Το χρέος των ΗΠΑ λέει πολλά για την αμερικανική οικονομία

Λίγο αργότερα, μια οικονομική ύφεση έκανε το χρέος να αυξηθεί ξανά. Το χρέος αυξήθηκε πάνω από 4.000% κατά τη διάρκεια του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου, αυξάνοντας από 65 εκατομμύρια δολάρια το 1860 σε 1 δισεκατομμύριο δολάρια το 1863 και σχεδόν 3 δισεκατομμύρια δολάρια λίγο μετά την ολοκλήρωση του πολέμου το 1865.

Το χρέος αυξήθηκε σταθερά στον 20ο αιώνα και ήταν περίπου 22 δισεκατομμύρια δολάρια μετά τη χρηματοδότηση της εμπλοκής της χώρας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα τελευταία 100 χρόνια, το ομοσπονδιακό χρέος των ΗΠΑ αυξήθηκε από 395 δισεκατομμύρια δολάρια το 1924 σε 35,46 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2024. (Γράφημα 1)

Γράφημα 1: Το εθνικό χρέος των ΗΠΑ 1914-2024

Σημαντικά πρόσφατα γεγονότα που προκάλεσαν μεγάλες αυξήσεις στο χρέος περιλαμβάνουν τους πολέμους στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ, τη Μεγάλη Ύφεση του 2008 και την πανδημία COVID-19. Από το οικονομικό έτος 2019 έως το οικονομικό έτος 2021, οι δαπάνες αυξήθηκαν κατά περίπου 50%, κυρίως λόγω της πανδημίας του COVID-19. Οι φορολογικές περικοπές, τα προγράμματα τόνωσης, οι αυξημένες κρατικές δαπάνες και τα μειωμένα φορολογικά έσοδα που προκαλούνται από την εκτεταμένη ανεργία ευθύνονται γενικά για απότομες αυξήσεις του εθνικού χρέους.

Η σύγκριση του χρέους μιας χώρας με το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) δηλαδή ο λόγος ΔΧ/ΑΕΠ θεωρείται καλύτερος δείκτης της δημοσιονομικής κατάστασης μιας χώρας από το απόλυτο ύψος του χρέους επειδή δείχνει την επιβάρυνση του χρέους σε σχέση με το συνολικό οικονομικό προϊόν της χώρας και επομένως την ικανότητά της να το αποπληρώσει. Ο λόγος του χρέους των ΗΠΑ προς το ΑΕΠ ξεπέρασε το 100% το 2013, όταν τόσο το χρέος όσο και το ΑΕΠ ήταν περίπου 16,7 τρις δολάρια.
Στο Γράφημα 2 παρουσιάζεται η εξέλιξη του λόγου ΔΧ/ΑΕΠ των ΗΠΑ:

Γράφημα 2: Λόγος ΔΧ/ΑΕΠ

Υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες για το ομοσπονδιακό χρέος: το χρέος που κατέχεται από το δημόσιο και οι ενδοκυβερνητικές συμμετοχές. Το χρέος που κατέχει το δημόσιο αυξήθηκε κατά 121% από το 2015. Οι ενδοκυβερνητικές συμμετοχές αυξήθηκαν κατά 44% από το 2015.

Γράφημα 3: Ενδοκυβερνητικό και χρέος που παρακρατεί ο ιδιωτικός τομέας

Σύμφωνα με τις προβολές του Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου (CBO) το χρέος που παρακρατείται από τους ιδιώτες πάσης φύσεως αναμένεται να αυξηθεί το 2023 στο 109,2% και στο 150,0% το 2050 (ceteris paribus-δες Γράφημα 4)

Γράφημα 4: Προβολές του χρέους που παρακρατείται από τον ιδιωτικό τομέα

Πληρωμές εξυπηρέτησης του χρέους

Όταν τα επιτόκια παραμείνουν χαμηλά με την πάροδο του χρόνου, οι τόκοι για το χρέος που καταβάλλει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα παραμείνουν σταθερές, ακόμη και όταν το ομοσπονδιακό χρέος αυξάνεται. Καθώς αυξάνονται τα επιτόκια, αυξάνεται και το κόστος διατήρησης του εθνικού χρέους Στο Γράφημα 5 παρουσιάζεται η εξέλιξη του μέσου σταθμισμένου επιτοκίου την περίοδο 2015-2024

Γράφημα 5: Εξέλιξη του μέσου σταθμισμένου επιτοκίου την περίοδο 2015-2024

Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου (CBO) προβλέπει ότι οι πληρωμές τόκων θα ανέλθουν σε 952 δισεκατομμύρια δολάρια το οικονομικό έτος 2025 και θα αυξηθούν γρήγορα κατά την επόμενη δεκαετία – από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια το 2026 σε 1,8 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2035. Συνολικά, οι καθαρές πληρωμές τόκων θα ανέλθουν σε 13,8 τρισεκατομμύρια δολάρια την επόμενη δεκαετία.

Σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας, το κόστος τόκων το 2026 θα υπερέβαινε το υψηλό μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο 3,2 τοις εκατό από το 1991. Το κόστος αυτό θα ανέλθει στο 4,1 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) το οικονομικό έτος 2035, εάν η ισχύουσα νομοθεσία παραμείνει η ίδια.

Γράφημα 6: Το καθαρό κόστος εξυπηρέτησης του χρέους προβλέπεται να αυξηθεί απότομα

Δημόσια έσοδα και δαπάνες

Γιατί το χρέος των ΗΠΑ αυξάνεται τόσο δραματικά; Υπάρχει μια θεμελιώδης ανισορροπία μεταξύ των δαπανών και των εσόδων που θα συνεχίσει να αυξάνεται τα επόμενα χρόνια. Το CBO αναμένει ότι οι ομοσπονδιακές δαπάνες θα αυξηθούν από 23,3 τοις εκατό του ΑΕΠ το 2025 σε 26,6 τοις εκατό το 2055, σύμφωνα με τις μακροπρόθεσμες προβλέψεις του οργανισμού τον Μάρτιο του 2025.

Τα έσοδα επίσης προβλέπεται να αυξηθούν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αλλά πιο αργά – από 17,1 τοις εκατό του ΑΕΠ το 2025 σε 19,3 τοις εκατό το 2055 – πράγμα που σημαίνει ότι τα ελλείμματα θα συνεχίσουν να αυξάνονται τις επόμενες δεκαετίες (Γράφημα 7).
Ειρήσθω εν παρόδω, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει ήδη περάσει από τη Βουλή των Αντιπροσώπων τον νέο φορολογικό νόμο που υπόσχεται νέες μειώσεις φόρων αλλά και αύξηση του δημοσίου ελλείμματος.

Γράφημα 7: Ομοσπονδιακές δαπάνες και έσοδα (% ΑΕΠ)

Πρωτογενές ισοζύγιο

Από το 1962 έως το 2007, το πρωτογενές έλλειμμα των ΗΠΑ είτε δεν υπήρχε, γιατί ο προϋπολογισμός ήταν πλεονασματικός, είτε ήταν πολύ μικρό. Κατά μέσο όρο, διαμορφώθηκε στο 0,1% του ΑΕΠ, ενώ το πραγματικό επιτόκιο ήταν κατά μέσο όρο 0,4 μονάδες μικρότερο από το ύψος του πρωτογενούς ελλείμματος. Έτσι, το συνολικό χρέος, που ήταν λιγότερο από το 50% του ΑΕΠ το 1962, μειώθηκε ακόμη και στο 35% το 2007.

Ήταν το 2007 που ήταν η χρονιά που όλα άλλαξαν. Η χρονιά που χτύπησε η κρίση των subprime, σε περίπτωση που το έχετε ξεχάσει. Και το ενδιαφέρον είναι ότι κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί πόσο θα άλλαζε. Η αντιστροφή του 2007, όταν τα ελλείμματα εκτινάχθηκαν στα ύψη, επιδεινώθηκε περαιτέρω από δύο σημαντικές φορολογικές περικοπές που αποφασίστηκαν το 2012, όταν αποφασίστηκε να μονιμοποιηθούν οι φορολογικές περικοπές που είχαν υιοθετηθεί μεταξύ 2001 και 2003 (τα χρόνια μετά την έκρηξη του Διαδικτύου) και κυρίως οι φορολογικές περικοπές του το 2017, όταν στο μεταξύ η οικονομία των ΗΠΑ είχε εισέλθει δύο φορές σε ύφεση.

Άρα: γενναιόδωρες φορολογικές περικοπές, γήρανση του πληθυσμού που αυξάνει τις κοινωνικές δαπάνες, αυξανόμενοι τόκοι για το χρέος, που επιδεινώνεται από το φαινόμενο της χιονοστιβάδας. Είναι κατανοητό γιατί οι αναλυτές συμπεραίνουν ότι «οι τρέχουσες δημοσιονομικές πολιτικές των ΗΠΑ είναι σχεδόν σίγουρα μη βιώσιμες». Δεν είναι κακό για τη χώρα που εκδίδει το διεθνές νόμισμα;

Γράφημα 8: Πρωτογενές ισοζύγιο ΗΠΑ (% ΑΕΠ)