Το σύμπλεγμα αιολικών που απειλεί την Πίνδο

Πριν από λίγες μέρες, στις 24 Μαΐου, πραγματοποιήθηκε στη Βασιλίτσα Γρεβενών, σ’ ένα από τα καλύτερα Χιονοδρομικά Κέντρα της Ελλάδας, διαμαρτυρία από πολίτες των νομών Γρεβενών και Ιωαννίνων ενάντια στην κατασκευή Αιολικού Πάρκου, με κεντρικό σύνθημα: ”Όχι αιολικά στη Βασιλίτσα – Ελεύθερα βουνά χωρίς αιολικά”. Την πρωτοβουλία είχαν φορείς της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται σε διάφορους περιβαλλοντικούς, πολιτιστικούς, νεολαιίστικους και αθλητικούς χώρους.

Τα πράγματα είναι πολύ σοβαρότερα κι απ’ ότι θα μπορούσε και ο πιο απαισιόδοξος να αναλογισθεί. Είχαμε προεκτιμήσει αυτή την επερχόμενη σκοτεινή εικόνα. Στις 3 Μαρτίου του 2019 είχαμε προτείνει ένα πλαίσιο αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος, με άξονες:

• Στοπ σε όλα τα έργα και τις άδειες νέων υδροηλεκτρικων σταθμών στα ποτάμια και νέων ΑΠΕ στην περιοχή Γρεβενών (τότε ήταν στην επικαιρότητα το υδροηλεκτρικό στο Βενέτικο).
• Ολιστική διαχειριστική μελέτη, με έμφαση στους πόρους του τόπου.
• Βιωσιμότητα οικοσυστημάτων, τοπικών οικονομιών και κοινωνιών.
• Κοινωνικός διάλογος και συμφωνία (συμφωνία-συμβόλαιο).

Επιμέναμε, κι όχι μόνο για τα Γρεβενά, ότι αυτό είναι το βιώσιμο, αειφορικό και πραγματικά ωφέλιμο πλαίσιο για τις ΑΠΕ. Είναι, πράγματι, επιβαρυμένη και σκοτεινή η εικόνα που έρχεται, διότι δεν πρόκειται μόνο για ένα αιολικό πάρκο στη Βασιλίτσα. Δεν πρόκειται μόνο για την άδεια 2281/2010 της Ρυθμιστική Αρχής Ενέργειας, που κατέχει η επιχείρηση ”ΓΚΟΥΛΙΟΥΜΗΣ & Σια – ΠΙΝΔΟΣ Αιολικά Πάρκα Ο.Ε.” των 8,5 MW, με 10 ανεμογεννήτριες (0,85 MW η καθεμιά), με διάμετρο ρότορα 52 μέτρα, ύψος πύργου 80 m και βάρους 100 τόνων.

Πρόκειται και για ακόμα τέσσερις άδειες της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας στην περιοχή του Ορεινού Όγκου των Γρεβενών, στο ορεινό πέταλο: Δοτσικό, Φιλιππαίοι, Σαμαρίνα, Σμίξη, Πανόραμα, Αβδέλλα, Περιβόλι. Οι επιπλέον τέσσερις άδειες της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας είναι:

• Άδεια 1609/2010, στη θέση Πέρδικα
• Άδεια 1602/2010, στη θέση Μαντηλίτσα-Στραγγόπετρα
• Άδεια 1601/2010, στη θέση Κουτσουράκια-Κολεός
• Άδεια 1449/2010, στη θέση Κιρκούρη-Ρέντος

Σύμπλεγμα μαμούθ

Υπάρχουν πολλά και μεγάλα ζητήματα, καθώς και σοβαρές ευθύνες σε πολλά επίπεδα, που προκύπτουν από τις παραπάνω συνολικά πέντε άδειες για την κατασκευή των πέντε αυτών αιολικών πάρκων στα σύνορα με τον νομό Ιωαννίνων. Αν, πάντως, δεν ακυρωθούν αυτές οι άδειες, που έχουν διάρκεια ισχύος 25 ετών, τότε στην περιοχή αυτή θα έχει κατασκευασθεί ένα σύμπλεγμα αιολικών πάρκων συνολικής ισχύος 116,5 MW με συνολικό αριθμό ανεμογεννητριών 72!

