Το δυσοίωνο μέλλον των Ευρωπαίων συνταξιούχων

Με την κατάθεση στις 15 Οκτωβρίου του 2018 του Σχεδίου Προϋπολογισμού για το έτος 2019 στην Κομισιόν και με την αναφορά των δύο σεναρίων της περικοπής ή όχι των συντάξεων από 1-1-2019, αναθερμάνθηκε η συζήτηση τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό για την αναγκαιότητα ή μη της περαιτέρω μείωσης των συντάξεων στην Ελλάδα.

Όμως, στην συζήτηση αυτή είναι ενδιαφέρον να ληφθεί υπόψη το πραγματικό γεγονός ότι στην Ελλάδα, κατά τη μνημονιακή περίοδο (2010-2018), μειώθηκαν οι συντάξεις τουλάχιστον κατά 45%. Αφαιρέθηκαν από τους συνταξιούχους τουλάχιστον 63 δισ. ευρώ, προκειμένου ο δείκτης των συνταξιοδοτικών δαπανών προς ΑΕΠ να διαμορφωθεί στο ανώτερο ποσοστό (16% του ΑΕΠ μέχρι το 2070).

Η επιβολή αυτών των μειώσεων από τους δανειστές και η υλοποίησή τους από τις ελληνικές κυβερνήσεις, κατά τη συγκεκριμένη περίοδο, είχαν και έχουν ως στόχο, σύμφωνα με την Τρόϊκα, να καταστήσουν το κοινωνικο-ασφαλιστικό σύστημα μακροχρόνια οικονομικά βιώσιμο. Όμως, το ερώτημα που αναδεικνύεται είναι εάν τα μέτρα (αύξηση ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, μείωση των συντελεστών αναπλήρωσης, αύξηση των εισφορών, μείωση των συντάξεων, κ.λ.π.) επίτευξης της μακροχρόνιας οικονομικής βιωσιμότητας του ασφαλιστικού που ελήφθησαν και θα ληφθούν στο μέλλον από τις κυβερνήσεις στην Ελλάδα και στα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, συνδέονται ή όχι με την επάρκεια των χορηγούμενων συνταξιοδοτικών παροχών.

Από την άποψη αυτή προκύπτει, σύμφωνα με την επεξεργασία των αντίστοιχων στοιχείων της Κομισιόν (Ageing Report, 2018), ότι οι συγκεκριμένες πολιτικές επίτευξης της μακροχρόνιας βιωσιμότητας των κοινωνικο-ασφαλιστικών συστημάτων στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες της ΕΕ, υπονομεύουν καθοριστικά το επίπεδο επάρκειας των συντάξεων.

Ως εκ τούτου, επιβάλλεται οι δυσμενείς αυτές προοπτικές του ασφαλιστικού στη χώρα μας και την Ευρώπη, να κατανοηθούν ex ante ως ανησυχητικές προκλήσεις και όχι ως δεδομένες εξελίξεις. Κι αυτό γιατί η επικαλούμενη μακροχρόνια (2070) βιωσιμότητα των κοινωνικο-ασφαλιστικών συστημάτων των κρατών-μελών της ΕΕ (ΕΕ-27), επιτυγχάνεται με μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης σε χαμηλό επίπεδο (11,4% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο το 2070).

Οι Ευρωπαίοι συνταξιούχοι το 2070

Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα η μακροχρόνια (2070) βιωσιμότητα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης επιτυγχάνεται με μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης από 17,3% του ΑΕΠ το 2016 σε 10,6% του ΑΕΠ το 2070, ποσοστό σημαντικά κατώτερο από το επιβαλλόμενο από τους δανειστές 16% του ΑΕΠ. Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι το 2070 ο αριθμός των συνταξιούχων στη χώρα μας, θα είναι 2.580.000 άτομα και η αντίστοιχη ετήσια συνταξιοδοτική δαπάνη (κύρια και επικουρική σύνταξη), θα είναι 30 δισ. ευρώ. Όση δηλαδή ήταν το έτος 2009 (με ΑΕΠ 232 δισ. ευρώ), όπου ο αριθμός των συνταξιούχων ήταν 2.410.000 άτομα.

