Λαοκράτης Βάσσης, ο “Νέστορας της Αριστεράς”

«Νέστορα της Aριστεράς» αποκαλούν τρυφερά κάποιοι από τους συντρόφους του τον Λαοκράτη Βάσση. Ο ίδιος δεν αποδέχεται τον χαρακτηρισμό. Όχι μόνο λόγω της εμφανούς ταπεινότητας που αποπνέει, αλλά ίσως και επειδή τελικώς συμπεριφέρεται σαν νέος. Συζητάει με ένα νεολαίο με την ίδια προθυμία και ζέση που συζητάει με τον πρωθυπουργό. Με τον Αλέξη Τσίπρα, άλλωστε, διατηρούν μία σχεδόν οικογενειακή σχέση. Το ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς τον γνωρίζει από τότε που εκείνος ήταν ακόμα παιδί. Όπως μας είπε φίλος της οικογένειας Βάσση, «μαζί με άλλες οικογενειακές φωτογραφίες εδώ και πολλά πολλά χρόνια υπάρχουν και “αποκαλυπτικές” φωτογραφίες του πρωθυπουργού από την εποχή που φορούσε ακόμα κοντά παντελόνια και ντυνόταν με αποκριάτικες στολές παρέα με τα παιδιά του Λαοκράτη».

Όσοι δημοσιογράφοι επιχείρησαν να πλησιάσουν τον Λαοκράτη Βάσση με σκοπό να αντλήσουν πληροφορίες για τον Αλέξη Τσίπρα βρέθηκαν σε ερμητικά κλειστές πόρτες. Ο ίδιος αποφεύγει τη δημοσιότητα. Ανταποκρίνεται μόνο όταν καλείται να μιλήσει για το συγγραφικό του έργο. Σύμφωνα με παλαίμαχο κομματικό στέλεχος, «από τότε που ο ΣΥΡΙΖΑ εκτοξεύθηκε στο κέντρο της πολιτικής σκηνής και ο Αλέξης φάνηκε ότι θα είναι ο επόμενος πρωθυπουργός ξεπήδησαν από το πουθενά παλαιοί φίλοι του, μέντορες και συμβουλάτορες που μαλλιοτραβιόντουσαν για το ποιος θα είναι πιο κοντά του. Ο Λαοκράτης έκανε ακριβώς το αντίθετο. Ποτέ δεν κεφαλαιοποίησε τη σχέση τους. Αρνείται μάλιστα πεισματικά ότι ασκεί επιρροή στον Αλέξη, όπως του αποδίδουν. Η στάση του αυτή εκτιμήθηκε από τον πρόεδρο, ο οποίος συχνά νοιώθει την ανάγκη να μιλήσει μαζί του».

Ο Λαοκράτης Βάσσης έχει κοινή καταγωγή (από την Ήπειρο) και ήταν φίλος του Παύλου Τσίπρα, πατέρα του Αλέξη. Οι δύο οικογένειες ήταν πολύ συνδεδεμένες. Μία περίοδο, μάλιστα, οι δύο άνδρες συγγένεψαν, καθώς ο αδελφός της συζύγου του Λαοκράτη παντρεύτηκε την αδελφή του πρωθυπουργού. Σε αντίθεση με τη φιλική σχέση των δύο ανδρών, ο γάμος αυτός δεν μακροημέρευσε. Για τον Αλέξη ο Λαοκράτης δεν ήταν μόνο ένας μεγαλύτερος φίλος. Κατά μία έννοια ήταν και η ζωντανή ιστορία της Αριστεράς. Όταν ο Τσίπρας βρέθηκε στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ και έπρεπε να κολυμπήσει στα βαθιά, ο Λαοκράτης ήταν ένας πολύτιμος συνομιλητής, μακριά από το ρόλο του επίσημου συμβούλου. Είχαν μεταξύ τους μακρές τηλεφωνικές συνομιλίες, αλλά και χαλαρές συζητήσεις πάντα εκτός των κομματικών γραφείων.

