Το ασταθές παγκόσμιο σύστημα ψάχνει νέα ισορροπία

Στο μέτωπο του πετρελαίου τους τελευταίους 18 μήνες σημειώνεται συστηματική άνοδος τιμών που έχει ήδη φτάσει στα 75 δολ./βαρέλι. Είναι πολλοί οι μεγάλοι παίκτες που μείωσαν την ημερήσια παραγωγή, με τη Ρωσία να την έχει περιορίσει κατά 1,8 εκατ. βαρέλια ημερησίως, τη Σαουδική Αραβία κατά 607 εκατ., τη Βενεζουέλα κατά 567, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κατά 215.

Η αύξηση της ημερήσιας παραγωγής του αμερικανικού σχιστολιθικού πετρελαίου κατά 1,4 εκατ. βαρέλια/ημέρα, της Λιβύης κατά 394 εκατ., της Νιγηρίας κατά 257 εκατ. και του Ιράν κατά 78 δεν φαίνεται να ανακόπτει το ράλι των τιμών του πετρελαίου, το πρώτο που πραγματοποιείται μετά την κατάρρευση των τιμών το 2014. Κι αυτό μάλλον γιατί η ζήτηση έχει αυξηθεί κατά 5% την τελευταία 3ετία (5 εκατ. βαρέλια/ημέρα), τάση που οδηγεί στην άνοδο της παγκόσμιας κατανάλωσης του αργού σε πάνω από 100 εκατ. βαρέλια/ημέρα.

Στο σημείο αυτό υπεισέρχονται τρεις παράγοντες που τελούν κι αυτοί σε κατάσταση υψηλής αβεβαιότητας: η τιμολόγηση του πετρελαίου σε δολάρια, οι δασμοί Τραμπ και η γεωπολιτική ρευστότητα.

Αν και το πετρέλαιο δεν έχει απεξαρτηθεί από το δολάριο, παρά τις απειλές ή τις απόπειρες που έγιναν στο παρελθόν από διάφορες χώρες, τίποτε δεν εγγυάται ότι αυτό δεν θα συμβεί. Η νομισματική-αναπτυξιακή προσπάθεια της ομάδας των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) συγκροτεί και λειτουργεί δικούς της οργανισμούς παγκόσμιας εμβέλειας (Ταμείο, Τράπεζα κ.ά.).

Ως εκ τούτου, δημιουργούνται οι νέες εκείνες συνθήκες που είναι αναγκαίες για την απεξάρτηση από το δολάριο ως παγκοσμίου αποθεματικού νομίσματος. Ήδη Κίνα και Ιαπωνία συναλλάσσονται, κατόπιν διακρατικής συμφωνίας, στα εθνικά τους νομίσματα, ενώ η Κίνα προωθεί την ιδέα ενός πετρελαϊκού συμβολαίου σε γουάν, ώστε να περιοριστεί η επικυριαρχία του πετροδολαρίου.

Tο λεγόμενο «δίλημμα Triffin»

Ο John J. Hardy, επικεφαλής Στρατηγικής Συναλλάγματος στη Saxo Bank, σε μια εξαιρετική ανάλυσή του εκτιμά ότι το δολάριο θα χάσει έδαφος και αξία στις διεθνείς αγορές, γιατί έχει ενεργοποιηθεί το λεγόμενο «δίλημμα Triffin». Σύμφωνα με αυτό, ένα εθνικό νόμισμα που είναι παγκοσμίως το κύριο αποθεματικό παράγει εκ των πραγμάτων συνεχώς υψηλά ελλείμματα, τα οποία κλονίζουν την εμπιστοσύνη των αγορών σε ότι αφορά την αξία του.

Ο Hardy επισημαίνει ότι η μείωση των φόρων από τον Τραμπ για να προσελκύσει τα αμερικανικά κεφάλαια εξωτερικού και να στηρίξει την ανάπτυξη της πραγματικής οικονομίας θα δημιουργήσει δημοσιονομικό έλλειμμα 1 τρισεκ. δολαρίων, με κίνδυνο να πυροδοτήσει ύφεση και να εκτιναχθεί το έλλειμμα προς το 12% που είχε πιάσει την περίοδο της κρίσης πριν δέκα χρόνια. Αν πάλι υπάρξει μαζική επιστροφή αμερικανικών κεφαλαίων από τις αναδυόμενες αγορές της Ασίας, τότε η ύφεση θα προκληθεί εκεί.