Το σύμπλεγμα αυτό θα είναι το δεύτερο σε μέγεθος και εγκατεστημένη ισχύ, μετά από εκείνο της Νότιας Εύβοιας, δηλαδή γεωγραφικές, περιβαλλοντικές και οικιστικές περιοχές, που, ασφαλώς, και δεν μπορούν να συγκριθούν ή να προσομοιαστούν μεταξύ τους. Επιπλέον, μη ξεχνάμε και τις επίσης ακραίες αποφάσεις για αιολικά στα Άγραφα όπου εκεί θα αναπτυχθεί ένα σύστημα αιολικών πάρκων συνολικής ισχύος 86 MW, –έναντι 116,5 MW των Γρεβενών– με 40 ανεμογεννήτριες, έναντι 72 των Γρεβενών.

Βέβαια, η ακύρωση των αδειών θα είναι καθαρά πολιτική απόφαση, αλλά πρέπει να συνειδητοποιηθεί ότι η σύσσωμη ενεργή κοινωνία των πολιτών αποτελεί τη λυδία λίθο για την επιτυχία αυτού του αγώνα να μην πραγματοποιηθούν τα έργα. Για να επιτευχθεί αυτό, είναι απαραίτητο όλα τα θεσμικά όργανα που ασκούν εξουσία –και είναι αιρετά–, να πάρουν ξεκάθαρη θέση και να οργανώσουν με συνέπεια ανάλογες παρεμβάσεις.

Ξεκινώντας από την τοπική αυτοδιοίκηση, κλιμακώνοντας με την Περιφέρεια, οι κινήσεις στο πλαίσιο ενός σφιχτού σχεδιασμού οφείλουν να αναπτυχθούν σε όλα τα μέτωπα, αξιοποιώντας κάθε συνεργασία (Ιδρυμάτων, Οργανισμών, προβεβλημένων στελεχών): προς τη Δικαιοσύνη, προς την κυβέρνηση και τα αρμόδια υπουργεία, προς την ΕΕ, την Κομισιόν και τις αρμόδιες Γενικές Διευθύνσεις.

Η φύση και η σημασία του Εθνικού Πάρκου της Βόρειας Πίνδου το καθιστούν εξαιρετικά σημαντικό, το οποίο είναι κατοχυρωμένο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με προβλεπόμενη αυξημένη προστασία, που πρέπει να υπάρχει και να τηρείται στις ιδιαίτερες ζώνες του (P1, P2, P3, Ρ4).

Μη νόμιμες άδειες

Από τη σχετική νομοθεσία για το Εθνικό Πάρκο της Βόρειας Πίνδου και τις Ζώνες Προστασίας του, είναι φανερό ότι οι δύο άδειες, η πρώτη, για τη θέση Μαντηλίτσα- Στραγγόπετρα και η δεύτερη για τη θέση Κουτσουράκια-Κολεός είναι μη νόμιμες, ίσως και παράνομες. Στις περιοχές αυτές του Εθνικού Πάρκου αποκλείονται τέτοιου τύπου δραστηριότητες, πράγμα που οι αποφάσεις της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, και η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) καταστρατηγεί.

Επιπλέον, οι σχετικές Αποφάσεις Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων, εκτός από την καταδικαστέα αδιαφορία των τοπικών και την ολιγωρία των περιφερειακών αρχών, βρίσκονται σε αντίθεση και με την ΚΥΑ 23069/31.5.2005 (άρθρο 2), καθώς και με την ΚΥΑ 15393/2332/5.8.2002. Στοιχείο αυθαιρεσίας, επίσης, αποτελεί και το γεγονός ότι για την έκδοση αυτών των δεν ζητήθηκε, όπως ρητά ορίζεται, η γνώμη του υπεύθυνου Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου.

