Το ρούβλι, το ευρώ και οι τουρκικοί παράδες

Αναταραχή επικρατεί από το πρωί της Δευτέρας στις χρηματαγορές με την τουρκική λίρα να καταγράφει νέο ιστορικό χαμηλό στην ισοτιμία της με το δολάριο. Σε πτωτική τροχιά βρέθηκε και το ρωσικό ρούβλι, ενώ έντονες ήταν οι πιέσεις και στα ιταλικά ομόλογα. Την ίδια ώρα ο Ερντογάν κατηγορεί τις ΗΠΑ για πισώπλατα χτυπήματα και πέφτει πιο βαθειά στην «αγκαλιά» της Μόσχας.

Η ανάπαυλα του Σαββατοκύριακου, με τα χρηματιστήρια κλειστά, δεν στάθηκε ικανή να ανακόψει την κατρακύλα του τουρκικού νομίσματός, το οποίο κατέρρευσε την περασμένη Παρασκευή υπό την πίεση και της διπλωματικής αντιπαράθεσης της Άγκυρας με την Ουάσινγκτον. Στο ξεκίνημα των συναλλαγών στην Ασία και τις χώρες του ειρηνικού η τουρκική λίρα βρέθηκε σε νέο ιστορικό χαμηλό με την ισοτιμία της να αγγίζει τις 7,24 λίρες ανά δολάριο.

Η ισοτιμία αυτή ξεπερνά κατά πολύ την κόκκινη γραμμή 7,1 λίρες ανά δολάριο, η οποία, σύμφωνα με την  Goldman Sachs, θα απειλούσε σημαντικά τα κεφαλαιακά αποθέματα των τουρκικών τραπεζών. Στην Άγκυρα σήμανε συναγερμός  και η κεντρική τράπεζα, η οποία τον περασμένο μήνα αιφνιδίασε τους πάντες αφήνοντας τα επιτόκια αμετάβλητα παρά τον διψήφιο πληθωρισμό, δεσμεύθηκε να παρέχει ρευστότητα και να στηρίξει τα κεφαλαιακά αποθέματα των τραπεζών.

Λίγη ώρα αφότου ο υπουργός Οικονομικών και γαμπρός του Ερντογάν, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, δήλωσε ότι η κυβέρνηση έχει έτοιμο σχέδιο δράσης για την οικονομία η κεντρική τράπεζα ανακοίνωσε κινήσεις που αποδεσμεύουν έως 10 δισεκ. λίρες, 6 δισεκ. δολάρια και χρυσό που ισοδυναμεί με 3 δισεκ. δολάρια στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Οι ανακοινώσεις αυτές οδήγησαν σε μια μικρή ανάκαμψη της λίρας, η οποία από την αρχή του έτους έχει χάσει πάνω από το 40% της αξίας της έναντι του δολαρίου, κυρίως εξαιτίας της εμμονής του Ερντογάν για χαμηλά επιτόκια, παρά τον διψήφιο πληθωρισμό.

Το ευρώ και η γερμανική αντίδραση

Η νέα κατάρρευση της λίρας έπληξε τα χρηματιστήρια σε Ασία και Ευρώπη, πιέζοντας κυρίως τις τραπεζικές μετοχές, ενώ οι επενδυτές στράφηκαν και σε πιο ασφαλή καταφύγια, όπως το δολάριο, το ελβετικό φράγκο και το γεν.

Το ευρώ, το οποίο δέχθηκε έντονες πιέσεις και την Παρασκευή, μετά τα δημοσιεύματα για τους φόβους της ΕΚΤ σχετικά με την έκθεση ιταλικών, ισπανικών και γαλλικών πιστωτικών ιδρυμάτων στην τουρκική τραπεζική αγορά, βρέθηκε να υποχωρεί και την Δευτέρα και να διαμορφώνεται στα 1,1394 δολάρια.

