Το νέο “Σχέδιο Μάρσαλ” για την Τεχνητή Νοημοσύνη

Και εδώ βρίσκεται το εντυπωσιακό στοιχείο της νέας εποχής καθώς η Αμερική ελέγχει σήμερα πολύ περισσότερες χώρες απ’ ό,τι το 1948, όχι πολιτικά αλλά με όρους υποδομής. Τότε, στο Σχέδιο Μάρσαλ του 1948, η Ουάσινγκτον “αναστήλωσε” περίπου δεκαέξι χώρες της Δυτικής Ευρώπης: Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Δυτική Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Νορβηγία, Ελλάδα, Τουρκία και άλλες. Ήταν ένας καθαρά γεωγραφικός και πολιτικός χάρτης επιρροής.

Σήμερα, το νέο Σχέδιο Μάρσαλ του cloud εκτείνεται σε πάνω από εκατό χώρες μέσω των data centers, συμβολαίων clouding, αδειών λογισμικού και ενεργειακών projects:

• Η Microsoft Azure έχει παρουσία σε περισσότερες από 65 γεωγραφικές περιοχές, που καλύπτουν πάνω από 140 χώρες.
• Η Amazon AWS λειτουργεί σε 105 ζώνες διαθεσιμότητας σε 33 περιοχές.
• Η Google Cloud διαθέτει regions σε πάνω από 40 χώρες.
• Και η Oracle, επεκτείνεται σε κράτη του Νότου όπως η Ινδία, η Σαουδική Αραβία, η Ινδονησία και η Νότια Αφρική.

Πίσω από αυτόν τον παγκόσμιο ιστό βρίσκεται το Υπουργείο Ενέργειας (DOE) και το Υπουργείο Εμπορίου των Ηνωμένων Πολιτειών, που ελέγχουν ποιος παίρνει GPUs, ποιος έχει άδεια πρόσβασης σε προηγμένα chips και ποιος αποκλείεται (όπως Κίνα, Ρωσία, Ιράν). Σήμερα, το ίδιο Σχέδιο Μάρσαλ επιστρέφει, αυτή τη φορά χωρίς ορατούς στρατούς και συμμαχίες, αλλά με clouds, GPU και δεδομένα.

Η OpenAI, η Microsoft, η NVIDIA, η Oracle, το Υπουργείο Ενέργειας των Ηνωμένων Πολιτειών και η Palantir αποτελούν τον πυρήνα ενός νέου τεχνοβιομηχανικού μπλοκ δια των οποίων η Αμερική εξάγει υπολογιστική ισχύ, το νέο εργαλείο κυριαρχίας του 21ου αιώνα. Μπορεί να ακούγεται μακρινό ή τεχνικό, όμως τα ποσά που διακινούνται ήδη σ’ αυτό το πεδίο ξεπερνούν κάθε φαντασία. Εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια επενδύονται σε υποδομές AI, ενεργειακά συμβόλαια και clusters GPU, δείχνοντας πως η νέα κούρσα εξοπλισμών έχει ήδη ξεκινήσει με τον πιο αποφασιστικό τρόπο.

Παλιό και νέο Σχέδιο Μάρσαλ

Στην πραγματικότητα, το σχέδιο γεννήθηκε μέσα από την ίδια λογική που δημιούργησε το αρχικό Σχέδιο Μάρσαλ, βασιζόμενο στην αρχή ότι όποιος δεν ελέγχει τις υποδομές, κάποιος άλλος θα το κάνει. Όταν η τεχνητή νοημοσύνη μετατράπηκε από πανεπιστημιακό πείραμα σε πλήρως λειτουργικό προϊόν και νέο στρατηγικό όπλο, το αμερικανικό κράτος μέσω του Υπουργείου Ενέργειας (DOE), του DARPA, και του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, άρχισε να βλέπει την υπολογιστική ισχύ ως κρίσιμη εθνική υποδομή, όπως ήταν κάποτε τα διυλιστήρια και οι σιδηρόδρομοι.

Πίσω από την εικόνα των “καινοτόμων” εταιρειών, κρύβεται πάντα το αμερικανικό κράτος. Ο πιο αθέατος παίκτης είναι το Υπουργείο Ενέργειας των Ηνωμένων Πολιτειών (DOE), ο ίδιος μηχανισμός που διαχειρίζεται τα πυρηνικά εργαστήρια και τα δίκτυα υπερυπολογιστών, ο οποίος εγγυάται την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, τις άδειες, τις φοροαπαλλαγές και κυρίως την πρόσβαση στα υπερυπολογιστικά clusters όπου εκπαιδεύονται τα μοντέλα της OpenAI, της Anthropic και της Palantir.

