Τι βρήκε ο Οδυσσέας όταν γύρισε στο σπίτι

Ο Παύλος Τσίμας σχολιάζοντας στο άρθρο του «Οδυσσέα γύρνα σπίτι» την ολοκλήρωση του Μνημονίου θέτει τρία παράξενα ερωτήματα: «Γιατί η Ελλάδα χρειάστηκε οκτώ χρόνια για να πετύχει αυτό που οι άλλοι ολοκλήρωσαν σε τρία; Γιατί χρειάστηκε σχεδόν διπλάσια χρηματοδότηση απ′ όση έλαβαν οι άλλοι τρεις μαζί; Και γιατί υπέστη πολλαπλάσια οικονομική και κοινωνική οδύνη, μετρημένη σε απώλεια εθνικού εισοδήματος και ανεργία, απ’ ότι οι άλλοι τρεις;».

Μα τα ερωτήματα αυτά είναι λανθασμένα, καθώς άλλα είναι τα ορθά, έχουν άλλωστε απαντηθεί από την πραγματικότητα της Ιστορίας: το χρέος και τα ελλείμματα της κυβέρνησης της ΝΔ του Κώστα Καραμανλή που οδήγησαν στην χρεοκοπία ήταν υπερδιπλάσια των άλλων. Επίσης, οι κυβερνήσεις του Γιώργου Παπανδρέου, του Λουκά Παπαδήμου και των Σαμαρά-Βενιζέλου δεν μπόρεσαν να ολοκληρώσουν τα προγράμματα.

Συνεπώς, τα ορθά ερωτήματα είναι γιατί ο Καραμανλής εφάρμοσε μια αυτοκτονική οικονομική πολιτική και δεν προχώρησε στην «επανίδρυση του κράτους»; Γιατί ο Παπανδρέου δεν τον στήριξε τον Απρίλιο του 2009; Γιατί τόσο υποκριτικά παρέδωσε τη χώρα στο ΔΝΤ; Γιατί ο Παπαδήμος που αρθρογραφούσε κατά του PSI έγινε πρωθυπουργός του PSI; Και γιατί ο Σαμαράς δεν εφάρμοσε τα 600 προαπαιτούμενα της 5ης αξιολόγησης; Εδώ θα απαντήσουμε μόνο στο τελευταίο ερώτημα και θα εξηγήσουμε τη θεωρία της αριστερής παρένθεσης του Αντώνη Σαμαρά και γιατί αυτή κατέρρευσε.

Η 5η έκθεση

Το καλοκαίρι του 2014 η κρίση χρέους/ευρώ εξακολουθεί να βρίσκεται σε επικίνδυνη ισορροπία. Στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες υπάρχει άγχος, καθώς η Ελλάδα είναι πάντα στην περιοχή του «ατυχήματος», η Γαλλία και η Ιταλία θέτουν σε δοκιμασία το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και ο νέος πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, ως πραγματιστής, θεωρεί επιβεβλημένο έναν «εκδημοκρατισμό» στην παρακολούθηση των προγραμμάτων μετά το ελληνικό μακελειό. Ίσως και τη «μελέτη» των κοινωνικών επιπτώσεων στα μέτρα λιτότητας που επιβάλλονται!

Είναι προφανές ότι οι Βρυξέλλες ήθελαν να φορτώσουν στο ΔΝΤ που είχε κάνει την γκάφα ολκής με τον λανθασμένο πολλαπλασιαστή, το ανάθεμα για την καταστροφή της ελληνικής οικονομίας και της ανθρωπιστικής κρίσης που προκάλεσε. Με δυο λόγια, οι Βρυξέλλες με τον κ. Γιούνκερ στο τιμόνι -και με το Βερολίνο να βαρυγκωμά- θα επιδιώξουν να διασκεδάσουν κάπως τις αιτίες που τροφοδοτούν τον ευρωσκεπτικισμό και την ακροδεξιά, αλλά μόνο στο φαίνεσθαι, όχι επί της ουσίας της πολιτικής. Και αυτό φάνηκε κι από την επίσκεψη Γιούνκερ στην Αθήνα και τα σχέδιά του που αποκάλυψε το Reuters «μεταρρυθμίσεις έναντι ελαφρύνσεων του χρέους».

