Το κράτος μοχλός ανάπτυξης και ανταγωνισμού – Διάλογος με τον Χατζηαγγελίδη

Με χαρά και τιμή σηκώνω κι εγώ το γάντι του διαλόγου που έριξε ο έμπειρος σύμβουλος επιχειρήσεων και των χρηματοπιστωτικών Ιπποκράτης Χατζηαγγελίδης σχολιάζοντας θέσεις-προτάσεις για την ανάπτυξη που έχω διατυπώσει σε άρθρα μου, καθώς και αυτές του κ. Γωνιάδη, ο οποίος απάντησε ήδη.

Το γάντι αυτό οφείλουμε να το σηκώσουμε για λόγους ευγένειας –αφού μας τίμησε διαβάζοντας τους προβληματισμούς και τις προτάσεις μας, για λόγους δημοκρατίας –διότι αυτή είναι η ουσία της και εν τέλει για λόγους πατριωτισμού, καθώς η χώρα μας βρίσκεται σε ένα κρίσιμο μεταίχμιο με ανοιχτά όλα τα καλά και τα κακά. Εκτιθέμεθα δε με τις ιδέες μας για τα καλά, ενίοτε με προσωπικό κόστος…

Κατ΄ αρχήν θα συμφωνήσω μαζί του ότι «Λύσεις υπάρχουν! Αυτό που δεν υπάρχει είναι η πολιτική βούληση για την εφαρμογή τους… λύσεις αληθώς ριζοσπαστικές, χωρίς αυτό να σημαίνει οποιαδήποτε ρήξη με το ευρωπαϊκό σύστημα… με επαναδιαπραγμάτευση, όπου και όσο απαιτείται, των διαφόρων συμφωνιών, στο βαθμό που αυτές δεν εξυπηρετούν τα εθνικά μας συμφέροντα».

Το ερώτημα που ανακύπτει είναι «γιατί δεν υπάρχει πολιτική βούληση;» Μα συχνά υπάρχει πολιτική βούληση, αλλά αυτή κωλώνει μπροστά στα οργανωμένα μικρά και τα μεγάλα συμφέροντα. Κλασικό παράδειγμα, η ασφαλιστική μεταρρύθμιση Γιαννίτση-Σπράου ή το πρόσφατο εργατικό νομοσχέδιο για το «8ωρο». Έχω ασχοληθεί συχνά με το γιατί οι μεταρρυθμίσεις δεν ευδοκιμούν στην Ελλάδα.

Η αιτία είναι η βεβαιότητα των πολιτών πως κάθε μεταρρύθμιση είναι για να τους ρίξει, να τους τα πάρει. Κι αυτό γιατί οι μεταρρυθμιστές θεωρούν ότι αν διαρρεύσουν ένα ωραίο “ρεπορτάζ” στο “Βήμα” ή την “Καθημερινή” θα έχουν πείσει τους πάντες… Για να πετύχει μια μεταρρύθμιση πρέπει ο εκάστοτε πρωθυπουργός να καλέσει τους πολίτες μια Παρασκευή βράδυ να ανοίξουν στις 8 τους τηλεοπτικούς τους δέκτες και τότε να παρουσιάσει μαζί με τον αρμόδιο υπουργό και τεχνοκράτες με κάρτες το πρόβλημα σε όλες του τις διαστάσεις, προεκτάσεις και προοπτικές.

Εθνικό συμφέρον

Μετά να παρουσιάσει λύσεις και να εξηγήσει γιατί αυτές είναι οι ενδεδειγμένες απέναντι σε άλλες που σίγουρα θα έχουν προταθεί. Μετά από δέκα μέρες μπορεί να ακολουθήσει συζήτηση του υπουργού με εκπροσώπους της αντιπολίτευσης και των ενδιαφερόμενων ιδιωτικών φορέων και μετά διαβούλευση μέσω Διαύγειας. ..Και μετά Βουλή. Μόνο κάπως έτσι μπορεί να σπάσει η εύλογη καχυποψία …

Σε ότι αφορά την επαναδιαπραγμάτευση των ευρωπαϊκών πολιτικών, αυτή βέβαια προϋποθέτει ένα άλλο πολιτικό προσωπικό και κυρίως πολιτικούς που έχουν σαφή αίσθηση του εθνικού συμφέροντος με όρους δομικούς και όχι συγκυριακούς ή επικοινωνίας. Οι αποφάσεις στις Βρυξέλλες προετοιμάζονται σε υπηρεσιακό και τεχνικό επίπεδο, όπου εκεί παίζεται το μεγάλο παιγνίδι με την Ελλάδα συνήθως απούσα, αν όχι πάντα.

