με ενιαίους  κανόνες συνταξιοδότησης για τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης και τον καθορισμό του ποσού της σύνταξης.

Σύνθετες περιπτώσεις

Αυτό σημαίνει ότι ισχύουν ακόμη διαφορετικές προϋποθέσεις ασφάλισης και συνταξιοδότησης, καθώς και υπολογισμού των ποσών σύνταξης για κάθε ασφαλιστικό ταμείο που λειτουργεί εντός του ΕΦΚΑ. Στις συνθήκες κατακερματισμού των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών προϋποθέσεων, καθώς και υπολογισμού του ποσού των συντάξεων που ίσχυαν κατά την περίοδο 2000-2015 και ουσιαστικά ισχύουν ακόμη, το μεγαλύτερο πρόβλημα καθυστερήσεων παρουσιάζεται αντικειμενικά σε περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης, παράλληλης ασφάλισης και συντάξεων αναπηρίας.

Υπάρχουν και περισσότερο σύνθετες περιπτώσεις, όπως ο υπολογισμός σύνταξης αναπηρίας με διαδοχική ασφάλιση, ή παράλληλης ασφάλισης με διαδοχική ασφάλιση, ή θανάτου με διαδοχική ασφάλιση. Γίνεται αντιληπτό, λοιπόν, ότι χωρίς ασφαλιστική ενιαιοποίηση των κανόνων συνταξιοδότησης και χωρίς ψηφιοποίηση του ασφαλιστικού βίου, πόσο πιο δύσκολο είναι να ελεγχθούν οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης και ο υπολογισμός του ποσού της σύνταξης.

Όμως, ακόμη πιο δύσκολες, πολύπλοκες και χρονοβόρες είναι οι προαναφερόμενες περιπτώσεις συνταξιοδότησης από το ΕΤΕΑΕΠ (επικουρική ασφάλιση), όπου το ποσό της σύνταξης υπολογίζεται σε δύο μέρη: Το πρώτο μέρος μέχρι την 31/12/2014, όπου η σύνταξη υπολογίζεται με βάση ένα συντελεστή αναπλήρωσης και τις συντάξιμες αποδοχές του ασφαλισμένου. Το δεύτερο μέρος από την 1/1/2015 υπολογίζεται με το σύστημα των καθορισμένων εισφορών νοητής κεφαλαιοποίησης (NDC).

Αμφίβολη αποτελεσματικότητα

Από την άποψη αυτή αξίζει να σημειωθεί ότι η απονομή της επικουρικής σύνταξης θα είναι ακόμη περισσότερο πολύπλοκη και χρονοβόρα στην περίπτωση της κεφαλαιοποίησης της επικουρικής σύνταξης, με την έννοια ενός ασφαλισμένου μέχρι 35 ετών που θα επιλέξει το κεφαλαιοποιητικό σύστημα και μετά από τρία χρόνια υποστεί αναπηρία. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να υπολογιστούν τρία μέρη επικουρικής σύνταξης.

Το πρώτο μέρος μέχρι 31/12/2014 με συντελεστή αναπλήρωσης, το δεύτερο μέρος με νοητή κεφαλαιοποίηση την περίοδο 1/1/2015 μέχρι 31/12/2021 και το τρίτο μέρος με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα που σε περίπτωση προώθησής του θα ισχύει από την 1/1/2022, συμβάλλοντας, μεταξύ των άλλων, στην αύξηση του λειτουργικού κόστους για το δημόσιο.

Kατά συνέπεια, όσο δεν συντελείται η ενιαιοποίηση των κανόνων ασφάλισης και παροχών, καθώς και του υπολογισμού του ποσού της σύνταξης, παράλληλα με την πρόσληψη μόνιμου προσωπικού, χρήση σύγχρονης τεχνολογίας και ψηφιοποίηση του εργασιακού-ασφαλιστικού βίου των ασφαλισμένων, το οποιοδήποτε εγχείρημα επιλεγεί θα είναι αμφίβολης αποτελεσματικότητας.

Πελατειακές σχέσεις

Παράλληλα, υποθάλπεται η αμφισβήτηση της εγκυρότητας, της αξιοπιστίας και της αποτελεσματικότητας του δημόσιου χαρακτήρα της διαχείρισης-απονομής των συντάξεων. Επίσης, υπονομεύεται και η επίσπευση των διαδικασιών ολοκλήρωσης στο τέλος του 2021 του αυτοματοποιημένου συστήματος έκδοσης των συντάξεων ΑΤΛΑΣ και απαξιώνεται η σημαντικότητα του ρόλου της.

Έτσι, αποτελεί ουσιαστικά –μεταξύ των άλλων– προπομπό της ανεπιτυχούς, σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, επιλογής να επιβληθεί το κεφαλαιοποιητικό σύστημα στην επικουρική κοινωνική ασφάλιση. Κατά συνέπεια, αποδεικνύεται με τον πιο εύληπτο τρόπο ότι το εγχείρημα της “εξωτερίκευσης” της διαδικασίας έκδοσης των συντάξεων αποτελεί –μεταξύ των άλλων–έναν εξωθεσμικό-εξωασφαλιστικό μηχανισμό ανάπτυξης πελατειακών σχέσεων με εύπορους πολίτες, μέσω των πιστοποιημένων επαγγελματιών.

Για την ακρίβεια, θα ανατραπεί η υπάρχουσα σειρά της ηλεκτρονικής αναμονής των υποψηφίων συνταξιούχων, μετά την καταβολή από μέρους εύπορων πρόσθετης ιδιωτικής αμοιβής στους πιστοποιημένους επαγγελματίες. Αυτό θα προκαλέσει ανισότητες μεταξύ των συνταξιούχων στον χρόνο απονομής της σύνταξης. Επιπλέον, αντιτίθεται με τον πιο σαφή τρόπο του άρθρου 22 παράγρ. 5 του Συντάγματος, το οποίο με καθαρότητα προβλέπει ότι «η κοινωνική ασφάλιση αποτελεί αποκλειστική μέριμνα του Κράτους».