Το κλειδί που θα ξεκλειδώσει την ελληνική οικονομία

Διαβάζω πολλά για την επερχόμενη ανάπτυξη και περί αλλαγής υποδείγματος που –δήθεν– επιχειρεί η κυβέρνηση. Ταυτοχρόνως, διαβάζω διθυράμβους επειδή ο τουρισμός ανέκτησε το 50% των εσόδων του 2019! “Σπουδαία τα λάχανα” είναι η σωστή απάντηση σε τέτοιες αστειότητες, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα το κειμένου.

Προτιμώ να σχολιάσω την ουσία όσων “συζητώνται”, δηλαδή την αλλαγή υποδείγματος. Τι σημαίνει, όμως, αυτό, έχει καταλάβει κανείς; Έχω την εντύπωση πως ακόμη και αυτοί που αρθρογραφούν περί αυτού μάλλον αγνοούν το νόημά του. Κατ’ αρχήν, να ξεκαθαρίσουμε ότι ανάπτυξη δεν σημαίνει απλώς μεγαλύτερο ΑΕΠ, ακόμη και αν πρόκειται για ρυθμούς μεταβολής πλέον του συνήθους 2%-3% των ανεπτυγμένων οικονομιών.

Η ανάπτυξη δεν είναι μόνον ποσοτικό, είναι πρωτίστως ποιοτικό μέγεθος. Ανάπτυξη σημαίνει ισόρροπη αύξηση των θετικών δεικτών της οικονομίας (άρα και ανάλογη μείωση των αρνητικών π.χ. ανεργία, ελλείμματα κλπ.) και αναλογική διάχυση του οφέλους σε ολόκληρη την κοινωνική πυραμίδα.

Παρένθεση: Βεβαίως, ανάπτυξη δεν σημαίνει ότι οι πλούσιοι παύουν να πλουτίζουν ή ότι μειώνεται ο αριθμός τους προς όφελος –δήθεν– των λαϊκών στρωμάτων, όπως διδάσκουν οι αριστεροί μύθοι. Ανάπτυξη υπάρχει μόνον στις ελεύθερες οικονομίες, οι οποίες δε νοούνται χωρίς διαστρωμάτωση εισοδημάτων, κοινωνικές τάξεις αν προτιμάτε. Κλείνει η παρένθεση.

Στο προηγούμενο άρθρο μου είχα αναφερθεί στην ανάγκη αλλαγής υποδείγματος και εξήγησα γιατί η κυβερνητική πολιτική δεν συνιστά κάτι τέτοιο. Έγραψα, επίσης, ότι χρειαζόμαστε “αλλαγή υποδείγματος”, δηλαδή ότι η οικονομία μας πρέπει να στραφεί προς την μεταποίηση προκειμένου να παραχθεί περισσότερη εγχώριος προστιθεμένη αξία γιατί μόνον αυτή συνιστά πλούτο.

Το παράδειγμα της Ρόδου

Όμως, ίσως όλα αυτά να είναι κάπως ασαφή ή/και μη κατανοητά για όσους δεν γνωρίζουν οικονομικά. Σκέφθηκα, λοιπόν, ότι είναι χρήσιμο ένα πολύ συγκεκριμένο παράδειγμα, το οποίο θα βοηθήσει όχι μόνον στην κατανόηση των εννοιών, αλλά και στην ερμηνεία του πως η οικονομία μας “έχασε” το δρόμο…

Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι η Ρόδος ήταν, την περίοδο μετά την απελευθέρωση και περίπου μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ‘60, ο μεγαλύτερος προμηθευτής κηπευτικών της αθηναϊκής Λαχαναγοράς. Το υποτροπικό κλίμα του νησιού, ιδίως στο νότιο τμήμα του, έδινε μεγάλες παραγωγές και εκτός περιόδου, ήταν, με δυο λόγια, ένα φυσικό θερμοκήπιο. Βεβαίως, και οι υποδομές που είχαν αφήσει οι Ιταλοί συνέβαλλαν στην ακόμη καλύτερη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων.

