Βολικό παραμύθι τα πρωτογενή πλεονάσματα

Το υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε ότι, σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού, την περίοδο του Ιανουαρίου-Απριλίου 2024, το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού διαμορφώθηκε σε 279 εκατ. ευρώ και το πρωτογενές πλεόνασμα σε 3.253 εκατ., έναντι στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 631 εκατ. και πρωτογενούς πλεονάσματος 2.443 εκατ. για την ίδια περίοδο το 2023. Επειδή τα ίδια, κατά πιστή αντιγραφή, ανακοινώνονται κάθε χρόνο, κάθε μήνα και κάθε περίοδο για την πορεία εκτέλεσης των κρατικών προϋπολογισμών, σπεύδω προκαταβολικά να αναφωνήσω ότι, αν τα εμφανιζόμενα θετικότατα αποτελέσματα είναι σαν τα αντίστοιχα των προηγούμενων ετών για πρωτογενή πλεονάσματα κι άλλα τέτοια ηχηρά, “να λείπει το βύσσινο”!

Γιατί; Διότι, τα αποτελέσματα αυτά προκύπτουν από την “εκτέλεση” του προϋπολογισμού όχι με τη γνωστή πρώτη σημασία της λέξης, δηλαδή την εφαρμογή, πραγματοποίηση, επιτέλεση ενός έργου σύμφωνα με οδηγίες ή με ορισμένο πρόγραμμα ή την εκπλήρωση καθήκοντος, αλλά της “θανάτωσης”, καθώς κατά τη διαδικασία εφαρμογής παραβιάζονται όλες οι αρχές κατάρτισής του. Και για να μην παρεξηγηθώ σπεύδω να διευκρινίσω ότι αυτά δεν τα λέει η ταπεινότητά μου, αλλά το Ελεγκτικό Συνέδριο σε όλες τις Εκθέσεις του επί του Ισολογισμού και του Απολογισμού του Κράτους συνεχώς και ακαταπαύστως και χωρίς καμιά σχεδόν βελτίωση επί χρόνια!

Όπως επισημαίνει το ανώτατο ελεγκτικό δικαστήριο στην τελευταία έκθεσή επί του Ισολογισμού και Απολογισμού του κράτους του 2022, από όταν το έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης 4,9 δισ. έγινε πλεόνασμα 0,3 δισ. ευρώ, είναι σε εκκρεμότητα από το 2014, μία σημαντική Λογιστική Μεταρρύθμιση! Θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά το 2014 και το 2018 (ύστερα από τέσσερα χρόνια!) καθορίσθηκε το περιεχόμενο του νέου Λογιστικού Πλαισίου της Γενικής Κυβέρνησης, με βάση τα διεθνώς κρατούντα λογιστικά πρότυπα και με σκοπό την προαγωγή της ευχερούς κατανόησης των δημοσίων λογαριασμών από ένα ευρύτερο κοινό και τη συγκρισιμότητά τους με τα αντίστοιχα στοιχεία των υπολοίπων ευρωπαϊκών χωρών.

Πλεονάσματα: Ένα βολικό παραμύθι

Δηλαδή, μόνο μέσω της μεταρρύθμισης αυτής θα αναβαθμιζόταν ουσιωδώς η ποιότητα της χρηματοοικονομικής πληροφόρησης που παρέχουν οι φορείς της Γενικής Κυβέρνησης στους πολίτες, τη Βουλή, στους παρόχους πόρων (φορολογούμενοι, επενδυτές, δανειστές κ.λπ.) αλλά και τους αποδέκτες των υπηρεσιών τους. Με τον τρόπο αυτό, η χρηματοοικονομική λογιστική αναδεικνύεται σε σημαντικό εργαλείο λήψης αποφάσεων από αυτούς που επωμίζονται την ευθύνη για τη διαχείριση της δημόσιας περιουσίας εν γένει.