«Ο Λαοκράτης τον συμβουλεύει και με σημειώματά του τον έχει αρκετές φορές προειδοποιήσει για κινδύνους και λάθη» μας λέει καλά ενημερωμένη πηγή. Όταν, όμως, ο Βάσσης ακούει από φίλους και συντρόφους του ότι επηρεάζει τον πρωθυπουργό δυσανασχετεί. Αποποιείται κατηγορηματικά τον τίτλο του συμβούλου ή του μέντορα. Παλαιότερα είχε πει πως «ο Αλέξης συνδυάζει τα καλύτερα στοιχεία ενός Ηπειρώτη. Είναι ντόμπρος και ειλικρινής, αλλά και διπλωμάτης και ισορροπιστής». Τώρα πια είναι αμφίβολο εάν θα ξεστόμιζε την ίδια κουβέντα. Έχει, άλλωστε, κυλήσει πολύ νερό από τις πρώτες ημέρες του 2015, όταν ακόμα κυριαρχούσε η ελπίδα για μία άλλη πορεία.

Με εκτίμηση και αγάπη αναφέρεται και ο πρωθυπουργός για τον Λαοκράτη. Αυτός ήταν και ο λόγος που κάποιοι ξαφνιάστηκαν όταν τον Ιανουάριο του 2015 δεν τον συμπεριέλαβε στο κυβερνητικό σχήμα. Όχι, όμως, και εκείνοι που γνωρίζουν καλά τη σχέση τους. «Εδώ και χρόνια ο Βάσσης έχει επιλέξει την αποχή από τα ηγετικά κλιμάκια του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτή η στάση του δεν άλλαξε όταν κερδίσαμε τις εκλογές. Η απόφασή του να μη διαδραματίσει πολιτικό ρόλο ήταν ξεκάθαρη», μας είχε πει τότε ένας συνοδοιπόρος του. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι έχει αποσυρθεί εντελώς. Παραμένει ενεργός στο επίπεδο της παραγωγής πολιτικής σκέψης.

Τόσο η ανεπίληπτη αγωνιστική διαδρομή του όσο και το συγγραφικό έργο του, άλλωστε, καθιστούν το Λαοκράτη Βάσση σεβαστό ακόμα και σ’ εκείνους τους κύκλους της Αριστεράς που διαφωνούν με τις ιδέες του. Είναι παιδί πολύτεκνης οικογένειας αγροτών από την Πρέβεζα. Μεγάλωσε με τις τυπικές αξίες μίας αριστερής ηπειρώτικης οικογένειας. Οι γονείς του αγωνίσθηκαν από τις τάξεις του ΕΑΜ.

Ο ίδιος, από πολύ μικρός, έζησε τους διωγμούς της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Τα βιώματά του σφυρηλάτησαν μία ΕΑΜικου χαρακτήρα πολιτική και πολιτιστική συνείδηση. Αρνούμενοι οι γονείς του να υπογράψουν δήλωση μετανοίας είχαν διαρκώς απέναντί τους το κράτος της Δεξιάς, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν καθημερινές δυσκολίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πως όταν ο μεγαλύτερος αδελφός του Λαοκράτη αποφάσισε να μεταναστεύσει στη Γερμανία για μία καλύτερη ζωή, οι αρχές του το απαγόρευσαν.

Ο Λαοκράτης τελείωσε το γυμνάσιο με άριστα. Συμμαθητές του κάνουν λόγο για ένα μαθητή με ιδιαίτερη αγάπη στα αρχαία ελληνικά, στην ιστορία και στην ελληνική γραμματεία. Συνέχισε τις σπουδές του στην Παιδαγωγική Ακαδημία των Ιωαννίνων και στη συνέχεια στη Φιλοσοφική Σχολή Ιωαννίνων. Ένας από τους συμφοιτητές του κάνει λόγο για «εξαίρετο μυαλό που το πάθος του για μάθηση συγκρινόταν μόνο με την πολιτική του δράση».

