Turkish Statistics: To λυχνάρι του Αλαντίν στο Λευκό Σεράι
08/04/2021
Η Τουρκία αποτελεί τον μεγάλο ασθενή της Ευρασίας. Η κυριότερη ασθένειά του ακούει στο όνομα Stagflation, ή επί το ελληνικότερο στασιμοπληθωρισμός. Μια αναδρομή σε προβλέψεις της τελευταίας τετραετίας, δείχνει ότι εκατοντάδες άρθρα κάθε φορά που η λίρα χάνει μισό δολάριο προβλέπουν “τον ξαφνικό θάνατο της τουρκικής οικονομίας που θα επιφέρει και τον πολιτικό θάνατο του Ερντογάν”.
Παρά τις “προφητείες” των Δυτικών εδώ και τέσσερα χρόνια, ούτε ο Ερντογάν έπεσε, ούτε η τουρκική οικονομία κατέρρευσε. Για να εξηγηθεί τι πραγματικά συμβαίνει, χρειάζονται αρκετά άρθρα, αλλά σήμερα θα μείνουμε μόνο στον πληθωρισμό. Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις έχουν μάθει εδώ και μισό αιώνα να ζουν με τον πληθωρισμό να τρέχει. Διεθνείς αναλυτές αγνοούν ή ξεχνούν την ιστορική πορεία του πληθωρισμού στην Τουρκία. Ας ρίξουμε μια ματιά στο παρακάτω διάγραμμα της πορείας του πληθωρισμού από το 1960.
Ο πληθωρισμός έχει φτάσει παλιότερα σε αστρονομικά μεγέθη, με ιστορικό ρεκόρ το 1981 (140%). Εκεί έφτασε και πάλι στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Ο Ερντογάν ουσιαστικά βάζει χαλινάρι στον πληθωρισμό, ο οποίος σταθεροποιείται για 15 χρόνια στο 7-10%. Ιδού η διακύμανσή του την τελευταία δεκαετία:
Aκόμη και στις χειρότερες ημέρες του 2018 και 2019, όταν ο πληθωρισμός έφτασε στο 25%, η γενική εικόνα του δείκτη είναι καλύτερη από τα προηγούμενα χρόνια, όταν κυβερνούσαν οι Ετσεβίτ, Γιλμάζ, Ερμπακάν, Τσιλέρ, Οζάλ και Ντεμιρέλ. Ο δείκτης που δίνει η TurkStat γεννά ερωτηματικά στους οικονομέτρες. Ο Ερντογάν έχει στήσει από το 2003 ένα πολύπλοκο και πολυεπίπεδο οικονομικό σύστημα στην Τουρκία, βασιζόμενος σε τεράστιες εισροές ξένων κεφαλαίων και σε συναλλαγματικά κεφάλαια που λιμνάζουν στο εξωτερικό.
Τα “θαυματουργά” Turkish Statistics!
Σε διάστημα λιγότερο του έτους δηλαδή ο δείκτης αυξήθηκε 15 μονάδες και κατόπιν μειώθηκε κατά 17 μονάδες! Τέτοια δυνατότητα, δεν έχει ούτε το πιο σύγχρονο ασανσέρ του Trump Tower στo Σισλί της Κωνσταντινούπολης! Τι συμβαίνει λοιπόν; O Ερντογάν, μέσω του συστήματος εξουσίας, ελέγχει και επεμβαίνει στα πάντα. Δεν θα άφηνε, λοιπόν, ανεξέλεγκτο τον πληθωρισμό, τον οποίο χειραγωγεί καθημερινά, γιατί θέλει να τον εμφανίζει πιο χαμηλά απ’ ότι πραγματικά είναι.
Πως το κάνει όμως αυτό; Η ΤurkStat χρησιμοποιεί 418 προϊόντα, προκειμένου να υπολογίσει τον πληθωρισμό. Στο καλάθι αυτό, όμως, δεν συμπεριλαμβάνονται προϊόντα που πραγματικά χρησιμοποιούν οι Τούρκοι στην καθημερινότητά τους, αλλά όποια προσφέρονται για να προκύψει η εικόνα που συμφέρει τον Ερντογάν. Αν στον δείκτη χρησιμοποιούνταν π.χ. το σαπούνι Rosense και η τιμή του άρχισε να ανεβαίνει, αυτό θα πίεζε προς τα πάνω τον πληθωρισμό.