Όλα αυτά, με το εξ αντιδιαστολής επιχείρημα, σημαίνουν ότι τα εμφανιζόμενα κάθε χρόνο στη Βουλή και στις ανακοινώσεις του υπουργείου Οικονομικών “αγαθά” αποτελέσματα της “εκτέλεσης” των κρατικών προϋπολογισμών είναι ένα βολικό “παραμύθι”. Δηλαδή, δεν έχουν καμιά σχεδόν σχέση με την οικονομική, δημοσιονομική και διαχειριστική πραγματικότητα των εθνικών, κοινοτικών και δανειακών πόρων! Όπως επισημαίνει το Ελεγκτικό Συνέδριο, το νέο Λογιστικό Πλαίσιο εφαρμόζεται πρωτίστως στην Κεντρική Διοίκηση και μάλιστα σταδιακά από την 1η Ιανουαρίου 2019 (δηλαδή ύστερα από πέντε χρόνια!) με αρχική καταληκτική ημεροχρονολογία για την πλήρη εφαρμογή του την 1η Ιανουαρίου 2023!

Αυτή η ημεροχρονολογία παρήλθεν άπρακτη το 2023 και η νέα καταληκτική μετατέθηκε για την 1η Ιανουαρίου του 2025, δηλαδή για μετά από ένδεκα χρόνια από τη θεσμοθέτηση της μεταρρύθμισης. Κατά τη μεταβατική περίοδο οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις καταρτίζονται και παρουσιάζονται σύμφωνα με την υπουργική απόφαση του 2020, ενώ το κομβικό έργο της Λογιστικής Μεταρρύθμισης –όπως επισημαίνει το Ελεγκτικό Συνέδριο– έχει ενταχθεί κι αυτό στο γνωστό δια πάσαν νόσον και ευκολίαν Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και υλοποιείται με πέντε υποέργα.

Δημοσιονομική ωραιολογία

Για να καταδειχθεί η σημασία της λογιστικής μεταρρύθμισης της Γενικής και της Κεντρικής Κυβέρνησης και να επιβεβαιωθεί η αλήθεια της διαπίστωσης της καθυστέρησης ολοκλήρωσής της, σημειώνω ότι ο Οδικός Χάρτης για την Εφαρμογή της προβλέπει μια σειρά από πολλά άλλα ενοχλητικά και δύσκολα που εμποδίζουν τη συνέχιση της δημοσιονομικής ωραιολογίας. Μεταξύ άλλων, προβλέπει βελτιώσεις στο υφιστάμενο σύστημα της Κεντρικής Διοίκησης, με περαιτέρω ενεργοποίηση λειτουργιών Χρηματοοικονομικής Λογιστικής, όπως ενσωμάτωση της αποστολής αγαθών και υπηρεσιών στον κύκλο αγοράς προς πληρωμή, ενεργοποίηση Μηχανής Δεδουλευμένων κλπ.

Σημειώνεται ότι πριν από δύο περίπου χρόνια (6 Μαΐου 2022) συνήφθη Συμφωνία Πλαίσιο για το έργο “Μεταρρύθμιση του Δημοσιονομικού Συστήματος στην Κεντρική Διοίκηση και τη Λοιπή Γενική Κυβέρνηση (gov ERP)” για την καθιέρωση ενός συστήματος πληροφορικής, με το οποίο θα υπάρξει η μετάβαση των εξόδων σε δεδουλευμένη βάση. Αλλά –όπως επισημαίνει το Ελεγκτικό Συνέδριο– μέχρι τη σύνταξη της έκθεσής του για τον Ισολογισμό και Απολογισμό του 2022 (δηλαδή το 2023), καμία άλλη ενέργεια δεν αναλήφθηκε το έτος 2022.

