Βαρόμετρο για την ύφεση και την ανάκαμψη ο τουρισμός

Οι αναλύσεις πάρα πολλές σχετικά με την επερχόμενη ύφεση στην Ελλάδα. Ύφεση που φυσικά θα πλήξει έντονα συνολικά την διεθνή οικονομία. Στην Ελλάδα γίνονται προσπάθειες να εκτιμηθεί το αναμενόμενο πλήγμα στον τουρισμό. Δεν είναι κάτι εύκολο όμως, καθώς δεν μπορούν να γίνουν ασφαλείς προβλέψεις. Κι αυτό γιατί εκτός από την επίδραση που έχει ο τουρισμός στην οικονομία, υπάρχει και η επίδραση της οικονομίας στον τουρισμό.

Για την Ελλάδα λοιπόν οι εκτιμήσεις των ξένων οίκων δείχνουν ανάκαμψη τύπου V για το 2021, με ύφεση που μερικοί την εκτιμούν μέχρι και 10% για το 2020. Αλλά εκτός από το V, το U και το W, ως σχήματα ανάκαμψης (recovery signals) υπάρχει και το L (η καθίζηση μετά την πτώση), αλλά και το αντίστροφο J. Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν μπορεί με ασφάλεια να προσδιορίσει τόσο για την εθνική μας οικονομία όσο και για την διεθνή, το σχήμα της ανάκαμψης. Ο λόγος; Δεν μπορεί να προσδιοριστεί η ένταση και το βάθος της ύφεσης, δεδομένων των πρωτοφανών συνθηκών καθήλωσης της προσφοράς και της ζήτησης επί δυο μήνες (προς το παρόν).

Στην Ελλάδα είναι ισχυρός ο πολλαπλασιαστής του τουρισμού συγκεκριμένα 2,4, γεγονός που συνεκτιμάται από τους ξένους οίκους στις προβλέψεις τους. Για αυτό καταλήγουν κάποιοι μέχρι και σε διψήφιο ποσοστό ύφεσης. Αν τελικά χαθεί και ο Ιούνιος, ως προς τις αφίξεις, τότε τα πράγματα δυσκολεύουν πάρα πολύ για την ελληνική οικονομία. Ο τουριστικός κλάδος απασχολεί δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους και από αυτόν εξαρτώνται χιλιάδες επιχειρήσεις ειδικά στην νησιωτική Ελλάδα.

Το ”τοπικό ΑΕΠ” σε κάθε νησί και σε κάθε περιφέρεια της χώρας είναι σε πολύ υψηλό βαθμό συνδεδεμένο με τον τουρισμό. Τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα θα είναι έντονα. Η πτώση του διαθέσιμου εισοδήματος θα είναι πολύ μεγαλύτερη -εννοείται- της όποιας ύφεσης, αφού ζούμε σε χώρα υπερχρεωμένων νοικοκυριών που προέρχονται από πολυετή λιτότητα και υπερφορολόγηση.

Ο τουρισμός θα δεχθεί βαρύ πλήγμα

Παρά την σχετική μέριμνα που θα ληφθεί με το υγειονομικό διαβατήριο των επισκεπτών στην χώρα, έχουμε ένα ισχυρό αρνητικό δεδομένο. Τα εισοδήματα των ξένων που θα έρχονται για τουρισμό έχουν ήδη υποστεί ισχυρό πλήγμα για φέτος. Θα αναστείλουν πολλές δαπάνες ή θα επιλέξουν φθηνούς προορισμούς, μειώνοντας τον προϋπολογισμό τους. Έχει πληγεί από την πανδημία σχεδόν το σύνολο της ΕΕ, αλλά και χώρες εκτός αυτής.

Ειδικά και η τελευταία εξέλιξη της πανδημίας στη Ρωσία, όπως και στις Βαλτικές χώρες, μας επηρεάζει αρκετά, καθ ότι αυτές οι εθνικότητες επέλεγαν υψηλά την Ελλάδα στις προτιμήσεις τους. Ο ”κορονοιός” και η ”πανδημία” στην οικονομία είναι ο φόβος, η αναστολή της κατανάλωσης. Και αυτός ο ιός είναι υψηλής μεταδοτικότητας και εγκαθιστά στα οικονομικά υποκείμενα την αβεβαιότητα και την συνεχή αναβολή. Μακροοικονομικά οδηγεί σε σημαντικές συνέπειες, αλλά δεν είναι αυτό το ζητούμενο μας εδώ.