Αν την ίδια περίοδο το σαπούνι π.χ. Haci Sakir έχει σταθερή τιμή, επειδή η εταιρία είναι παλιά και έχει δυνατότητα να κρατά σταθερές τις τιμές, τότε το σαπούνι Haci Sakir αντικαθιστά το σαπούνι Rosense στον πίνακα που διαμορφώνει τον πληθωρισμό. Τι θα συμβεί, όμως, αν όλα τα σαπούνια ανατιμώνται; Τότε, υπάρχει το παραδοσιακό πράσινο σαπούνι, το οποίο έχει σταθερή τιμή εδώ και τριάντα χρόνια, απλά διότι χρησιμοποιείται ελάχιστα!
Όταν η Turkstat βλέπει, ειδικά στο τρίτο τρίμηνο κάθε έτους, ότι ξεφεύγει ο πληθωρισμός, λαμβάνει δραστικά μέτρα! Αλλάζει τα προϊόντα που συγκροτούν το καλάθι που καθορίζει τον πληθωρισμό από άλλα που έχουν σταθερές τιμές, ή τουλάχιστον μικρότερες αυξήσεις. Συνήθως, αλλάζει τα προϊόντα που έχουν μεγάλη ζήτηση και ακριβαίνουν. Η Τουρκία παράγει 6-10% της παγκόσμιας παραγωγής τσαγιού, αλλά αν το τσάι ανατιμάται θα αντικατασταθεί στο καλάθι.
Μαγειρέματα στο “Σεράι” του Ερντογάν
Είναι σαφές ότι η Τurkstat δεν λαμβάνει υπόψιν ούτε τον όγκο της κατανάλωσης των προϊόντων ούτε και την εποχικότητα των αγαθών. Μπορεί δηλαδή στο καλάθι του καλοκαιριού να απουσιάζουν τα παγωτά, γιατί ακριβαίνουν! Ενώ να εμφανίζονται ως είδος τον χειμώνα, επειδή έχουν σταθερή τιμή λόγω χαμηλής ζήτησης. Ο τρόπος με τον οποίο υπολογίζεται ο πληθωρισμός στην Τουρκία μοιάζει με το “λυχνάρι του Αλαντίν”. Εμφανίζουν και εξαφανίζουν προϊόντα, αναλόγως του τι λέει το μαγικό τζίνι στο Λευκό Σεράι!
Η μέθοδος υπολογισμού στηρίζεται σε ελάχιστα δεδομένα της αγοράς, ενώ οι σύγχρονοι υπολογισμοί του πληθωρισμού απαιτούν τεράστιο όγκο δεδομένων. Ο λόγος είναι προφανής και λέγεται γρήγορο μαγείρεμα! Επίσημα η Τουρκία λέει ότι για τους πρώτους μήνες του 2021 ο πληθωρισμός είναι διαδοχικά 14.6%, 14,97% και 15,61%, αλλά έρευνα ομάδας Τούρκων ακαδημαϊκών, που χρησιμοποίησε δεδομένα από την πραγματική οικονομία, ανεβάζει τον πραγματικό πληθωρισμό για το ίδιο διάστημα στο 37-38%.
Ερχόμαστε, λοιπόν, στον πυρήνα του προβλήματος. Μια χώρα με πραγματικό πληθωρισμό 40% μπορεί να μην πτωχεύει γιατί χρησιμοποιεί πολιτικές αντιστάθμισης, οι οποίες ενισχύουν τις ασθενέστερες τάξεις. Όταν, όμως, ο πληθωρισμός ανακοινώνεται τον Απρίλιο στο 16,19% και στην πραγματικότητα ακουμπά το 40%, τότε η διαφορά των 23-24 μονάδων, δεν μπορεί να καλυφτεί διότι οι μισθολογικές ενισχύσεις δίδονται με βάση τον επίσημο πληθωρισμό κι όχι τον πραγματικό.