Οι Βρυξέλλες δεν ήθελαν να πέσουν μέσα στην επικοινωνιακή παγίδα που πήγε να στήσει ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς στο Παρίσι. Αφού τον «κάρφωσαν» ότι αυτός ζήτησε να γίνει η συνάντηση κυβέρνησης-Τρόικας στο Παρίσι, ξεκαθάρισαν πως η πραγματική δουλειά θα γίνει στην Αθήνα και θα διαρκέσει μέχρι να ολοκληρωθεί και ο έλεγχος πεπραγμένων του Οκτωβρίου-Νοεμβρίου 2014, δηλαδή η μηδέποτε πραγματοποιηθείσα 5η Έκθεση Αξιολόγησης. Το ραντέβου με την Τρόικα για τα 600 προαπαιτούμενα της δόσης του 1,8 δισ. ευρώ κλείστηκε για τις 3 Σεπτεμβρίου 2014 στο Παρίσι, όπου η ελληνική πλευρά ήλπιζε ότι θα ανοίξει και η συζήτηση για το χρέος.

Ζητούμενο η πολιτική σταθερότητα

Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα χρηματοδότησης έληγε στο τέλος του 2014, αλλά η χρηματοδότηση με το ΔΝΤ θα συνεχιζόταν μέχρι το πρώτο 3μηνο του 2016. Το ΔΝΤ ήθελε να φύγει από το ελληνικό πρόγραμμα για να μην φορτωθεί την αποτυχία του προγράμματος, όπως άλλωστε και η Κομισιόν και η ΕΚΤ. Προϋπόθεση για να βγει το ΔΝΤ από το ελληνικό πρόγραμμα ήταν να διασφαλισθεί η αποπληρωμή των δανείων που είχε μέχρι τότε δώσει. Το φλέγον ζήτημα ήταν ποιος θα έβαζε τα λεφτά του ΔΝΤ την περίοδο 2015-2016, την ώρα μάλιστα που υπήρχε χρηματοδοτικό κενό 10-15 δισ. ευρώ που είχε δημιουργήσει η αστοχία του προγράμματος, συν άλλα 10 δισ. ευρώ για την στήριξη των τραπεζών.

Ο Γιούνκερ, τότε, κατέστησε σαφές πως δεν μπορεί να παρθεί καμιά κρίσιμη απόφαση αν δεν υπάρχει πολιτική σταθερότητα, ήτοι, αν δεν εκλεγεί πρώτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας, έτσι ώστε να έχει διασφαλιστεί ότι η κυβέρνηση Σαμαρά θα παραμείνει έως τον Ιούνιο του 2016. Γι’ αυτό και είχαν προηγηθεί διαρροές Σαμαρά πως «έχει στο τσεπάκι του τους 180», αλλά δεν τους είχε.

Στην ουσία, η συνάντηση Γιούνκερ-Σαμαρά ήταν μια συνάντηση πολιτικής συνεννόησης για να αποφευχθούν πολιτικές γκάφες, σαν αυτή του Παρισιού. Όπως αποκάλυψε τότε η πολύ καλά πληροφορημένη Αγγελική Παπαμιλτιάδου στο euro2day.gr, ο Σαμαράς «ζήτησε να μην ανοίξει το ασφαλιστικό-συνταξιοδοτικό πριν από τον Μάρτιο και την εκλογή του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας». Ο δε Γιούνκερ έδειξε πως δεν θα ήθελε πολύ φασαρία με το θέμα της ΕΛΣΤΑΤ και τις δικαστικές έρευνες κατά του Ανδρέα Γεωργίου αναφορικά με τα ελλείμματα του 2009.

Σχέδιο Γιούνκερ

Στο παρασκήνιο, πάντως, είχε αρχίσει η συζήτηση για το ελληνικό χρέος μεταξύ των δανειστών (ΕΕ και ΔΝΤ). Το ΔΝΤ θεωρούσε πως πρώτα πρέπει να γίνει η ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους και μετά να κριθεί εάν είναι απαραίτητη ή όχι η ελάφρυνση και τι μορφή θα έχει αυτή.

Εκεί ακριβώς ανέκυψαν πολλά πολιτικά προβλήματα. Κατ΄ αρχήν έπρεπε να υπάρξει μια οριστική αξιολόγηση-αποτίμηση της αποδοτικότητας του ελληνικού προγράμματος, δηλαδή η 5η έκθεση αξιολόγησης που θα ξεκινούσε τον Οκτώβριο και έπρεπε να ολοκληρωθεί μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2014, γιατί μετά θα προέκυπταν νομικά κωλύματα στις εκταμιεύσεις του 1,8 δισ. ευρώ που θα απέμενε.

Το σχέδιο Γιούνκερ για την Ελλάδα, όπως αποκάλυψε τότε το Reuters, ήταν απλό. Αντί τους ελέγχους να τους κάνει η Tρόικα κάθε τρεις μήνες, θα τους έκανε κάθε έξι μια ειδική task force της Κομισιόν, υπό την προϋπόθεση η Ελλάδα να δεσμευτεί σε ένα 6ετές πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, πλήρους φιλελευθεροποίησης της οικονομίας της, που θα ονομαστεί Εθνικό Σχέδιο Ανασυγκρότησης 2015-2021, θα ήταν ελληνικής ιδιοκτησίας και θα εφαρμοζόταν από 1.1.2015.

