Χρειάζεται το ασφαλιστικό νέους φόρους; – Μύθοι και αλήθειες

Όμως, αποτελεί αμφισβητούμενη θεωρητική και δημοσιονομική προσέγγιση η ταύτιση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και της φορολογίας εισοδήματος. Από την άποψη αυτή, είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ακόμη και η νεοφιλελεύθερη προσέγγιση των διεθνών οργανισμών, απομακρύνεται από την επιλογή αυτής της ταύτισης θεωρώντας λανθασμένα τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης ως οιονεί φόρους.

Όμως, στη σχετική βιβλιογραφία είναι σαφής η συστατική διαφορά μεταξύ του φόρου (δεν είναι ανταποδοτικός) και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης (είναι ανταποδοτικές). Στο τεχνικό και επιστημονικό αυτό πλαίσιο αποσαφήνισης των συγκεκριμένων εννοιών, το αναδιανεμητικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα, χρηματοδοτείται από τις εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών για το ανταποδοτικό μέρος της χορηγούμενης σύνταξης και από ένα τμήμα σαφώς προσδιορισμένο από την γενική φορολογία διαμέσου του κρατικού προϋπολογισμού για το μέρος της χορηγούμενης εθνικής σύνταξης.

Χρειάζεται αύξηση στους φόρους;

Αυτό σημαίνει ότι η συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη στην Ελλάδα (2023) των 31,5 δις ευρώ χρηματοδοτήθηκε από τις καταβαλλόμενες εισφορές κοινωνικής ασφάλισης από τους εργαζόμενους και τους εργοδότες (15,9 δις ευρώ) και από τον κρατικό προϋπολογισμό (15,6 δις ευρώ). Όμως, προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση η αναφορά ότι η φορολογία, προκειμένου το επίπεδο διαβίωσης των συνταξιούχων να παραμείνει σταθερό, θα πρέπει να αυξηθεί στο επίπεδο του 108% μέχρι το 2060 λόγω της δημογραφικής γήρανσης του πληθυσμού στην Ελλάδα.

Δηλαδή, υποστηρίζεται ότι, το 2060, οι παραγωγικοί εργαζόμενοι θα πρέπει να καταβάλλουν παραπάνω από το εισόδημά τους προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι συντάξεις των συνταξιούχων. Στην κατεύθυνση αυτή, είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι το 2023 υπήρχαν στην Ελλάδα 4,2 εκατ. εργαζόμενοι από τους οποίους 2,3 εκατ. ήταν μισθωτοί και 1,9 εκατ. μη μισθωτοί.

Από την κατανομή αυτή υπολογίζουμε ότι το ποσοστό των ασφαλιστικών εισφορών ήταν 23,3% (26% για τους μισθωτούς για κύρια και επικουρική ασφάλιση) και περίπου 20% στο οποίο αντιστοιχεί η ασφαλιστική κλάση για τους μη μισθωτούς. Οπότε η φορολογία αντιστοιχεί στο υπόλοιπο 18,7%. Αυτοί οι 4,2 εκατ. εργαζόμενοι είχαν συνολικό εισόδημα 72,4 δις ευρώ, ενώ η καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών ήταν 138,4 δις ευρώ από τα οποία τα 30,8 δις ευρώ ήταν η καταναλωτική δαπάνη των συνταξιούχων. Δηλαδή, οι συνταξιούχοι κατανάλωσαν σχεδόν το 97,8% των συντάξεων τους που ήταν 31,5 δις ευρώ (θα πρέπει να σημειωθεί ότι και οι συντάξεις φορολογούνται με τους ίδιους συντελεστές φορολόγησης όπως οι εργαζόμενοι).