Έτσι, η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών μειώνεται ημέρα με την ημέρα, φέρνοντας φτώχεια. Υπολογίζεται, μάλιστα, ότι η διαφορά μεταξύ επίσημου και πραγματικού πληθωρισμού παράγει νεόπτωχους. Ο Ερντογάν έχει ιδρύσει μηχανισμό, που ονομάζει “Σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της αγοράς τροφίμων”. Το σύστημα αυτό παρακολουθεί την ποσότητα της προσφοράς του προϊόντος κατά τη φάση παραγωγής, από την αγορά του σπόρου έως τη συγκομιδή με σκοπό να εντοπιστεί κίνδυνος έλλειψης εφοδιασμού και να ληφθούν μέτρα.
Γιατί το κάνει αυτό; Διότι το 2020, ο πληθωρισμός στην αγορά τροφίμων ήταν 20,61%, ακόμα και με τις λαθροχειρίες της Turkstat. Οι Τούρκοι, όμως, γνωρίζουν ότι ο πραγματικός πληθωρισμός στα τρόφιμα κυμαίνεται στο 50%. Το είπε ο Aziz Kocal, πρόεδρος της Ένωσης Προστασίας των Καταναλωτών (TÜKODER) και της Ομοσπονδίας Ενώσεων Καταναλωτών (TUDEF).
Τι σώζει την τουρκική οικονομία
Όταν, λοιπόν, υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ επίσημου και πραγματικού πληθωρισμού, τότε είναι επόμενο να παρατηρούμε αυξήσεις σε λιπάσματα και ζωοτροφές, οι οποίες ξεκινούν από το 40% και φτάνουν ακόμα και στο 64%! Αυτό κάποιοι οικονομολόγοι το μεταφράζουν ως μείωση της αποτελεσματικότητας των παραγωγών στο χωράφι. Δεν βλέπουν, όμως, ότι ο αριθμός των αγροτών αυξάνεται και μία μερίδα τους δεν παράγουν πλέον για την αγορά, αλλά για τις δικές τους ανάγκες.
Τι είναι αυτό όμως που σώζει τελικά την Τουρκία του Ερντογάν από την καταστροφή ειδικά από το 2018 και μετά; H οικονομία της Τουρκίας σε αντίθεση με την Δύση είναι μια εξίσωση αμφίδρομης παλινδρόμησης. Εμείς βλέπουμε μόνο την μία πλευρά της, η οποία όντως είναι άθλια. Ξεχνούμε, όμως, ότι παρά το όσα ορθά περιγράφουμε ως κινδύνους ότι υπάρχει και η άλλη αθέατη πλευρά, η οποία αντισταθμίζει πολλά.
Την εξίσωση αυτή την γνωρίζει ο Ερντογάν και γι’ αυτό έχει εξαπολύσει ένα μπαράζ ελέγχων στην αγορά. Ένστολοι Τούρκοι ελεγκτές έχουν γίνει ντεντέκτιβ της αγοράς. Προσπαθούν να επιβάλλουν ισορροπία μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης σε προϊόντα όπως η πατάτα, τα κρεμμύδια και τα υπόλοιπα τρόφιμα, πράγμα αδιανόητο σε δυτική χώρα. Αν δεν συνυπολογίσουμε τον τρόπο που μαγειρεύει τους δείκτες ο Ερντογάν, τότε έχουμε χάσει τη μισή εικόνα.
Η άλλη μισή έχει σχέση με πολιτικές που εφαρμόζει ο Ερντογάν, οι οποίες συνδέουν την παραοικονομία, με την αποταμίευση, την μαύρη αγορά με τα πολύτιμα μέταλλα και την αύξηση του παραγωγικού φάσματος με τον τραπεζικό τομέα. Όλα αυτά μαζί φαίνεται ότι είναι ικανά να καλύπτουν τις απώλειες από την πτώση της λίρας και την αύξηση του πληθωρισμού για μια ολόκληρη τετραετία. Μπορεί, όμως, αυτό να συνεχίζεται για πολύ; Aυτό θα είναι το θέμα του επόμενου άρθρου μας.