Το κοινό νομίζει πως η τεχνητή νοημοσύνη “ανήκει σε εταιρείες”. Στην πραγματικότητα, το compute της ανήκει εν μέρει σε κρατικά χρηματοδοτούμενα προγράμματα με στρατιωτικές ρίζες. Κάθε AI cloud που χτίζεται πάνω σε αμερικανικό έδαφος, χτίζεται και πάνω σε κρατική εγγύηση ενεργειακής και νομικής εξασφάλισης.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, καμία κρίσιμη τεχνολογία δεν αναπτύσσεται χωρίς τον διακριτικό ρόλο του στρατού και των υπηρεσιών ασφαλείας. Από το Internet ως τα σημερινά AI clusters, το Υπουργείο Άμυνας και οι υπηρεσίες πληροφοριών λειτουργούν σαν αόρατος ρυθμιστής, εξασφαλίζοντας ότι η τεχνολογική πρόοδος παραμένει εργαλείο ισχύος.

Και εκεί, όπως πάντα στην αμερικανική ιστορία, το κράτος έκανε πίσω για να προχωρήσουν μπροστά οι εταιρείες όχι για να το αντικαταστήσουν, αλλά για να το επεκτείνουν με τον πιο αποδοτικό τρόπο.

Στην αιχμή του παγκόσμιου ανταγωνισμού

Η OpenAI έδωσε το ιδεολογικό αφήγημα (“τεχνητή νοημοσύνη προς όφελος της ανθρωπότητας”), η Microsoft παρείχε τον χρηματοοικονομικό σκελετό, η NVIDIA το φυσικό hardware, και η Oracle την ενεργειακή ραχοκοκαλιά. Η Palantir, που ήδη λειτουργεί ως άτυπος “στρατηγικό data contractor” του αμερικανικού δημοσίου, συνδέει όλα αυτά με τον κρατικό μηχανισμό των ΗΠΑ και όχι μόνο, μετά και τις πρόσφατες συνεργασίες της με το Ηνωμένο Βασίλειο και την Πολωνία. Δεν υπήρξε λοιπόνμ κάποιος κρυφός αρχιτέκτονας αλλά ένα οικοσύστημα εν ζωη που αυτοοργάνωσε την ηγεμονία του.

Λίγο πιο έξω από αυτόν τον πυρήνα, ο Έλον Μασκ χτίζει την πρώτη εξωπλανητική προέκταση της αμερικανικής ισχύος, και στήνει το επόμενο στάδιο του ίδιου δόγματος, την Νέα Αμερική στο Διάστημα, εκεί όπου τελειώνει η γεωπολιτική της Γης και αρχίζει η αυτοκρατορία του κενού.

Την ίδια στιγμή, στη Γη, η OpenAI ρίχνει τεράστια κεφάλαια για πρόσβαση σε υπολογιστική ισχύ, η Oracle σηκώνει υπερ υποδομές με δεκαετή συμβόλαια, η Microsoft ενοποιεί το σύστημα μέσω Azure, η NVIDIA πουλάει το νέο “όπλο”, τον υπολογιστικό πυρήνα, και το Αμερικανικό Υπουργείο Ενέργειας εγγυάται πως το ρεύμα θα συνεχίσει να ρέει στα εργοστάσια του πυριτίου. Η Palantir, με την πρόσβασή της στους κρατικούς μηχανισμούς, αναλαμβάνει να μετατρέψει αυτή την δύναμη σε πολιτικό και στρατιωτικό πλεονέκτημα. Είναι φανερό ότι πρόκειται για συνεργασία εταιρειών με σκοπό την συγκρότηση αυτοκρατορίας μιάς διπλής ηγεμονίας, με το ένα πόδι στη Γη και το άλλο ήδη στο Διάστημα.

Η αναλογία με το 1948 είναι ξεκάθαρη. Όπως τότε οι ευρωπαϊκές οικονομίες αναστήθηκαν με αντάλλαγμα την πολιτική εξάρτηση, έτσι τώρα τα κράτη και οι επιχειρήσεις του πλανήτη στηρίζουν την τεχνολογική τους πρόοδο σε υποδομές που ελέγχονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το ίδιο δόγμα επαναλαμβάνεται με υπολογιστική ισχύ αντί για εργοστάσια, με GPU clusters αντί για γραμμές παραγωγής, και με δεδομένα αντί για πρώτες ύλες.