Η δε άδεια της Βασιλίτσας (ΡΑΕ 2281/2010), όχι μόνο πάσχει νομικά, αλλά είναι σχεδόν παράλογη, ενώ οι άλλες δύο (“Πέρδικα” μεταξύ Δοτσικού και Σαμαρίνας και “Κιρκούρη- Ρέντος”) βρίσκονται σε ζώνες προστασίας (Ρ4-Ρ3, P2-P3, αντίστοιχα), ενώ έχουν και συμπληρωματική κάλυψη από το Δίκτυο Natura 2000, όπως αυτό έχει εθνικά θεσμοθετηθεί και έχει ενσωματωθεί και στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000.

Τα παραπάνω σημεία μπορούν να αποτελέσουν υλικό προσφυγών στα Δικαστήρια και στο ΣτΕ, ενώ μπορεί να πραγματοποιηθεί και προσφυγή σε Κομισιόν και Γενικές Διευθύνσεις, ανάλογα με την πρωτοβουλία των οργανώσεων Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, “Καλλιστώ” και Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης. Σημειώνουμε ότι η Κομισιόν έχει εκδώσει ειδικό οδηγό για τα αιολικά πάρκα και το Δίκτυο Natura 2000, με αναλυτικές και χρήσιμες προτάσεις, μέτρα και οριοθετήσεις ευθυνών που όμως λήφθηκαν ελάχιστα και περιστασιακά υπόψη.

6 φορές πάνω από τον ευρωπαϊκό στόχο

Η ολοκλήρωση ενός έργου αιολικού πάρκου μέχρι και την παραγωγική λειτουργία διέρχεται από ορισμένες κρίσιμες φάσεις. Ο σχεδιασμός των δυνάμεων που αγωνίζονται για τη δίκαια υπόθεση της ματαίωσης της κατασκευής τους, οφείλει να προηγείται της κάθε φάσης.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, είναι εξαιρετικά κρίσιμο να τεθούν προ των ευθυνών τους για τις περιοχές αυτές, οι δασικές υπηρεσίες σε Γρεβενά και Ιωάννινα, στις Περιφέρειες Ηπείρου και Δυτικής Μακεδονίας, καθώς και το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για την πολύ κρίσιμη Άδεια Επέμβασης σε Δάση, καθώς και για κάθε επιμέρους έργο (οδοποιίας, κτλ).

Επίσης, κρίσιμα σημεία αποτελούν όλες οι χωροθετήσεις, καθώς και οι εκδόσεις αδειών όπως δομικών κατασκευών, υποδομών υποστήριξης, θεμελιώσεων των γεννητριών, κοκ. Η άδεια εγκατάστασης, καθώς και η τελική άδεια λειτουργίας, αποτελούν επίσης πεδία παρέμβασης προς ΔΕΔΔΗΕ, ΑΔΜΗΕ, ΔΑΠΕΕΠ και υπουργείο Ενέργειας. Το εξευτελιστικό δημοτικό τέλος του 3% επί του ετήσιου οικονομικού κύκλου κάθε αιολικού πάρκου δεν θα μπορούσε να δελεάσει κανέναν από τους τοπικούς παράγοντες, που οφείλουν να είναι αφοσιωμένοι στον κοινό αγώνα.

Από κάποια πλευρά, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε και θετική την τρέχουσα περίοδο, καθώς έχει υποβληθεί ένας μεγάλος αριθμός επενδυτικών σχεδίων για νέα αιολικά πάρκα. Όπως επισημαίνουν επιστήμονες του χώρου των ΑΠΕ, αν κατασκευαστούν και λειτουργήσουν όλα τα αιολικά πάρκα που έχουν αιτηθεί άδεια, τότε η Ελλάδα θα ξεπεράσει το δεσμευτικό στόχο της έναντι της ΕΕ κατά έξι φορές!