Ας σημειωθεί ότι η πρώτη εκτελεστική της σύμβαση συνήφθη στις 3 Απριλίου 2023 για το έργο “Εκπόνηση Επιχειρησιακών Μελετών ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Δημοσιονομικής Πολιτικής”, σύμφωνα με την οποία προβλέπεται να παραδοθούν κατά την πρώτη φάση του έργου επτά επιχειρησιακές μελέτες, εκ των οποίων η τέταρτη αφορά στην εφαρμογή του Προεδρικού Διατάγματος 54/2018 στην Κεντρική Διοίκηση και η πέμπτη στον σχεδιασμό για την συλλογή των απαραίτητων στοιχείων από τις οντότητες της Γενικής Κυβέρνησης, προκειμένου να συνταχθούν οι πρώτες ενοποιημένε χρηματοοικονομικές καταστάσεις.

Το έργο αυτό χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με περίοδο ολοκλήρωσης τις αρχές του 2026 (να δούμε) και με φορέα υλοποίησης την Κοινωνία της Πληροφορίας και κύριο του έργου το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, αλλά μερικά υποέργα έχουν χρόνο ολοκλήρωσης το τέλος του 2025 και η εκπαίδευση, ως δράση, θα συνεχιστεί και μετά το τέλος του 2025. Δύσκολα πράγματα.

Έκανα όλη αυτή την εκτενή εισαγωγή για να δικαιολογήσω επαρκώς την προτροπή μου στην αρχή του σημειώματος να μην πάρετε το νέο δημοσιονομικό “βύσσινο” και να σας εξομολογηθώ ότι αν είχε ολοκληρωθεί η παραπάνω λογιστική μεταρρύθμιση δεν θα ήταν και η ταπεινότητά μου θύμα της καθυστέρησής της. Ενώ πλήρωσα πρόστιμο 300 ευρώ πριν από ένα χρόνο και μάλιστα ηλεκτρονικώς, η Διεύθυνση Φορολογικής Συμμόρφωσης της ΑΑΔΕ εξακολουθεί να με ειδοποιεί να το ξαναπληρώσω και μάλιστα με προσαυξήσεις, παρά την αναφορά μου για παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη! Άραγε, που είναι αυτό το εμφανιζόμενο ως απλήρωτο ποσό των 300 ευρώ;

Οι εκθέσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Μπορεί Έλλην φορολογούμενος, η ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διεθνείς οργανισμοί, να δεχθούν χωρίς αμφιβολίες τις ανακοινώσεις του υπουργείου Οικονομικών ή τα απολογιστικά στοιχεία των κρατικών προϋπολογισμών για τα ισοζύγια της Κεντρικής και της Γενικής Κυβέρνησης ύστερα από τα ευρήματα που παραθέτει στις εκθέσεις του συνεχώς το Ελεγκτικό Συνέδριο με βάση τον έλεγχο που διενεργεί κάθε χρόνο επί της ορθότητας και αξιοπιστίας του Απολογισμού και της νομιμότητας και κανονικότητας των υποκείμενων σε αυτόν πράξεων; Ποια είναι αυτά; Παραθέτω στη συνέχεια συνοπτικά τα σημαντικότερα για τον κρατικό προϋπολογισμό του 2022 (ακόμα δεν έχει δοθεί στη δημοσιότητα η έκθεση για το 2023):