Επίσης, το σχέδιο προέβλεπε η Ελλάδα να μην συνεχίσει να δανείζεται και ως αντάλλαγμα, κάθε φορά που θα επιτυγχάνει τους στόχους που θα τίθενται ανά διετία, θα γίνεται επιμήκυνση του χρέους. Επίσης, θα δινόταν στην Ελλάδα μια «προαιρετική γραμμή πίστωσης» από την Ευρωζώνη, που όμως αν χρησιμοποιούνταν θα ξανάρχιζε η συστηματική εποπτεία.

Η “αριστερή παρένθεση”

Για να συμβούν όλα αυτά τα θαυμαστά θα έπρεπε η Αθήνα να αποφύγει μια δημοσιονομική εκτροπή, δηλαδή ένα κραχ των φορολογούμενων, αλλά και ένα κραχ των δανειοληπτών, καθώς οι πολίτες -υπό τις συνθήκες του Σχεδίου Γιούνκερ- καλούνταν να αποφασίσουν ποιος θα τους πάρει το σπίτι, η εφορία ή η τράπεζα; Επίσης θα έπρεπε να επιβεβαιωθεί στην πράξη η αισιοδοξία της κυβέρνησης ότι δεν θα απαιτηθεί νέο πακέτο διάσωσης, αλλά και να εφευρεθεί μια νέα οικονομική θεωρία για το πού θα βρίσκεται το ελληνικό χρέος το 2022.

Η Ελλάδα μπήκε στο πρόγραμμα με 120% χρέος προς ΑΕΠ, βρισκόταν μετά από αλλεπάλληλες διασώσεις στο 170% και οι δανειστές ήλπιζαν πως θα είναι πάλι στο 120% το 2022! Σημειωτέον ότι επειδή η κρίση χρέους διευρυνόταν, άρχισε να επικρατεί η ιδέα πως δεν έχει πια σημασία η σχέση χρέους προς ΑΕΠ να είναι στο 60% ή στο 90%, αλλά η εξυπηρεσιμότητά του, δηλαδή να πληρώνονται τα τοκοχρεολύσια. Το σχέδιο Γιούνκερ με την απαγόρευση δανεισμού θα μετέτρεπε την Ελλάδα από «αποικία χρέους» σε φορολογικό κάτεργο.

Μέσα στο αδιέξοδο της αδυναμίας εκπλήρωσης των 600 προαπαιτούμενων της 5ης αξιολόγησης που μεταφραζόταν σε μέτρα 25 δισ. ευρώ για την περίοδο 2015-2018 συν όλα τα άλλα, και του Τελικού Σχεδίου Γιούνκερ, ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς συλλαμβάνει τη θεωρία της αριστερής παρένθεσης. Δεδομένου ότι ο ΕΝΦΙΑ και μόνο του εξασφάλιζε ήττα στις εκλογές, αποφάσισε να πάει, να τις χάσει, να γίνει ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνηση, να μην υπογράψει αυτά που θα του ζητούσαν οι πιστωτές και να πέσει παταγωδώς, ολοκληρώνοντας έτσι την αριστερή παρένθεση.

Έτσι, ο Σαμαράς θα γύριζε πανηγυρικά και μάλιστα ενισχυμένος έναντι των Βρυξελλών και του Βερολίνου. Το σχέδιο άρεσε στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες, διότι η αριστερά στην Ισπανία και όπου αλλού θα μαζευόταν στο καβούκι της. Ίσως να δινόταν και η ευκαιρία να εξοριστεί η Ελλάδα από την Ευρωζώνη και να δοθεί ένα παράδειγμα σε όλους του Νότιους.

Δυστυχώς, για τον κ. Σόιμπλε και τους θιασώτες του Grexit, ο νέος πρωθυπουργός της χώρας Αλέξης Τσίπρας συνθηκολόγησε, αφού πέτυχε να ανατραπούν όλα τα μεγέθη του προγράμματος (πλεονάσματα κλπ) και υπέγραψε το Μνημόνιο ΙΙΙ. Το εντυπωσιακό είναι πως ο ΣΥΡΙΖΑ επανεκλέχθηκε τον Σεπτέμβριο του 2015, παίρνοντας πάνω του όλο το πολιτικό κόστος της ολοκλήρωσης ενός μνημονίου που οι άλλοι δεν μπόρεσαν ούτε να το πάνε στο μισό.