Μετακίνηση επενδυτικού ενδιαφέροντος

Το γεγονός αυτό, παρέχει άνεση κινήσεων και αποφάσεων στο υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος. Δεν θα αποτελούσε απόκλιση από την προσπάθεια επίτευξης του στόχου, αν το υπουργείο αποφάσιζε να ακύρωνε τις άδειες των αιολικών στα αναγνωρισμένα ως μοναδικά και θεσμικά προστατευόμενα οικοσυστήματα. Ούτε θα ήταν απόκλιση να μετακινούσε το επενδυτικό ενδιαφέρον από τις προστατευμένες περιοχές, σε πιο υποβαθμισμένες οικολογικά και στις μη προστατευόμενες περιοχές, όπου συνήθως υπάρχει ήδη οδικό δίκτυο και ορισμένες ενεργειακές υποδομές.

Επίσης, πρέπει να ολοκληρωθεί το νέο ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ, καθώς, και οι ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες που εκπονούνται για τις προστατευόμενες περιοχές. Το υπουργείο Περιβάλλοντος θα μπορούσε, πράγματι, να κινηθεί με αυτόν τον τρόπο. Εξάλλου, σύμφωνα και με αποτελέσματα έρευνας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, τα αδειοδοτημένα αιολικά που βρίσκονται σε διάφορα στάδια κατασκευής εκτός προστατευόμενων περιοχών, ακόμα και εκτός περιοχών Natura, επαρκούν για να υπερκαλυφθεί κατά 2-3 φορές ο εθνικός στόχος για το 2030.

Επομένως, η ακύρωση των 116,5 MW των εντός του Εθνικού Πάρκου της Βόρειας Πίνδου δεν επηρεάζει τον εθνικό στόχο, ενώ ταυτόχρονα κινείται σωστά με βάση το πνεύμα και τις οδηγίες για την προστασία του Περιβάλλοντος και τη στήριξη των οικολογικά ευαίσθητων περιοχών. Σε κάθε περίπτωση, είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε και να αξιοποιούμε το γεγονός ότι η ΕΕ έχει αναπτύξει διεθνώς συγκριτικά το υψηλότερο status στα θέματα Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής την οποία τα αρμόδια όργανά της κατά βάση τηρούν, παρά τη βαριά και χρονοβόρα γραφειοκρατία των Βρυξελλών.

Υπάρχει εναλλακτική

Οι μείζονες επιπτώσεις στην περιοχή του ορεινού όγκου των Γρεβενών και των Ιωαννίνων αφορούν στη ριζική ανατροπή της φυσιογνωμίας, της ταυτότητας και των δυνατοτήτων της περιοχής. Από μια περιοχή μοναδικού φυσικού κάλους και ποικίλου περιβαλλοντικού αποθέματος, με τεράστιες δυνατότητες ήπιων, ισορροπημένων και βιώσιμων προοπτικών αγρο-οικοτουριστικής και παραγωγικής ανάπτυξης, μέσα από υπάρχοντα αλλά και νέα σχήματα, θα μετατραπεί σε μια σχεδόν λεηλατημένη, κατασπαραγμένη περιοχή μεγάλων αιολικών βιομηχανικών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Τούτη η περίοδος, μετά την πανδημία, βρίσκει την περιοχή σε μια κρίσιμη καμπή. Ήδη τα ξενοδοχεία και οι ξενώνες του Ορεινού Όγκου έχουν μετατραπεί σε “αποθήκες ψυχών μεταναστών, τα οικονομικά προβλήματα κάθε μικρής γεωργικής, κτηνοτροφικής και μεταποιητικής δραστηριότητας είναι οξυμένα ενώ το Χιονοδρομικό Κέντρο της Βασιλίτσας και τις συναφείς δραστηριότητες σε οριακό σημείο επιβίωσης. Έτσι, τα αιολικά πάρκα θα αποτελέσουν μοιραίο χτύπημα.