Στη δεκαετία του 1960 έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στις τότε φοιτητικές κινητοποιήσεις. Μετά την επιβολή της δικτατορίας συνελήφθη στα Ιωάννινα και έμεινε φυλακή για 1,5 χρόνο σε ηλικία μόλις 22 ετών. Ο Βάσσης συμμετείχε στις αντιδικτατορικές κινητοποιήσεις και μετά την πτώση της χούντας εντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ. Έγινε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κινήματος και της πρώτης Συντονιστικής Γραμματείας. Αν και ο Ανδρέας Παπανδρέου τον εκτιμούσε, οι δύο άνδρες δεν άργησαν να συγκρουστούν. Σύντροφος εκείνης της εποχής σχολιάζει την έντονη σχέση τους: «Ήταν δύο εξίσου δυνατές προσωπικότητες. Ο Λαοκράτης δεν αποδεχόταν τη διολίσθηση του ΠΑΣΟΚ σε αρχηγικό κόμμα». Η διαφωνία τους κατέληξε σε σύγκρουση, η οποία με τη σειρά της στην απομάκρυνση του Βάσση από το Κίνημα το 1975.

Μαζί με τα άλλα στελέχη που αποσχίσθηκαν από το ΠΑΣΟΚ ίδρυσε τη Σοσιαλιστική Πορεία. Μετά τη διάλυση αυτού του σχήματος, ο Βάσσης παρέμεινε ανένταχτος αλλά δραστήριος αριστερός. Αργότερα, συμμετείχε με κεντρικό ρόλο στην ίδρυση του Συνασπισμού και για 10 ολόκληρα χρόνια (έως το 2000) ήταν μέλος της ηγετικής ομάδας του, ως μέλος της Πολιτικής Γραμματείας. Το 2000 αποχώρησε από τα ηγετικά κλιμάκια, παραμένοντας απλό μέλος. Αυτό δηλώνει και σήμερα. «Μα τί θέλετε από εμένα βρε παιδιά;», απαντούσε γλυκά σε δεκάδες κρούσεις δημοσιογράφων για μία συνέντευξη, όταν ακόμα τον θεωρούσαν μυστικοσύμβουλο του πρωθυπουργού.

Ο Βάσσης δεν έχει σφραγίσει την Αριστερά της εποχής του μόνο με τη δράση του. Την έχει σφραγίσει και με την τριλογία του, η οποία αποτελεί μία ανατομία της μεταπολίτευσης και του ρόλου της Αριστεράς εκείνη την περίοδο. Στα βιβλία του, εκτός των άλλων, αναλύεται και η σχέση Αριστεράς και πατριωτισμού. Στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, που έχουν αλλεργία με οτιδήποτε εθνικό, του καταλογίζουν ότι στη δική του επιρροή οφείλεται η στροφή του πρωθυπουργού, το γεγονός ότι τουλάχιστον μιλάει για πατρίδα. «Ο Λαοκράτης είναι από εκείνους που έσπρωξαν τον Τσίπρα στην κατανόηση της ιδέας πως η πολιτιστική ιθαγένεια, το εθνικό, το εθνο/πολιτιστικό και το ελληνικό, όχι μόνο δεν είναι ασύμβατα μεγέθη με την Αριστερά, αλλά αντιθέτως απολύτως αλληλοπροσδιοριζόμενες διαστάσεις της ταυτότητάς της».

Η ξεκάθαρη αυτή θέση του τον έχει αρκετές φορές στοχοποιήσει εντός του ΣΥΡΙΖΑ. Ο ίδιος, όμως, παραμένει νηφάλιος ακόμα και όταν δέχεται πυρά. «Θα είναι πάντα εκεί για να στηρίξει, αλλά και να κρίνει τον Αλέξη. Κι αυτός πάντα θα τον ακούει γιατί αναγνωρίζει όχι μόνο τις γνώσεις και την πείρα του, αλλά και τις καλές του προθέσεις. Δεν τον ακούει πάντα, αλλά τον σέβεται όσο δεν πάει», μας είπε κομματικό στέλεχος που γνωρίζει καλά τη σχέση τους.

Η στροφή του Τσίπρα και του ΣΥΡΙΖΑ το καλοκαίρι του 2015, ωστόσο, δεν άφησε αλώβητη τη σχέση τους. Διακριτικά αλλά αποφασιστικά, ο Λαοκράτης πήρε τις αποστάσεις του, χωρίς δράματα και δημοσιότητα. Φίλος μεν ο Αλέξης, φιλτάτη δε η ιδεολογικοπολιτική συνέπεια…