Τι δείχνουν τα δεδομένα 

Η αμφισβητούμενη μεθοδολογικά εκτίμηση ότι το 2060 οι εργαζόμενοι της νέας γενιάς θα πρέπει να καταβάλλουν 108% του εισοδήματος τους ως φορολογία για την χρηματοδότηση των συντάξεων προκειμένου να διατηρηθεί η ευημερία τους στο ίδιο επίπεδο, οφείλεται στην απλή αύξηση του δείκτης εξάρτησης των ηλικιωμένων. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τις δημογραφικές προβολές της Eurostat για την Ελλάδα το 2023 (Europop2023), ο δείκτης εξάρτησης των ηλικιωμένων θα αυξηθεί από 36% σε 66,1% το 2060 (σημειώνεται ότι, στις ίδιες δημογραφικές προβολές,  η τιμή του δείκτη αυτού το 2070 εκτιμάται ότι θα μειωθεί σε 60,6%).

Όμως, η αμφισβητούμενη αυτή μεθοδολογικά προσέγγιση βασιζόμενη σε ένα απλό δείκτη οδηγεί σε ένα εκτός πραγματικότητας αποτέλεσμα. Κι’ αυτό, επειδή το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης αποτελεί ένα πολύπλοκο οικονομικό σύστημα, δεδομένου ότι απαιτείται συνδυασμός δημογραφικών, αναλογιστικών και μακροοικονομικών μοντέλων, όπως επίσης θεσμικών και μη παραμετρικών μεταβλητών.

Έτσι, τούτων δοθέντων, σύμφωνα με τις μελέτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ageing Working Group) ο πληθυσμός της χώρας μας θα μειωθεί το 2060 σε 8,3 εκατ. κατοίκους, οι εργαζόμενοι που θα παράγουν θα είναι 3,2 εκατ. άτομα και οι συνταξιούχοι θα είναι 2,6 εκατ. άτομα. Επίσης, στη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκτιμάται ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη το 2060 θα είναι 12% του ΑΕΠ και το ΑΕΠ της χώρας μας σε πραγματικές τιμές θα είναι 316 δις ευρώ. Δηλαδή, η συνταξιοδοτική δαπάνη σε σημερινές τιμές θα είναι 38 δις ευρώ (αποπληθωρισμένες). Αντίστοιχα, ο μέσος μισθός των εργαζομένων σε σημερινές τιμές θα αυξάνεται κατά μέσο όρο με ρυθμό 1,1% και το ετήσιο εισόδημα θα αυξηθεί από τα 17.250 ευρώ που ήταν το 2023 σε 25.700 ευρώ το 2060 (σε αποπληθωρισμένες τιμές). Άρα το εισόδημα των εργαζομένων θα είναι 82,3 δις ευρώ και οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης θα είναι 19 δις ευρώ.

Η αλήθεια για τους φόρους και το ασφαλιστικό

Επομένως για την χρηματοδότηση των 38 δις ευρώ ο κρατικός προϋπολογισμός θα καταβάλλει 19 δις ευρώ. Οπότε, ο φόρος, όπως αναφέρεται ως άθροισμα των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και της κρατικής επιχορήγησης θα αυξηθεί στο επίπεδο του 46% και όχι στο επίπεδο του 108%. Δηλαδή, το 46% θα είναι 23,2% οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και το υπόλοιπο 22,8% θα είναι η φορολογία. Αυτό όμως θα συμβεί με μείωση του στιγμιαίου συντελεστή αναπλήρωσης που εκφράζει την ευημερία των συνταξιούχων ως το επίπεδο ευημερίας των εργαζομένων.

Πράγματι το 2060, η τιμή του στιγμιαίου συντελεστή αναπλήρωσης θα είναι 56%, ενώ το 2023 ήταν 70%. Έτσι, ακόμη και εάν θεωρήσουμε ότι ο δείκτης παραμείνει 70%, τότε οι συντάξεις θα είναι 46 δις ευρώ (14,7% του ΑΕΠ το 2060) και όχι 38 δις ευρώ (12% του ΑΕΠ το 2060) και η αποκαλούμενη «φορολογία» θα είναι 56% (23,2% θα είναι οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και 42,8% θα είναι η φορολογία). Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί, όπως υποστηρίζεται, να είναι 108%.