Βολική ψευδαίσθηση η οικονομική κρίση στην Τουρκία

Την στιγμή που οδηγούμαστε στην έναρξη των διερευνητικών συνομιλιών με την Τουρκία, έχει μεγάλη σημασία να αναδειχθεί ένα βασικό ερώτημα: Υπάρχει αναγνώριση του γεγονότος ότι σε κάθε ενέργεια της Τουρκίας –πέραν του φαινομενικά απρόβλεπτου των κινήσεών της– υπάρχει προσπάθεια συγκάλυψης των πραγματικών βλέψεων και στόχευσης;

Αν η απάντηση είναι καταφατική, τότε τμήμα της ανάλυσής μας πρέπει να αναδεικνύει το γεγονός πως οι αποφάσεις της εξωτερικής μας πολιτικής, ίσως δεν θα πρέπει να προσδίδουν μια δυσανάλογη βαρύτητα στην προοπτική μιας κρίσης της τουρκικής οικονομίας. Οι γενικότερες γεωπολιτικές αλλαγές δημιουργούν την ανάγκη κινήσεων της τουρκικής κυβέρνησης με στόχο την με κάθε τρόπο διατήρηση του υφιστάμενου μοντέλου μίας ιδιόμορφης ανάπτυξης, αλλά και κοινωνικής ομογενοποίησης της.

Τα διαρκή και ποικιλόμορφα ενεργά μέτωπα με την ταυτόχρονη “συγκάλυψη” κατά περίπτωση της πραγματικής στόχευσης αποτελούν την νέα τακτική της. Η ρητορική περί “ευρωπαϊκής προοπτικής” δεν είναι τίποτα περισσότερο από παραπέτασμα καπνού. Οι εξελίξεις την υποχρεώνουν σε ακραίες αντιδράσεις προκειμένου να δημιουργηθούν διαπραγματευτικά ερείσματα στην υπό διαμόρφωση νέα πλατφόρμα του παγκόσμιου γεωστρατηγικού πεδίου. Η διαφορετικότητα της αναπτυξιακής κουλτούρας που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια, πρέπει να υποστηριχθεί με κάθε κόστος και πολιτική.

Η εκρηκτική αύξηση του ΑΕΠ της από το 2000 –σε αντίθεση με την Ελλάδα– της έδωσε την δυνατότητα ανάδειξης μιας ιδιότυπης εγχώριας αναπτυξιακής κουλτούρας. Η εγκόλπωση συγκριτικών πλεονεκτημάτων μέσω απόκτησης ενεργειακών πηγών μέσα από μία προκλητικά διεκδικητική διεθνή στρατηγική αναθεωρητισμού, αποτελεί την αναγκαία και ικανή συνθήκη συνέχισης της πολιτικής “απεξάρτησης” από την μέχρι σήμερα παγιωμένη ιστορική λειτουργία της.

Η κρίση με την Ελλάδα αποτελεί την σύγκρουση με τον ισχυρότερο αντίπαλο πόλο αυτής της κοσμοθεωρίας. Η παρουσία σε Λιβύη, Υεμένη, Συρία και Ιράκ, καθώς και η εμπλοκή στις πολεμικές αναμετρήσεις του Αζερμπαϊτζάν, σηματοδοτούν αυτήν ακριβώς την στόχευση. Η συμπλήρωση των χωρών του υποστηρικτικού “κλοιού” της Τουρκίας με ορισμένες των πρώην Σοβιετικών Δημοκρατιών με έμμεση αναφορά στην Τουρκία, αναδεικνύει ένα πλέγμα χαλαρής συσπείρωσης, το αποτέλεσμα της οποίας δεν αναμένεται να φανεί άμεσα.

Τουρκία και νέες αγορές

Η Τουρκία ακόμα έχει την δυνατότητα να ανταγωνιστεί χώρες χαμηλού παραγωγικού κόστους. Ο δρόμος αυτός όμως, δεν θα είναι βιώσιμος για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτός είναι ο βασικός λόγος επέκτασης της παρουσίας της στην Αφρική. Χώρες όπως η Σομαλία, η Κένυα, η Σενεγάλη και η Γκάμπια, με τις οποίες αναπτύσσονται ιδιαίτερες επενδυτικές και όχι μόνον σχέσεις, είναι δυνατόν να καλύψουν την μεσοπρόθεσμη αυτή ανταγωνιστική αδυναμία.

Είτε μέσω της παροχής ακόμα φθηνότερου εργατικού δυναμικού για τις τουρκικές επιχειρήσεις που θα επενδύουν στις χώρες αυτές, είτε μέσω στρατηγικών συμμαχιών που θα αναδείξουν νέες αγορές για τα τουρκικά προϊόντα. Η τροποποίηση του μοντέλου της παγκοσμιοποίησης όπως λειτουργούσε μέχρι σήμερα, σε νέου τύπου υβριδικές συμφωνίες μικρού αριθμού παικτών, υποχρεώνει την Τουρκία να αναζητήσει πέραν του στρατηγικού και ενός οικονομικού “ζωτικού χώρου”.

Είτε άμεσου, είτε έμμεσου, όπως αυτός εκφράζεται από το γεγονός ότι 102 δις χρέους της χώρας καλύπτεται από τράπεζες της Γερμανίας, Ιταλίας, Γαλλίας και Ισπανίας, με επακόλουθες τις συνέπειες μιας αναδεικνυόμενης “εκβιαστικοτουρκικής” εξάρτησης. Στα πλαίσια αυτά με δεδομένο το χαμηλό επίπεδο του εργασιακού της δυναμικού, η διατήρηση ρυθμών ανάπτυξης της γείτονος μπορεί να συντηρηθούν με ακραία παραγωγική πολιτική, όπως εξοπλιστικά  –και όχι μόνον– προγράμματα, στοχευμένα σε τρίτες φίλιες χώρες με κοινή φιλοσοφία και κουλτούρα.