«Κανένας δεν έχει συμφέρον από μια αποσταθεροποίηση της οικονομίας στην Τουρκία», σχολίασε η Μέρκελ, τονίζοντας παραλλήλως ότι «πρέπει να γίνουν τα πάντα για να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας» της Τουρκίας. Νωρίτερα εκπρόσωπος της κυβέρνησής της δήλωνε ότι η Γερμανία έχει συμφέρον από μια σταθερή τουρκική οικονομία, ενώ εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών διαβεβαίωνε ότι δεν έχουν γίνει έκτακτες συζητήσεις στην  Ομάδα των 20 (G20) για την κρίση στην Τουρκία.

Ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας και στενός συνεργάτης της Μέρκελ, Πέτερ Αλτμάιερ, επέκρινε πάντως την πολιτική κυρώσεων του Αμερικανού προέδρου, με αποτέλεσμα ο Αλμπαϊράκ να τιν επαινέσει δημόσια.  Η επαναπροσέγγιση αυτή Βερολίνου και Άγκυρας γίνεται στο πλαίσιο εξομάλυνσης των τεταμένων σχέσεων των δύο χωρών, ενόψει και της επίσημης επίσκεψης του Ερντογάν στην Γερμανία, στα τέλη Σεπτεμβρίου. Πολλοί αναλυτές ωστόσο την εντάσσουν και στις απόπειρες δημιουργίας «αντι-Τραμπ συνασπισμών», όπου αυτό είναι δυνατόν.

Πέφτει το ρούβλι, πιέζονται τα ιταλικά ομόλογα

Τις μεγαλύτερες απώλειες στις αγορές της ευρωζώνης κατέγραψαν τα ιταλικά ομόλογα, καθώς η νομισματική αναταραχή στην Τουρκία πυροδοτεί φόβους για την έκθεση ιταλικών τραπεζών, κυρίως της  UniCredit, στην τουρκική τραπεζική αγορά.

Σύμφωνα με το Bloomberg, το spread του ιταλικού δεκαετούς ομολόγου έναντι του αντίστοιχου γερμανικού αυξήθηκε στο υψηλότερο σημείο από τον Μάιο. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και επικεφαλής του Κινήματος Πέντε Αστέρων, Λουίτζι Ντι Μάιο, σχολίασε πάντως ότι η Ιταλία δεν διατρέχει κίνδυνο επίθεσης από κερδοσκόπους. Σε συνέντευξή του στην Corriere della Sera, είπε μάλιστα ότι «ο συγκεκριμένος κίνδυνος, αποτελεί περισσότερο μια ελπίδα της αντιπολίτευσης».

O στρατηγικός αναλυτής επιτοκίων της ING Groep NV, Μάρτιν φαν Βλιετ, σχολίασε πάντως ότι η δήλωση Ντι Μάιο «δεν ήταν θετική, επειδή μοιάζει με τη ρητορική περί οικονομικού πολέμου που ακούγεται από την Τουρκία».

Την ίδια ώρα πιέσεις δέχθηκε και το ρωσικό νόμισμα με την ισοτιμία του έναντι του δολαρίου να διαμορφώνεται, στο άνοιγμα του Χρηματιστηρίου της Μόσχας, στα 68,66 ρούβλια. Σύμφωνα με τους αναλυτές είναι η πρώτη φορά, από τις 16 Απριλίου 2016, που η ισοτιμία του δολαρίου υπερβαίνει τα 68 ρούβλια. Αύξηση σημείωσε και ι ισοτιμία του ευρώ έναντι του ρωσικού νομίσματος, η οποία επίσης για πρώτη φορά από τις 11 Απριλίου του 2018 ξεπέρασε το όριο των 78 και διαμορφώθηκε στα 78,15 ρούβλια.

Αμερικανική συνωμοσία  

Ο Ερντογάν αποδίδει σε αμερικανική «συνωμοσία» τη μεγάλη πτώση της τουρκικής λίρας και κατηγορεί τις ΗΠΑ για «πισώπλατα» χτυπήματα. Στις δηλώσεις του μάλιστα συσχετίζει τις αμερικανικές κυρώσεις με την παρουσία της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και την «στρατηγική εταιρική σχέση» των δύο χωρών.

