Τι προτείνει η Κομισιόν για την αποπληρωμή των 750 δισ.

Το σχέδιο της Κομισιόν για την ενίσχυση των χωρών-μελών που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία με 750 δισ. ευρώ (επιχορηγήσεις και δάνεια) στηρίζεται, βέβαια, σε έκδοση ομολόγων, μέσω των οποίων θα αντληθεί αυτό το ποσό από τις αγορές. Πώς, άραγε, προβλέπεται να αποπληρωθούν αυτά τα ομόλογα;

Ουσιαστικά η Κομισιόν προτείνει νέους φόρους για την αύξηση των εσόδων, προκειμένου να αποπληρωθεί το νέο χρέος. Συγκεκριμένα, προτείνει τα κοινοτικά έσοδα που θα επιτρέψουν την αποπληρωμή των 750 δισ., να προκύψουν από την επέκταση του συστήματος εμπορίας ρύπων της ΕΕ (μεταξύ άλλων στους κλάδους της ναυτιλίας και των αερομεταφορών). Επίσης, από τη “διασυνοριακή προσαρμογή άνθρακα” (το νέο φόρο για την αποτροπή εξόδου παραγωγικών μονάδων προς χώρες με πιο χαλαρή περιβαλλοντική νομοθεσία) και από έναν νέο ψηφιακό φόρο, που ως τώρα έχει αποδειχθεί αδύνατον να συμφωνηθεί.

Οι συγκεκριμένες φορολογίες για την ενίσχυση των ιδίων πόρων του κοινοτικού προϋπολογισμού έχουν προταθεί πολλές φορές στο παρελθόν, αλλά έχουν συναντήσει τη σθεναρή αντίσταση συγκεκριμένων χωρών. Και εδώ θα πρέπει να περιμένουμε τις αποφάσεις. Παράλληλα, πρέπει η κυβέρνηση να εκτιμήσει τι ακριβώς σημαίνουν για την ελληνική οικονομία οι νέες αυτές επιβαρύνσεις.

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, απορρίφθηκε η ιδέα των “ομολόγων εις το διηνεκές” (perpetual bonds) ως πολιτικά μη εφικτών και νομικά επισφαλών. Όμως, η έκδοση διηνεκών ομολόγων ήταν μια λύση που δεν θα εξανάγκαζε την επιτροπή να επιβάλλει νέους φόρους για αποπληρωμή του χρέους. Έτσι, η επιβάρυνση του δημοσίου χρέους των κρατών, θα ήταν ελάχιστη.

Μια παλιά ιδέα

Η ιδέα δεν είναι νέα. Η Βρετανία εξέδωσε για πρώτη φορά τέτοιου είδους ομολογίες (“Consols”) το 1752 και στη συνέχεια τις χρησιμοποίησε για να χρηματοδοτήσει τους πολέμους εναντίον του Ναπολέοντα και τον Κριμαϊκό Πόλεμο. Επίσης, οι ΗΠΑ εξέδωσαν διηνεκείς ομολογίες το 1870 για να σταθεροποιήσουν το χρέος τους από τον εμφύλιο πόλεμο.

Βεβαίως κι αυτές οι ομολογίες μπορούν να αποπληρωθούν αν το αποφασίσει ο εκδότης, όπως έπραξε η Βρετανία το 2015, αποπληρώνοντας όλες τις ομολογίες που αφορούσαν στην χρηματοδότηση των προηγούμενων πολέμων. Η θεωρητική δυσκολία εδώ αφορά στο ποιος θα αγοράσει αυτού του είδους τις ομολογίες. Πρακτικά δεν θα πρέπει να υπάρχει πρόβλημα δεδομένου ότι κυκλοφορούν στην αγορά ομολογίες 100 ετών (Αυστραλία), με επιτόκιο μικρότερο του 0,5%.

Η ρευστότητα στις αγορές, λόγω της παρέμβασης των κεντρικών τραπεζών, είναι αυξημένη. Με βάση αυτό το χαμηλό επιτόκιο, η επιβάρυνση των κρατών-μελών για μια έκδοση χρέους ύψους 750 δισ. ευρώ, θα είναι περίπου 3,75  δισ. ευρώ ετησίως. Ουσιαστικά πρόκειται για ελάχιστο ποσό, το οποίο δεν πρόκειται να επιβαρύνει δυναμικά το δημόσιου χρέος των χωρών-μελών.