Με αφετηρία τα δεδομένα αυτά, το 2070 στην Ελλάδα ο συνολικός (κύρια και επικουρική σύνταξη) συντελεστής αναπλήρωσης των συντάξεων θα είναι 45% από 75% που ήταν το 2009 και το συνολικό ποσό της μέσης κύριας και επικουρικής σύνταξης θα ανέρχεται στο επίπεδο των 850-900 ευρώ μεικτά. Στη Γερμανία το επίπεδο της συνταξιοδοτικής δαπάνης το 2070 θα διαμορφωθεί σε 12,5% του ΑΕΠ από 10,1% του ΑΕΠ το 2016 και ο μέσος συντελεστής αναπλήρωσης των συντάξεων θα μειωθεί στο 33,2% από 37,85% το 2016.

Στη Γαλλία το επίπεδο της συνταξιοδοτικής δαπάνης θα μειωθεί από 15% του ΑΕΠ το 2016 σε 11,8% το 2070 και ο μέσος συντελεστής αναπλήρωσης των συντάξεων θα μειωθεί από 45,4% το 2016 σε 35,6% το 2070. Στη Ιταλία το επίπεδο της δαπάνης θα μειωθεί από 15,6% του ΑΕΠ το 2016 σε 13,9% του ΑΕΠ το 2070 και ο μέσος συντελεστής αναπλήρωσης των συντάξεων θα μειωθεί από 64,4% το 2016 σε 49,8% το 2070.

Στο Βέλγιο το επίπεδο της συνταξιοδοτικής δαπάνης το 2070 θα διαμορφωθεί σε 15% του ΑΕΠ από 12,1% του ΑΕΠ το 2016 και ο μέσος συντελεστής αναπλήρωσης των συντάξεων θα μειωθεί από 40,2% το 2016 σε 37,1% το 2070. Στην Πολωνία το επίπεδο της δαπάνης θα μειωθεί από 11,2% του ΑΕΠ το 2016 σε 10,2% του ΑΕΠ το 2070 και ο μέσος συντελεστής αναπλήρωσης των συντάξεων θα μειωθεί από 61,4% το 2016 σε 23,5% το 2070. Τέλος, στην Βουλγαρία το επίπεδο της δαπάνης από 9,6% του ΑΕΠ το 2016 θα αυξηθεί σε 10,9% του ΑΕΠ το 2070 και ο μέσος συντελεστής αναπλήρωσης των συντάξεων θα αυξηθεί από 35,8% το 2016 σε 39,2% το 2070.

Σταθερή απασχόληση το ζητούμενο

Συμπερασματικά, οι προβλέψεις αυτές προδιαγράφουν στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες της ΕΕ συνθήκες υπονόμευσης του επιπέδου επάρκειας των χορηγούμενων συνταξιοδοτικών παροχών και σταδιακής διεύρυνσης της φτωχοποίησης του συνταξιοδοτικού πληθυσμού. Επιβάλλουν, λοιπόν, κατά την περίοδο 2019-2070 τη δημιουργία επενδυτικών συνθηκών μίας δυναμικής ανάπτυξης και αύξησης της σταθερής απασχόλησης στην ελληνική και την ευρωπαϊκή οικονομία.

Επίσης, επιβάλλουν τον σχεδιασμό ενός εναλλακτικού προσανατολισμού όσον αφορά τον χαρακτήρα, τους στόχους, τους πόρους και το περιεχόμενο του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, προς την κατεύθυνση της ουσιαστικής οικονομικής βιωσιμότητας και κοινωνικής αποτελεσματικότητας. Αυτό πρακτικά σημαίνει πολιτικές επανεξέτασης και επανασύστασης του κοινωνικο-ασφαλιστικού συστήματος, προκειμένου να αναζωογονηθούν οι συνθήκες βελτίωσης της επάρκειας των καταβαλλόμενων συνταξιοδοτικών παροχών κατά τα επόμενα 50 χρόνια.