«Από τη μια πλευρά, λέτε πως είστε ο στρατηγικός εταίρος μας και, από την άλλη, μας πυροβολείτε στα πόδια», είπε σε ομιλία του στην Άγκυρα, αναφερόμενος στην ένταση που επικρατεί στις σχέσεις των δύο χωρών και τις οικονομικές συνέπειες που υφίσταται η Τουρκία. Συμπλήρωσε μάλιστα ότι «η υιοθέτηση μιας τόσο εχθρικής στάσης έναντι ενός συμμάχου στους κόλπους του ΝΑΤΟ δεν έχει καμιά λογική εξήγηση».

Μιλώντας ωστόσο σε οικονομικούς κύκλους της Τουρκίας ο Ερντογάν επιχείρησε να τους καθησυχάσει, τονίζοντας ότι «η οικονομική δυναμική της Τουρκίας είναι σταθερή, ισχυρή και καλά εδραιωμένη». Οι ανησυχίες των αγορών όμως δεν οφείλονται μόνο στην ένταση με την Ουάσινγκτον, αλλά κυρίως στην οικονομική πολιτική του και στην  άρνηση της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας να αυξήσει τα επιτόκιά της για να στηρίξει το εθνικό νόμισμα και να αντιμετωπίσει τον πληθωρισμό που καλπάζει.

Στο πλαίσιο της θεωρίας της συνωμοσίας κινήθηκαν ήδη νομικές ενέργειες εναντίων περίπου 350 χρηστών μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίοι φέρονται ότι εξυπηρέτησαν αυτό το «εγκληματικό» σχέδιο κατά του εθνικού νομίσματος. «Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υπάρχουν πολυάριθμοι οικονομικοί τρομοκράτες», είπε ο Ερντογάν, προαναγγέλλοντας συλλήψεις και τιμωρίες.

Με το βλέμμα στην Συρία

Οι απόψεις των οικονομολόγων παραμένουν διχασμένες ως προς την δυναμική διάχυσης που έχει η κατάρρευση της τουρκικής λίρας, οι φωνές ωστόσο που προδιαγράφουν προσφυγή της Άγκυρας στο ΔΝΤ επανέρχονται στο προσκήνιο.

Ο επικεφαλής του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών Ifo του Μονάχου, Κλέμενς Φούεστ, χαρακτηρίζει «ιδιαίτερα επικίνδυνη» και «ανησυχητική» την κατάσταση στην Τουρκία  και επισημαίνει ότι η Άγκυρα πρέπει να ζητήσει την βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Εκπρόσωπος του Ταμείου πάντως ανέφερε ότι δεν υπάρχει «καμία ένδειξη από τις τουρκικές αρχές ότι σκέφτονται να υποβάλλουν αίτημα για οικονομική βοήθεια», ενώ για την απότομη πτώση της λίρας είπε ότι   το ΔΝΤ δεν σχολιάζει τις καθημερινές διακυμάνσεις στις ισοτιμίες των νομισμάτων.

Σε κάθε περίπτωση ο Ερντογάν βρίσκεται αντιμέτωπος με μια από τις δυσκολότερες οικονομικές προκλήσεις από το 2003, όταν ανέβηκε στην εξουσία. Η αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ ήταν η χαριστική βολή στην τουρκική οικονομία, η οποία αντιμετωπίζει χρόνια τώρα δομικά προβλήματα.

Μπροστά σε αυτήν την πανωλεθρία πολλοί εκτιμούν ότι ενδέχεται να επιδιώξει μια δυναμική μεταστροφή. Το αν θα πάει στο ΔΝΤ θα του το πουν οι αγορές με τον τρόπο τους. Ο ίδιος,  για την ώρα, φαίνεται να βλέπει την Συρία, ως πεδίο προσωρινής απόδρασης. Το είπε άλλωστε και στην ομιλία του την Κυριακή στην Τραπεζούντα, τονίζοντας ότι η χώρα του έχει οριστικοποιήσει τις προετοιμασίες για τη δημιουργία και άλλων ασφαλών περιοχών στην Συρία, όπως έκανε με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της στα βόρεια της γειτονικής της χώρας.