Έχω προτείνει τη συγκρότηση ενός ευέλικτου σώματος 1000 εξειδικευμένων εμπειρογνωμόνων στα ευρωπαϊκά που θα μετέχει σε αυτές τις διαπραγματεύσεις και θα ξεκοκαλίζουν κάθε ευρωπαϊκό πρόγραμμα … Επίσης έχω από το 2000 προσπαθήσει να ανοίξω ένα διάλογο για το «τι είναι εθνικό συμφέρον» και «τι είναι εθνικό κεφάλαιο», γιατί θεωρώ ότι αυτές οι έννοιες είναι στρατηγικής σημασίας ιδιαίτερα τώρα στην εποχή του νέου κύματος της παγκοσμιοποίησης.

Οικονομία και πολιτική

Τα ζητήματα της Ελλάδας μας, κυρίως της οικονομίας, ήταν πάντα πολιτικά, από το 1823 και παραμένουν. Έμμεσα το εννοεί και ο κ. Χατζηαγγελίδης. Πως λύνεται ένα δομικό πολιτικό πρόβλημα στις δημοκρατίες; Μα με σοβαρό και συστηματικό διάλογο, και κυρίως με παιδεία και καλή λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, που όμως δεν διαθέτουμε, γιατί έχουμε ένα κράτος που δεν εμπνέει “εμπιστοσύνη”, δεν είναι ανταποδοτικό για τον φορολογούμενο πολίτη και οι εκάστοτε εξουσίες το χρησιμοποιούν ως λάφυρο.

Επειδή λοιπόν, οι ασθένειες της ελληνικής οικονομίας έχουν πάντα πολιτικό παρανομαστή, είναι σκόπιμο να διευκρινίσω μερικές έννοιες-θέσεις μου. Το κράτος είναι η οργάνωση ενός τόπου ανθρώπων προκειμένου αυτή να παρέχει εθνική ασφάλεια, πολιτική προστασία, δημόσια υγεία, δικαιοσύνη και παιδεία και πολλά άλλα φυσικά. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος πρέπει να διασφαλίζει –αυτό που πάμε να ξεχάσουμε– «καθολική υπηρεσία». Συχνά, ιστορικά, το κράτος ενεπλάκη σε παραγωγικές δραστηριότητες που δεν μπορούσε να εξασφαλίσει ο ιδιωτικός τομέας με πολύ επωφελείς συνέπειες γι’ αυτόν.

Η “επίθεση”  που δέχθηκε το κράτος από τη μόδα των ιδιωτικοποιήσεων, η κρατική παραγωγή με κριτήριο την αποτελεσματικότητα ήταν μια απόπειρα του κεφαλαίου να μετατρέψει τα κέρδη από τη “φούσκα” σε αξίες της πραγματικής οικονομίας (κοινή ωφέλεια και δημόσια περιουσία κ.ά.). Η αναποτελεσματικότητα του κράτους δεν μετριέται με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, διότι άλλος είναι ο ρόλος του. Σε ότι αφορά την αποτελεσματικότητα του ιδιωτικού τομέα, τι να πρωτοθυμηθώ; Τα ιδιωτικοποιημένα τρένα της Βρετανίας, το καρτέλ Telestet-Panafon μέχρι που το έσπασε η τότε κρατική Cosmote, τον Νο1 τότε λιανοπωλητή Μαρινόπουλο …

Έννοιες και ανέκδοτο

ΚΡΑΤΙΣΜΟΣ: Eίναι όταν τα μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα και τα οργανωμένα μικρά νέμονται τις υπεραξίες του κράτους με τρόπο ληστρικό και αντιπαραγωγικό με την ανοχή της πολιτικής ηγεσίας και της γραφειοκρατίας. Κατά την εμπειρία μου η θανατηφόρα αυτή στρέβλωση οφείλεται χονδρικά κατά 70% στους ιδιώτες και κατά 30% στην γραφειοκρατία (μεγάλη κουβέντα αυτή).

ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ: Eίναι μια οικονομικοπολιτική ιδεολογία που παρά τις αρετές της και την “δημοκρατικότητά” της γέννησε τέρατα. Παραπέμπω στην απολογία της Βίβλου του Φιλελευθερισμού, τον Economist, που τη δημοσίευσε στα 175 γενέθλιά του και στον σχολιασμό μου.

ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: Δεν υπάρχει χωρίς τον δημόσιο στα σύγχρονα κράτη. Στις ΗΠΑ μέχρι πρότινος όλη η τεχνολογία παραγόταν από και για την πολεμική μηχανή και μετά, τμήματά της εμπορευματοποιούνταν. Το κράτος είναι συνήθως και ο μεγαλύτερος πελάτης και τώρα με την πανδημία και την “πράσινη αλλαγή” γίνεται στρατηγικός πελάτης για τα επόμενα 30 χρόνια. Ο ιδιωτικός τομέας είναι θαυμαστός και για τους μικρούς, ηρωικός.