Καθώς η πρώτη προτεραιότητα του καθεστώτος Ερντογάν ήταν η διαμόρφωση αναπτυξιακών δεδομένων μέσω μιας νέας “ισλαμικής” κουλτούρας, η ανάπτυξη πολεμικής βιομηχανίας και οι πωλήσεις όπλων, ή η αποστολή στρατιωτών αποτελεί την μεταβατική γέφυρα της “μουσουλμανικής” ενθυλάκωσης των χωρών στις οποίες επιλέγει η Τουρκία να επενδύσει. Στην μετάβαση αυτή το Κατάρ έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο μέσω της χρηματοδοτικής υποστήριξης που παρέχει. Οι εξελίξεις ως προς την εξομάλυνση των σχέσεων των κρατών του Κόλπου δεν αναμένεται να διαταράξει την στενή αυτή σχέση.

Μουσουλμανική οικονομική ζώνη

Αναζητείται κατά συνέπεια, μέσω αυτής της στρατηγικής, ο χρόνος μέσα στον οποίο η οικονομία της θα μπορέσει να προσαρμοστεί παρά την φαινομενική κρίση του νομίσματος της. Άλλωστε, στην παρούσα φάση με δεδομένο ότι έχει κερδίσει μέσω του αναπτυξιακού μοντέλου τον αναγκαίο χρόνο, το πρωτεύον δεν φαίνεται να είναι η σύμφωνα με τα πρότυπα των διεθνών κεφαλαιαγορών προσαρμογή, αλλά η ανάδειξη μιας πιθανής οικονομικής συσπείρωσης, μιας “μουσουλμανικής οικονομικής ζώνης” και όχι μόνον. Εξέλιξη που θα προσδώσει μία ιδιότυπη μακροπρόθεσμη οικονομική ισχύ.

Η πολιτική διεθνών υβριδικών κρίσεων και οικονομικών προσεγγίσεων, αγγίζει και την περίπτωση της διαδικασίας των αγορών συναλλάγματος. Σε αυτή την αλλαγή που συντελείται μέσω της σταδιακής εισαγωγής των ηλεκτρονικών νομισμάτων, η Τουρκία μπορεί να λειτουργήσει όπως ακριβώς λειτουργεί μέσω των ευρύτερων στρατηγικών επιλογών της, εκμεταλλευόμενη το υφιστάμενο κενό εξουσίας στην διεθνή σκηνή.

Δημιουργεί ένα υβριδικό “μουσουλμανικό” πλαίσιο με ιδιαίτερη διασύνδεση κοινωνική, στρατιωτική, θρησκευτική και κατ΄ επέκταση οικονομική. Αυτή η σφαιρική στρατηγική αναδεικνύει τόσο τον γεωγραφικό, όσο και τον οικονομικό αναθεωρητισμό. Σε ένα δε υποθετικά ακραίο σενάριο δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την δημιουργία –εντός του “νέου πλαισίου”– ενιαίου ηλεκτρονικού νομίσματος για συναλλαγές σε συγκεκριμένη κατηγορία προϊόντων και υπηρεσιών;

Η ανάγκη διατήρησης του νέου κοινωνικοοικονομικού μοντέλου ενός “ηθικού καπιταλισμού” μίας “ισλαμικής οικονομίας” των τελευταίων δέκα ετών, καθώς και η προώθηση κοινωνικών ομάδων μιας ιδιαίτερης κρίσιμης μάζας –εκτός “Κεμαλικής κουλτούρας” και κεφαλαίου– δημιουργεί την “πάση θυσία” ανάγκη διατήρησής των στο προσκήνιο. Αυτή η πολιτική αναδεικνύει σήμερα τον συνολικό αναθεωρητισμό της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας.

Υβριδικό εγχείρημα 

Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που η απρόβλεπτη στρατηγική της δεν ακολουθεί νόρμες παραδοσιακών συμμαχιών. Κατά συνέπεια, στις νέες συνθήκες της νέας μορφής παγκοσμιοποίησης, η μόνη διέξοδος επιβίωσης είναι η –μέσω επιβολής ή άλλης μορφής εμπλοκή– δημιουργία ισλαμικών οικονομικών ζωνών προσαρμοσμένων στο δικό της οικονομικό μοντέλο.

Εκ των πραγμάτων η Τουρκία δεν μπορεί να αγνοήσει –τουλάχιστον στην παρούσα φάση– τους διεθνείς οικονομικούς κανόνες. Προωθεί το πρόγραμμά της. Ταυτόχρονα όμως φαίνεται να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις των αγορών κερδίζοντας χρόνο. Προφανώς είναι δύσκολο να συνάγουμε οριστικά συμπεράσματα ως προς την επιτυχία του υβριδικού εγχειρήματος του Ερντογάν.

Επιβάλλεται να είμαστε υποψιασμένοι. Άλλωστε, η ιδιαίτερη σχέση της Τουρκίας με το Πακιστάν, μία πυρηνική δύναμη, θα πρέπει από εδώ και στο εξής να μας προβληματίζει. Προέχει η ελληνική κυβέρνηση να κερδίσει χρόνο με στόχο την προσαρμογή στα νέα εμφανή και αφανή δεδομένα. Το σημαντικό όμως ως προς την επιτυχία της όποιας στρατηγικής είναι η αποφυγή των ψευδαισθήσεων.