Το όλο παγκόσμιο σύστημα μοιάζει να έχει φτάσει στα όριά του και οι όποιες διορθωτικές πολιτικές να έχουν εξαντλήσει την αποτελεσματικότητά τους. Η εκτύπωση τρισεκατομμυρίων δολαρίων για να ξεπεραστεί η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και στη συνέχεια η πιστωτική χαλάρωση για την ανάκαμψη της αμερικάνικης οικονομίας έχουν προκαλέσει τεράστιες στρεβλώσεις στο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα που είναι γεμάτο φούσκες. Αυτό σημαίνει ότι μια νέα κρίση του δολαρίου πολύ δύσκολα αντέχεται από το παγκόσμιο σύστημα.

O εμπορικός πόλεμος

Σημειωτέον ότι το 2008-9, είχαν χαθεί 30 εκατ. θέσεις εργασίας παγκοσμίως. Το παγκόσμιο χρέος ανήλθε το 2017 στο ύψος ρεκόρ των 226 τρισεκατ. δολ., ήτοι τρεις φορές το παγκόσμιο ΑΕΠ, με αποτέλεσμα κράτη και εταιρείες να αγωνίζονται να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους, την ώρα που οι κεντρικές τράπεζες εγκαταλείπουν την πολιτική του φθηνού δανεισμού.

Στο μέτωπο του εμπορικού πολέμου με τους δασμούς και την υπαναχώρηση των ΗΠΑ από διεθνείς εμπορικές συμφωνίες δημιουργούνται σημαντικές αντιδράσεις και αβεβαιότητες. Ήδη έχει λήξει η αναστολή των δασμών Τραμπ στο χάλυβα και στο αλουμίνιο για την ΕΕ (και Αργεντινή, Αυστραλία, Βραζιλία, Καναδάς, Μεξικό και Νότια Κορέα) και σε λίγες μέρες θα ξέρουμε πού θα γίνει και αν θα γίνει συμβιβασμός.

Η ευρωπαϊκή σιδηροβιομηχανία πάντως θα πληγεί, γεγονός που θα επιφέρει αλυσιδωτές αντιδράσεις και συνέπειες. Οι εμπορικές και νατοϊκές πιέσεις που ασκεί ο Τραμπ στα ευρωπαϊκά πράγματα δημιουργούν προβλήματα στον γαλλογερμανικό άξονα που θα δοκιμαστεί στο επόμενο διάστημα και με τις «κοινές» (;) προτάσεις για την Ευρωαζώνη. Άλλης υφής είναι το πρόβλημα των δασμών Τραμπ με την Κίνα, όπου εκεί θα φανεί και η αντοχή των δύο οικονομιών, της αμερικάνικης και της κινεζικής.

Αγορές δίχως κατεύθυνση

Μέσα στο κλίμα αυτό, οι αγορές στην ουσία είναι χωρίς κατεύθυνση και παρακολουθούν εναγωνίως τόσο τις θεσμικές κινήσεις, όσο και το γεωπολιτικό πεδίο, κυρίως στα μέτωπα της Συρίας, του Ιράν, της κορεατικής χερσονήσου και της Θάλασσας της Νότιας Κίνας. Βέβαια, το μεγάλο παιγνίδι μοιάζει να μεταφέρεται στο αναδυόμενο γεωοικονομικό τόξο της Ανατολικής Λεκάνης της Μεσογείου με τους νέους ενεργειακούς πόρους. Το τόξο αυτό όμως συμπίπτει με ένα περίπλοκο γεωπολιτικό σύστημα ανταγωνισμών των τεσσάρων μεγάλων (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία/ΕΕ), το οποίο συνυφαίνεται με τους τοπικούς ανταγωνισμούς (Τουρκία, Σαουδική Αραβία, Ισραήλ, Ιράν).

Η επιστροφή των γεωπολιτικών ανταγωνισμών, που πραγματοποιήθηκε μετά την παρέμβαση της Ρωσίας στη Συρία, έχει πυροδοτήσει και πάλι την κούρσα των εξοπλισμών, η οποία το 2017 σημείωσε αύξηση 1,1% ανεβάζοντας την παγκόσμια δαπάνη για οπλικά συστήματα στο 1,7 τρισεκατ. δολάρια. Είναι σαφές ότι οι επόμενοι 12 έως 18 μήνες θα καθορίσουν πολλά στις διεθνείς οικονομικές και γεωπολιτικές εξελίξεις. Το κεντρικό ζητούμενο παραμένει μια συνεννόηση ΗΠΑ-Ρωσίας-Κίνας…

.