ΤΟ ΑΝΕΚΔΟΤΟ: Σε κάποια ενημέρωση στο press room του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας επί υπουργίας Στέφανου Μάνου, έκανα στον υπουργό κάποιες δεικτικές ερωτήσεις για τις ιδιωτικοποιήσεις. Οπότε ο Μάνος με ρωτάει: «Ρε Μάκη, εσύ είσαι αναρχικός, γιατί μου κάνεις ερωτήσεις που με διευκολύνουν;». Απάντησα: «μα υπουργέ μου, εμείς οι αναρχικοί είμαστε σε τακτική συμμαχία με τους νεοφιλελεύθερους για να διαλύσουμε το κράτος…» κι έπεσε πολύ γέλιο από όλους.

Τούτων λεχθέντων ως στίγμα θέσεων, πάμε επί του πρακτέου. Η πραγματική απελευθέρωση της οικονομίας είναι εκ των ουκ άνευ. Το κράτος πρέπει να είναι πραγματικός ρυθμιστής των εθνικών συμφερόντων και να ανοίγει δρόμους στην ανάπτυξη εκεί που ο ιδιωτικός τομέας αδυνατεί.

Το κράτος, η καινοτομία και το όραμα

Παράδειγμα το ελαιόλαδο. Δεν επιτρέπεται το 2021 να παίρνουν το ελληνικό ελαιόλαδο οι Ιταλοί και οι Ισπανοί μπιρ παρά, ενώ θα έπρεπε να πουλιέται σε μπουκαλάκια κολόνιας. Έχω προτείνει τη δημιουργία ενός οργανισμού συγκέντρωσης-επεξεργασίας και εμφιάλωσης ελαιολάδου και την εισαγωγή του στα χρηματιστήρια της Φραγκφούρτης και της Νέας Υόρκης με το 51% συνταγματικά κατοχυρωμένο στο κράτος.

Σε ότι φορά το μέγεθος των επιχειρήσεων που πρέπει να στηριχθούν επιτέλους τώρα στην Ελλάδα, τείνω να συμφωνήσω με την απάντηση του κ. Γωνιάδη στον κ. Χατζηαγγελίδη, γιατί η καινοτομία και το όραμα υπάρχουν στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Όλα τα μεγάλα που κυριαρχούν σήμερα φτιάχτηκαν σε γκαράζ, αλλά ήταν σε περιβάλλον (κρατικών προμηθειών και χρηματοδότησης) εξαιρετικά ευνοϊκό, κάτι που δεν υπάρχει στην Ελλάδα.

Για τις επιδοτήσεις, η αρχή του κ. Χατζηαγγελίδη είναι κατανοητή, γιατί έτσι όπως δόθηκαν και δίνονται στην Ελλάδα ούτε δίκαιες είναι στη μοιρασιά, ούτε αποδοτικές (χρειάζονται μερικές μελέτες-διδακτορικά πάνω στο θέμα). Πάντως, στην ΕΕ όλα τα κράτη στηρίζουν με έμμεσο τρόπο κι ενίοτε ξεδιάντροπα άμεσο (Γερμανία κ.ά.). Είναι και το άρθρο 107 της Λισαβόνας για τις failure markets…

Προτάσεις

Και μερικά άλλα θέματα, σχηματικά, προς συζήτηση: Για τις ανεμογεννήτριες χρειάζεται ένας ολοκληρωμένος εθνικός σχεδιασμός με τερματισμό του βιασμού των βουνών και με στροφή αποκλειστικά σε ειδικές Θαλάσσιες-ΒΙΠΕ… Η πολιτική αυτάρκειας, τουλάχιστον σε ότι αφορά τα σκόρδα Κίνας, πρέπει να είναι αυτονόητη. Και μέσω αυτής να ενισχυθεί η μείωση του κόστους. Η διατροφική, η φαρμακευτική και μερικά άλλα προϊόντα πρέπει να προσεγγισθούν ως σχετικοί στόχοι.

Η διαπλοκή πρέπει να ερευνηθεί ακόμη και στα ΔΣ των ομίλων, στους εσωτερικούς “ελέγχους” κ.ο.κ. Μια μελέτη από το ΚΕΠΕ -ΙΟΒΕ είναι αναγκαία. Οι τράπεζες είναι ένα τεράστιο δομικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας και τεράστια εστία διαπλοκής. Είναι εθνικά απαράδεκτο μετά το Τραπεζικό Ματζικέρτ του ΣΥΡΙΖΑ να βρίσκεται όλη η καλλιεργήσιμη γη της χώρας στα χέρια μιας ξένης πια τράπεζας.

Το κράτος πρέπει να έχει μια τράπεζα, την Εθνική, για να μοχλεύει τον ανταγωνισμό. Υπάρχουν τρόποι να ενισχυθεί η Εθνική. Τέλος, εκείνο που με ενδιαφέρει ιδιαίτερα είναι ο ραγδαίος αφελληνισμός του όποιου παραγωγικού ιστού διαθέτουμε. Ελπίζω το νικέλιο της ΛΑΡΚΟ να πέσει σε ελληνικά χέρια…