Όμως, ταυτοχρόνως, στο βόρειο τμήμα –πάλι, χάρη και στις ιταλικές υποδομές– αναπτύχθηκε ο τουρισμός, δραστηριότητα πολύ πιο ευχάριστη και “καθαρή” από την παραγωγή κηπευτικών. Κυρίως, όμως, με πολύ περισσότερο χρήμα, καθαρό και  “μαύρο”, τόσο για τους επιχειρηματίες όσο και για τους εργαζομένους! Άλλωστε, ποιος εργαζόμενος δεν θα ήθελε να εργάζεται έξι μήνες και με το εισόδημα αυτό (πλέον τα τυχερά!) να ζει όλο το χρόνο; Πολλώ δε μάλλον που οι έξι μήνες εκτός εργασίας ήταν επιδοτούμενοι, χάρη στο επίδομα ανεργίας!

Ήττα του αγροτικού τομέα

Έτσι, ο αναπτυσσόμενος τουριστικός τομέας κέρδισε κατά κράτος τον αγροτικό, στη μάχη για την εξασφάλιση εργατικού δυναμικού. Βεβαίως, θα σκεφθεί κανείς πως η αγροτική Ρόδος θα είχε όφελος αφού τα προϊόντα της θα τα κατανάλωνε η τουριστική Ρόδος, χωρίς το κόστος μεταφοράς στην Αθήνα, και μάλλον σε καλύτερες τιμές. Αυτό θα μπορούσε, όντως, να είναι το καλό σενάριο. Αλλά, δεν επιβεβαιώθηκε…

Η κοστολόγηση μερίδων στα ξενοδοχεία προϋποθέτει προϊόντα –φρούτα, κηπευτικά και λαχανικά– συγκεκριμένων διαστάσεων και βάρους, ώστε να προκύπτει σταθερός αριθμός μερίδων ανά τεμάχιο φρούτου και κάθε σαλάτα να περιέχει συγκεκριμένο αριθμό λαχανικών. Αυτό σημαίνει αγροτική παραγωγή με χρήση τεχνολογίας και βιομηχανική μεταποίηση σε διαλογητήρια και συσκευαστήρια υψηλών προδιαγραφών.

Όμως, τέτοια η Ρόδος δεν διέθετε ούτε ανέπτυξε εγκαίρως ώστε να “δεσμεύσει” τα ξενοδοχεία στην κατανάλωση των δικών της προϊόντων και να αποτρέψει την εισαγωγή μεταποιημένων προϊόντων από την Ιταλία, ήταν μάλλον φθηνότερη, δεδομένης και της ελλείψεως δασμών λόγω του ειδικού φορολογικού καθεστώτος που απολάμβαναν τα Δωδεκάνησα. Έτσι, η αγροτική Ρόδος δεν έχασε μόνον τα εργατικά χέρια, αλλά και την φυσική της αγορά! Επι πλέον, έχασε την ευκαιρία να γίνει “εθνικός πρωτοπόρος”  στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων υψηλής προστιθεμένης αξίας.

Τουριστικό προϊόν

Αν η αγροτική Ρόδος είχε εξελιχθεί παραλλήλως της τουριστικής και μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες της σε φρέσκα προϊόντα, το νησί θα ήταν ένα ολοκληρωμένο οικονομικό σύστημα, το οποίο χωρίς κόστος μεταφοράς θα “εξήγαγε” τα προϊόντα του μέσω της τραπεζαρίας των ξενοδοχείων και των εστιατορίων του, σε τιμές πολύ καλύτερες από αυτές που μπορούσε να πληρώσει η Αθήνα!

Η τουριστική Ρόδος θα είχε γίνει ο μεγαλύτερος εξαγωγές των προϊόντων της αγροτικής Ρόδου και θα διέθετε τεράστια εγχώριο προστιθεμένη αξία, αντί αυτή να καταλήγει στα ταμεία των Ιταλών εξαγωγέων! Η διαφορά είναι ότι η αγροτική Ρόδος θα έπρεπε να είχε εξελιχθεί σε αγροτοβιομηχανική. Βρείτε τι πήγε λάθος…

Σήμερα, θριαμβολογούν οι πάσης φύσεως αρμόδιοι και αναρμόδιοι περί της βαριάς μας βιομηχανίας που είναι ο τουρισμός. Όμως, ουδείς μπήκε στον κόπο να αναλύσει την αλυσίδα αξίας του τουριστικού προϊόντος και να διαπιστώσει πόση εγχώριο προστιθεμένη αξία περιέχει. Βρείτε τι πάει λάθος…Λαθών συνέχεια σε επόμενο άρθρο.