Το “χρήμα από το ελικόπτερο”

Ακόμη υπάρχει μια εναλλακτική στρατηγική, παρότι αυτή παραμένει ταμπού για τους περισσότερους οικονομολόγους και τους ασκούντες την πολιτική εξουσία. Ονομάζεται ευθεία μη επιστρεφόμενη χρηματοδότηση από την Κεντρική Τράπεζα για τις επιπρόσθετες δημοσιονομικές μεταφορές που κρίνονται απαραίτητες, γνωστή και ως “χρήμα από το ελικόπτερο”.

Οι Κεντρικές Τράπεζες μπορούν να δημιουργούν χρήμα με μορφή (χαρτο)νομίσματος  (αύξηση της νομισματικής βάσης) και να πιστώνουν το χρήμα σε ένα αλληλόχρεο λογαριασμό μεταξύ υπουργείου Οικονομικών, ή υπουργείων Οικονομικών (περίπτωση ΕΕ), ή σε αντίστοιχο λογαριασμό  των τραπεζικών ιδρυμάτων. Στην παρούσα κατάσταση, η Κεντρική Τράπεζα μπορεί να πιστώσει τους λογαριασμούς των υπουργείων Οικονομικών των χωρών της Ευρωζώνης με τις επιπρόσθετες μεταβιβάσεις για την περίοδο του προγράμματος.

Η πίστωση θα μπορούσε να είναι μη επιστρεφόμενη, π.χ. θα μπορούσε να ισοδυναμεί με μεταφορά από την Κεντρική Τράπεζα στις κυβερνήσεις. Από την άποψη της λογιστικής εγγραφής, θα μπορούσε να καλυφθεί από μια μείωση των ιδίων κεφαλαίων της τράπεζας. Αυτό δεν σημαίνει απολύτως τίποτε για την ικανότητα της τράπεζας να συνεχίσει να λειτουργεί, διότι απλούστατα καμία Κεντρική Τράπεζα δεν μπορεί να πτωχεύσει.

Αναποτελεσματική η λύση της ΕΕ

Μία άλλη λύση είναι η διηνεκής απαίτηση στην πλευρά του ενεργητικού. Έτσι αυτό δεν θα έχει καμία επίδραση στα κέρδη της Κεντρικής Τράπεζας, τα οποία περιοδικά μεταφέρονται στην κυβέρνηση, ειδικά εάν το επιτόκιο στα ρευστά αποθέματα είναι μηδέν. Σημειωτέον, ότι μια τέτοια μεταβίβαση από την Κεντρική Τράπεζα στο υπουργείο Οικονομικών θα ισοδυναμεί με μια ανάλογη απόκτηση κυβερνητικού χρέους από την Κεντρική Τράπεζα, ακολουθούμενη από μια άμεση διαγραφή του, έτσι ώστε να μην έχει καμία επίδραση στο δημόσιο χρέος.

Πρόκειται για την πολιτική που ασκεί η Βρετανία. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι καταστατικά αυτό απαγορεύεται από τις συνθήκες της ΕΕ. Όμως, απαγορευόταν και από το καταστατικό της Τραπέζης της Αγγλίας. Αυτό δεν εμπόδισε, ωστόσο, λόγω της οικονομικής συγκυρίας, να παρακάμψει την απαγόρευση. Οι κανόνες υπάρχουν για να καταστρατηγούνται όταν το δημόσιο συμφέρον το επιβάλλει.

Παρότι, λοιπόν, υπάρχουν λύσεις, η ΕΕ (διάβαζε Γερμανία) επιλέγει τη λιγότερο αποτελεσματική. Η ΕΕ περνάει μια βαθιά οικονομική κρίση λόγω του κορωναϊού. Όμως, περνά και μια βαθιά υπαρξιακή κρίση, που όλοι την αντιλαμβάνονται. Μια ένωση με τα χαρακτηριστικά που έχει η ΕΕ, με τις αλλαγές που γίνονται στον πλανήτη και όλες όσες θα γίνουν λόγω του κορωναϊού, είναι αδύνατον να συνεχίσει να υφίσταται μόνο λόγω του φόβου που διακατέχει όλους (κράτη και πολίτες) για το τι θα συμβεί σε μια πιθανή κατάρρευσή της.