Πως οι θεωρίες συνωμοσίας για τοv κορονοϊό συνδέονται με την γεωπολιτική στα Βαλκάνια

Η πανδημία που μαστίζει τις χώρες των Βαλκανίων, κάνει τους πολίτες τους να αποδέχονται διάφορες θεωρίες συνομωσίας για το θανατηφόρο ιό, σχετικά με την προέλευση και το στόχο του.  Όμως, η δημοσκόπηση που διενεργήθηκε για τον Covid-19 σε έξι κράτη των Δυτικών Βαλκανίων, αναδεικνύει και σημαντικούς παράμετρους που άπτονται και των γεωπολιτικών ισορροπιών. Οι πολίτες απαντούν βάσει των συμμαχιών των κρατών τους με ξένες δυνάμεις.

Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση της Συμβουλευτικής Ομάδας Ευρωπαϊκής Πολιτικής για τα Βαλκάνια BiEPAG, που έγινε σε Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κόσοβο, Σερβία, Μαυροβούνιο και Βόρεια Μακεδονία, πάνω από το 75% των πολιτών πιστεύουν σε πολλές ή κάποιες, από τις δημοφιλείς θεωρίες συνωμοσίας, που έχουν εμφανιστεί το τελευταίο διάστημα.

Η δημοσκόπηση με τίτλο “Ο ύποπτος ιός: Συνωμοσίες και Covid-19 στα Βαλκάνια”, επικεντρώνεται στις ακόλουθες έξι θεωρίες συνωμοσίας: ο ιός διέρρευσε από ένα εργαστήριο της Γουχάν (δηλαδή υπήρχε για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από όταν έγινε γνωστός), η κινεζική κυβέρνηση δημιούργησε τον κορονοϊό, η φαρμακευτική βιομηχανία μετέδωσε τον κορονοϊό, η κυβέρνηση των ΗΠΑ δημιούργησε τον ιό ως βιολογικό όπλο, ο κορονοϊός έχει σχέση με την τεχνολογία 5G, ο Covid-19 εξαπλώθηκε για να δώσει στον Μπιλ Γκέιτς, τη δυνατότητα να ελέγξει τον πληθυσμό μέσω εμβολίου.

Η δημοσκόπηση για τον κορονοϊό συνδέεται και με τις προτιμήσεις των ερωτηθέντων για τις ξένες δυνάμεις, που ανταγωνίζονται για επιρροή στα Δυτικά Βαλκάνια. Οι Σέρβοι φαίνεται να υιοθετούν μια πιο ευνοϊκή άποψη για την Κίνα και την εξάπλωση του κορονοϊού, σε σύγκριση με τους πολίτες άλλων κρατών και άλλων εθνικοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό, 35% των Σέρβων πιστεύουν ότι η Κίνα δημιούργησε τον κορονοϊό και το 39% ότι διέρρευσε από το εργαστήριο της Γιουχάν. Να επισημάνουμε ότι, η Σερβία είναι στενός σύμμαχος της Ρωσίας και διατηρεί καλές σχέσεις με την Κίνα.

Θεωρίες συνομωσίας και γεωπολιτική

Ρόλο στη διαμόρφωση της άποψης των πολιτών για την Κίνα, διαδραμάτισε η ευγνωμοσύνη του προέδρου Αλεξάνταρ Βούτσιτς προς το Πεκίνο για τη βοήθεια που πρόσφερε για την αντιμετώπιση του κορονοϊού. Τα ποσοστά αυτά της Σερβίας για τις θεωρίες συνομωσίας σχετικά με την Κίνα, είναι σε άλλες χώρες υψηλότερα, ιδιαίτερα στην Αλβανία.

Το 65% των Αλβανών θεωρούν ότι η Κίνα ευθύνεται για την πανδημία και το 58%, ότι ο κορονοϊός, διέρρευσε από την Γουχάν. Βάσει της δημοσκόπησης, οι Αλβανοί πολίτες είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς, στις θεωρίες συνομωσίας, συγκριτικά με τους πολίτες των άλλων κρατών της περιοχής.

Αλβανία και Κόσοβο που έχουν αμερικανικό και δυτικό προσανατολισμό, θεωρούν σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη την Κίνα για τη διάδοση του κορονοϊού. Ο απερχόμενος αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει, άλλωστε, κατηγορήσει την Κίνα για τον κορονοϊό. Να υπενθυμίσουμε, ότι ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα ανταγωνίζονται για επιρροή στα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων.

Η αποδοχή των θεωριών συνωμοσίας συνήθως γίνεται από κοινωνικές ομάδες με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, αλλά σύμφωνα με τη δημοσκόπηση, το δεδομένο αυτό δεν ισχύει, για τα Δυτικά Βαλκάνια. Για παράδειγμα, στο Κόσοβο, το 47% του πληθυσμού με πτυχίο κολεγίου, πιστεύει ότι η φαρμακοβιομηχανία διαδίδει την ασθένεια, σε σύγκριση με το 22.2% που έχει τελειώσει την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Το δεδομένο αυτό, δείχνει ότι οι θεωρίες συνωμοσίας είναι ενσωματωμένες σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας.

Επιπτώσεις 

Η δημοσκόπηση  παρουσιάζει και στοιχεία για το πως ανταποκρίνονται οι πολίτες των Δυτικών Βαλκανίων και στον εμβολιασμό για την αντιμετώπιση του Covid-19. H αποδοχή για εμβολιασμό, στη συγκεκριμένη περιοχή, είναι χαμηλότερη συγκριτικά με τους Ευρωπαίους, καθώς το 53.4% των πολιτών δηλώνει, ότι δεν θα κάνουν το εμβόλιο (σίγουρα όχι ή πιθανώς όχι), ενώ μόνο το 39.2% ανέφερε ότι θα εμβολιαστεί (σίγουρα ναι ή πιθανώς ναι).

Οι θεωρίες συνωμοσίας υπονομεύουν την εμπιστοσύνη στο κράτος και την πολιτική, όταν ασκείται βάσει επιστημονικών συστάσεων. Είναι περισσότερο διαδεδομένες στα Δυτικά Βαλκάνια, καθώς βρίσκουν απήχηση σε ευρύ τμήμα της κοινωνίας, σε σύγκριση με τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Συνολικά, στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων  σχεδόν το 80% πιστεύει πολύ, ή σε κάποιο βαθμό σε οποιαδήποτε από τις συνωμοσίες για το Covid-19.

Η έφεση των πολιτών στις θεωρίες συνομωσίας υποδηλώνει και μια έλλειψη εμπιστοσύνης στην κοινωνία και τους θεσμούς. Επιπλέον, οι θεωρίες έχουν να κάνουν και με το πως οι πολίτες των Δυτικών Βαλκανίων, αντιλαμβάνονται τις σχέσεις των κρατών τους, με τις γειτονικές τους χώρες, σύμφωνα με τα αφηγήματα των κυβερνήσεων τους. Ταυτόχρονα, κάποιες μειονοτικές ομάδες των Δυτικών Βαλκανίων, που αισθάνονται απογοήτευση από τις πολιτικές των κυβερνήσεών τους, διότι δεν ανταποκρίνονται στα αιτήματά τους, ρέπουν προς τις θεωρίες συνομωσίας και εμφανίζονται πιο δύσπιστες προς την εξουσία. Το βίαιο και αιματηρό ιστορικό των Δυτικών Βαλκανίων αντανακλάται ακόμα και στις θεωρίες για το κορονοϊό.