Η κυβέρνηση οφείλει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην βιωσιμότητα των τουριστικών επιχειρήσεων. Οδηγός της πρέπει να είναι το ιδιαίτερα κρίσιμο μέγεθος: το 2019 τα έσοδα από ταξιδιωτικές αφίξεις ανήλθαν σε 18,5 δισ. ευρώ. Κατανοούμε ότι τα πολλαπλασιαστικά οφέλη του κλάδου (πολλαπλασιαστής 2,4, όπως είπαμε), σημαίνουν συνολική συνεισφορά 45 δισ. στο ΑΕΠ.

Επιχειρήσεις που ζουν από τον τουρισμό

Ας δούμε όμως την πραγματικότητα με το γυμνό μάτι του απλού παρατηρητή της μικροοικονομίας. Η χώρα είναι μια οικονομία μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Με λίγο προσωπικό και ελάχιστη ρευστότητα. Οι περισσότερες περιμένουν να ζήσουν από τις έμμεσες ροές των τουριστικών εσόδων στην αγορά. Μια χώρα των 10 εκατομμυρίων ανθρώπων, περιμένει να ζήσει σε μεγάλο βαθμό από τις δαπάνες 20-25 εκατομμυρίων τουριστών.

Το δε ισοζύγιο πληρωμών προφανώς θα γίνει αρνητικό, αφού οι εξαγωγές δέχονται ήδη πλήγμα λόγω καθήλωσης της παραγωγής. Αυτά τα μεγέθη είναι που κάνουν τους ξένους οίκους να ανησυχούν και να αναφέρονται σε ύψος ύφεσης της τάξεως του 5-10%. Να σημειώσω, τέλος, ότι αν η ανεργία φθάσει άνω του 20% και οι πραγματικοί μισθοί μειωθούν, όπως φαίνεται κατά 10-15%, τότε θα έχουμε έντονη καθίζηση της ζήτησης, λόγω καθίζησης της αγοραστικής δύναμης.

Οι περισσότεροι θα προτιμούν να εξοφλούν τα χρέη της προηγούμενης δεκαετίας που ρύθμισαν σε τράπεζες και δημόσιο, παρά να καταναλώνουν. Δεν εξετάζω φυσικά το ποια θα είναι η κατάσταση στο τραπεζικό σύστημα και ποιες ανάγκες θα προκύψουν, ούτε που θα φθάσουν τα περίφημα κόκκινα δάνεια. Η μοναδική, σχεδόν, οδός ανάκαμψης της οικονομίας και αποτροπής παρατεταμένης ύφεσης, είναι η ενίσχυση με ρευστότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με προτεραιότητα στις τουριστικές.

Λύση η ρευστότητα

Τα χρήματα, που πρέπει να εξασφαλιστούν από τα πακέτα διάσωσης που σχεδιάζει η ΕΕ, πρέπει να δοθούν ως κεφάλαια κίνησης στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ώστε να καλύψουν το χαμένο έδαφος και τους πιθανούς μειωμένους τζίρους που θα προκύψουν. Αυτή η ενίσχυση, σε συνδυασμό με ένα γενναίο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων σε μεγάλα έργα υποδομών που θα απορροφήσουν άνεργο δυναμικό, ίσως συγκρατήσει τους ρυθμούς της ύφεσης.

Και μόνο αν αρχίσει η ανάκαμψη διεθνώς πρέπει να ελπίζουμε σε ξένα ιδιωτικά κεφάλαια και επενδύσεις στη χώρα. Προς το παρόν ας δώσουμε οξυγόνο (ρευστότητα) στην μοναδική πηγή εσόδων μας, που είναι οι εξαρτώμενες από τον τουρισμό επιχειρήσεις. Ο πλούτος που παράγεται από τα νησιά μας το καλοκαίρι, είναι η ατμομηχανή για την παραγωγή εισοδημάτων σε όλη την χώρα, ας το ομολογήσουμε.

Ίσως δε ούτε καν ένας αυξημένος εσωτερικός τουρισμός θα μπορέσει να ισοφαρίσει τις όποιες απώλειες προκύψουν από τις μειωμένες αφίξεις ξένων στον τόπο μας, δεδομένου ότι θα καθηλωθεί και η δική μας αγοραστική δύναμη, παρά τις ενισχύσεις που σωστά δόθηκαν από το κράτος στις πληττόμενες ομάδες. Κάθε μέρα αποχής από την παραγωγή και την κατανάλωση, είναι πολλές χαμένες μέρες στην οικονομία. Αλλά, εννοείται, είναι δεδομένο ότι η προτεραιότητα στην ανθρώπινη ζωή είναι σαφέστατα η ορθολογικότερη επιλογή σε μια έκτακτη πρωτοφανή κατάσταση για όλη σχεδόν την ανθρωπότητα…