1. Αποκλίσεις μεταξύ των στοιχείων που εμφανίζονται στα διάφορα πληροφοριακά συστήματα της Κεντρικής Διοίκησης (κυρίως ΟΠΣΔΠ και TAXISNET) κατά το κλείσιμο του έτους (31.12.2022).
2. Παράβαση των αρχών της καθολικότητας, της ειλικρίνειας και ακρίβειας, που διέπουν την κατάρτιση του Προϋπολογισμού, λόγω μη συμπερίληψης ορισμένων εσόδων και εξόδων σε αυτόν, σε συνδυασμό με την επανειλημμένη υποεκτίμηση των προβλέψεων του Προϋπολογισμού ως προς το ύψος κάποιων επιμέρους εξόδων, που έχουν πάγιο και επαναλαμβανόμενο χαρακτήρα.
3.  Πλημμελής χρήση των πιστώσεων του Αποθεματικού για τη χρηματοδότηση δαπανών φορέων της Κεντρικής Διοίκησης που δεν είναι συμβατές με τον κατά νόμο προορισμό του, καθώς και υψηλά αδιάθετα υπόλοιπα, προερχόμενα από το Αποθεματικό, σε ορισμένους από τους φορείς που ενισχύθηκαν κατά τη λήξη της χρήσης.
4.  Αύξηση των απλήρωτων και ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων της Κεντρικής Διοίκησης σε σχέση με το προηγούμενο έτος (2021), καθώς και πλημμελής τήρηση από ορισμένους φορείς του Μητρώου Δεσμεύσεων, στο οποίο δεν καταγράφονται ορθά τα πραγματικά υπόλοιπα των απλήρωτων και ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων, με συνέπεια οι αποσταλείσες στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους δημοσιονομικές αναφορές να μην είναι ακριβείς.
5.   Ύπαρξη αδρανών ή με ελάχιστες κινήσεις λογαριασμών διαχείρισης αξιών και υλικού ορισμένων Δ.Ο.Υ. (κυρίως εντύπων παραβόλων), πρακτική που εγκυμονεί κινδύνους απώλειας, φθοράς κ.λπ. των αντικειμένων των διαχειρίσεων αυτών.
6.  Σοβαρές αδυναμίες στα συστήματα εκκαθάρισης και πληρωμής της μισθοδοσίας στην Κεντρική Διοίκηση (εσφαλμένες καταχωρίσεις/αναριθμητισμοί, αυτόνομη ενημέρωση των βάσεων δεδομένων, οι οποίες δεν επικοινωνούν μεταξύ τους, απουσία δικλείδων αποτροπής δημοσιονομικών κινδύνων ιδιαίτερα στις μικρότερες και περιφερειακές υπηρεσίες εκκαθάρισης, απουσία τακτικών περιοδικών ελέγχων στις βάσεις δεδομένων, μη πραγματοποίηση δειγματοληπτικών ελέγχων ακρίβειας των στοιχείων της μισθοδοσίας).
7.  Η οργάνωση, στελέχωση και λειτουργία των Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου των Υπουργείων, η οποία εκτιμάται ότι θα συμβάλει ουσιωδώς στην εγκαθίδρυση της δημοσιονομικής νομιμότητας και την αποτροπή σοβαρών δημοσιονομικών κινδύνων, δεν είναι επί του παρόντος επαρκής σε τέτοιο βαθμό ώστε να μπορεί να χαρακτηριστεί ως αποτελεσματική (μη πιστοποίηση της επάρκειας των εσωτερικών ελεγκτών, δεν έχουν εγκριθεί οι Εσωτερικοί Κανονισμοί Λειτουργίας ούτε έχουν εκπονηθεί Εγχειρίδια Εσωτερικού Ελέγχου, μη ανάπτυξη ελεγκτικής δραστηριότητας από τις Μονάδες Εσωτερικού Ελέγχου).
8.  Ο σχεδιασμός των δράσεων που θα αναλάμβαναν τα υπουργεία εντός της περιόδου αναφοράς για να εξοικονομήσουν δαπάνες και να αυξήσουν τα έσοδά τους (επισκόπηση δαπανών) αποδείχθηκε αναποτελεσματικός, καθώς είτε δεν αναλήφθηκαν εν τοις πράγμασι οι σχετικές δράσεις είτε – όπου αναλήφθηκαν – δεν επιτεύχθηκαν οι στόχοι που τέθηκαν. Ύστερα απ’ αυτά τα συνοπτικά απογοητευτικά ιδρύματα, ποιος μπορεί να πιστέψει ότι είναι πραγματικά τα αποτελέσματα εκτέλεσης των κρατικών προϋπολογισμών που ανακοινώνονται;

Συγκεκριμένες απαντήσεις δίνουν τα συγκεκριμένα λεπτομερή, απίστευτα για συνετή διαχείριση, ευρήματα δυσλειτουργιών στα πληροφοριακά συστήματα της κεντρικής διοίκησης, δηλαδή των υπουργείων. Γι’ αυτά, όμως, σε επόμενο άρθρο.