Η εξάρτηση είναι πλέον σιωπηλή και απόλυτη. Όποιος δεν έχει πρόσβαση σε υπολογιστική ισχύ, απλώς δεν θα μπορεί να αναπτυχθεί. Όπως είπε πρόσφατα ο Jensen Huang της NVIDIA, “στο μέλλον κάθε εταιρεία θα έχει το δικό της AI Factory, όπως παλιά είχε το δικό της εργοστάσιο παραγωγής” εννοώντας ότι τα AI Factories θα είναι τεράστια κέντρα υπολογιστών όπου τα δεδομένα θα μετατρέπονται σε τεχνητή νοημοσύνη. Δεν θα παράγουν ρεύμα ή προϊόντα, αλλά αλγορίθμους, τα “καύσιμα” της νέας εποχής. Με απλά λόγια, ο Huang προειδοποιεί πως όποιος δεν έχει τη δική του AI υποδομή, θα εξαρτάται από όσους την έχουν, όπως κάποτε τα κράτη εξαρτούντο από εκείνους που ήλεγχαν την ενέργεια.

Ο Zbigniew Brzezinski, ο αρχιτέκτονας της αμερικανικής γεωστρατηγικής κατά τον Ψυχρό Πόλεμο και σύμβουλος ασφαλείας του προέδρου Κάρτερ, είχε προειδοποιήσει ήδη από το 1970 στο βιβλίο του ‘Between Two Ages: America’s Role in the Technetronic Era’ πως “η παγκόσμια ισχύς θα ανήκει σε εκείνον που ελέγχει την τεχνολογία και τις επικοινωνίες”. Μισό αιώνα αργότερα, ο Jensen Huang της NVIDIA το επιβεβαιώνει στην πράξη.

Ένας ιλιγγιώδης αγώνας “εξοπλισμών”

Απέναντι σε αυτό το νέο σχέδιο κυριαρχίας, ο πλανήτης αντιδρά αποσπασματικά. Η Κίνα χτίζει το δικό της παράλληλο σύμπαν με εγχώρια chips, δικά της LLMs και κρατικά ελεγχόμενο cloud. Η Ρωσία επιλέγει τον κυβερνοπόλεμο και την αποσταθεροποίηση, παίζοντας με τα θολά όρια της πληροφορίας. Η Ευρώπη προσπαθεί να ισορροπήσει μέσω αλλοπρόσαλλων κανονισμών, ανακηρύσσοντας το GDPR και τον AI Act ως ψηφιακή άμυνα σε έναν πόλεμο που μόνο αυτή γνωρίζει. Οι χώρες του Νότου, από την Ινδία μέχρι τη Σαουδική Αραβία, πειραματίζονται με εθνικά clouds και εναλλακτικά νομίσματα. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που το πλεονέκτημα μιας υπερδύναμης δεν είναι στρατιωτικό ούτε οικονομικό αλλά αλγοριθμικό.

Το μεγάλο μυστικό, αυτό που σχεδόν κανείς δεν συνειδητοποιεί ακόμα, είναι ότι το Νέο Σχέδιο Μάρσαλ της Τεχνητής Νοημοσύνης δεν αφορά την “εξαγωγή τεχνολογίας”, αλλά την εξαγωγή εξάρτησης.

Δεν είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες που προσφέρουν “πρόσβαση σε AI” αλλά ο υπόλοιπος κόσμος που παραδίδει τα δεδομένα του για να αποκτήσει αυτή την πρόσβαση. Η συμφωνία είναι ανεστραμμένη, με τις χώρες και τις εταιρείες να νομίζουν ότι “αγοράζουν υπολογιστική ισχύ”, ενώ στην πραγματικότητα παραχωρούν κυριαρχία με τα datasets τους, τα μοντέλα τους, τις διαδικασίες τους, ακόμα και τις εθνικές υποδομές τους, συνδέοντας τα πάντα στα αμερικανικά clouds.

Αυτό είναι το αόρατο σκέλος του σχεδίου, όπου κάθε φορά που μια χώρα ανεβάζει τα δεδομένα της στο Azure, στο AWS ή στο Oracle Cloud, εμπλουτίζει το αμερικανικό οικοσύστημα πληροφορίας μετατρέποντας αυτή την γνώση σε ισχύ στρατιωτική και οικονομική.

Με άλλα λόγια, το νέο Σχέδιο Μάρσαλ δεν χρηματοδοτεί την ανοικοδόμηση του κόσμου αλλά την χαρτογραφεί. Και όποιος ελέγχει τον χάρτη, ελέγχει τον κόσμο.

 

---

 

^{Σημείωση: Ο όρος “Νέο Σχέδιο Μάρσαλ της Τεχνητής Νοημοσύνης” χρησιμοποιείται εδώ ως πρωτότυπη διατύπωση του συντάκτη, για να περιγράψει την στρατηγική εξαγωγή υπολογιστικής ισχύος από τις Ηνωμένες Πολιτείες.}