20 χρόνια χωρίς την κληρονομιά των Ολυμπιακών του 2004

Ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός για την επόμενη ημέρα των Αγώνων αποτελούσε προσωπική προτεραιότητα του προέδρου της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής Χουάν Αντόνιο Σάμαρανκ. Αυτό το γνωρίζουν όλοι όσοι είχαν άμεση επαφή μαζί του. Αυτή την κατεύθυνση –να ακολουθήσουν το μοντέλο της Βαρκελώνης– έδωσε στην ελληνική κυβέρνηση για το 2004, ακόμα και μετά την ανάθεση της ευθύνης διοργάνωσης σε διαφορετικά πρόσωπα από αυτά που είχε γνωρίσει και εμπιστευτεί στην περίοδο της διεκδίκησης. Ποτέ δεν αμφισβήτησε το δικαίωμα της κυβέρνησης να διορίσει τα πρόσωπα που αυτή επιθυμούσε. Απαιτώντας μόνο τον έγκαιρο προγραμματισμό για την επόμενη ημέρα των Αγώνων. Αυτό άλλωστε το αποτέλεσμα –εξηγούσε– διασφαλίζει το μακροχρόνιο κύρος της διοργάνωσης και τη συνέχιση της επιθυμίας των υποψηφίων πόλεων να επενδύσουν στη διοργάνωση των μελλοντικών Αγώνων.

Για την απουσία αυτού του σχεδιασμού για τον συνολικό προϋπολογισμό και την κληρονομιά των Αγώνων την κύρια και πρωταρχική ευθύνη έχει ο Κώστας Σημίτης. Γιατί ο Πρωθυπουργός ήταν –με δικούς του νόμους και αποφάσεις– ο μόνος που είχε τη συνολική ευθύνη της διοργάνωσης. Τόσο των αρμοδιοτήτων της Οργανωτικής Επιτροπής, όσο και των αντίστοιχων κάθε Υπουργείου. Υπό την προεδρία του, άλλωστε, συνεδρίαζε κάθε Πέμπτη στο Μέγαρο Μαξίμου η Διυπουργική Επιτροπή Συντονισμού της Ολυμπιακής Προετοιμασίας.

Ο σχεδιασμός της κληρονομιάς των Αγώνων θα έπρεπε να έχει σχεδιαστεί τα επτά χρόνια της προετοιμασίας τους. Κάτι που δεν έγινε ποτέ. Όπως ποτέ δεν παραλήφθηκε και το συνολικό Business Plan της διοργάνωσης των Αγώνων. Παρότι είχε αρχικά ανατεθεί στον πρώτο διεθνή διαγωνισμό που προκηρύχθηκε, το συνολικό Business Plan με τα σχετικά χρονοδιαγράμματα όλων των έργων εκπονήθηκαν από τις πλέον αρμόδιες εταιρίες που είχαν τη σχετική εμπειρία από άλλους επιτυχημένους Ολυμπιακούς Αγώνες, έλαβαν την έγκριση της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής το 1998 και με εντολή ανθρώπων της Κυβέρνησης δεν παραλήφθηκαν ποτέ. Οι οικονομικές υπερβάσεις του αρχικού προϋπολογισμού, με βάση τον οποίο κερδίσαμε τους Αγώνες, έγιναν κατόπιν σχεδίου. Από πολύ νωρίς και από πολύ ψηλά!

Τι πήγε τόσο στραβά από το 2004;

Ένας Πρωθυπουργός που σημείωνε στο μπλοκάκι του την ακριβή ημερομηνία εισαγωγής από την Κίνα των καθισμάτων για το Σπίτι της Άρσης Βαρών στη Νίκαια ήταν αδύνατο να μη γνωρίζει κάθε λεπτομέρεια για τις οικονομικές υπερβάσεις των Αγώνων. Υπερβάσεις που –όπως εκ του αποτελέσματος αποδείχτηκε– δεν αφορούσαν στην Οργανωτική Επιτροπή, αλλά στα Υπουργεία. Αυτός ο άνθρωπος έκανε το γενικό κουμάντο σε όλα τα θέματα, γιατί –κατά την άποψή του– «αν δεν το έκανε δεν θα γίνονταν οι Αγώνες»! Αλήθεια, γιατί δεν αναρωτήθηκε ποτέ εάν υπάρχει συνολικός προϋπολογισμός και αν υπάρχει σχέδιο για την επόμενη ημέρα;

Όλα ξεκίνησαν λάθος. Πρώτα από όλα, το μοντέλο διοργάνωσης των Αγώνων που ακολουθήθηκε ήταν λάθος. Μέσα στη φρενίτιδα του χρηματιστηρίου, ο πρωθυπουργός ξέχασε τους λόγους, για τους οποίος διεκδικήσαμε τους Αγώνες. «Είναι ανάγκη, για να σώσουμε την Ολυμπιακή Ιδέα, να την απαλλάξουμε από την πολιτική και την εμπορία… Κανένας ποτέ λαός δεν επιβλήθηκε στην παγκόσμια συνείδηση με επιτεύγματα υλικά… Θα πρέπει να ετοιμαζόμαστε με όσα μέσα διαθέτουμε και με τον ταχύτερο δυνατό ρυθμό, για να είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε σε μια τέτοια εντολή, που πιστεύω ότι κάποτε θα μας ανατεθεί», είχε δηλώσει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής για τον σκοπό της επιστροφής των Αγώνων στην κοιτίδα τους. Αντίστοιχες ήταν οι δηλώσεις και του Ανδρέα Παπανδρέου.

Η Ελλάδα, όμως, δεν υλοποίησε τίποτα διαφορετικό στη διοργάνωση των Αγώνων. Ουσιαστικά αντέγραψε το μοντέλο εφαρμογής, το οποίο ζητούσαμε με την υποψηφιότητά μας να αλλάξουμε. Το πολιτικό προσωπικό αποδείχτηκε πολύ κατώτερο των περιστάσεων για να τολμήσει να αγγίξει αυτό το θέμα. Με το άκουσμά του και μόνο έκανε στην άκρη. Τελικά, για άλλους λόγους διεκδικήσαμε τους Αγώνες και άλλα πράγματα κάναμε. Όλα όσα υποσχεθήκαμε για να μας τους αναθέσουν δεν έχουν καμία σχέση με όσα παραδώσαμε. Με αποτέλεσμα, ο ρόλος της Ελλάδας στο Ολυμπιακό Κίνημα να υποβαθμιστεί.

Χαρακτηριστικό είναι το συμπέρασμα του Δημήτρη Παπαϊωάννου στο εξαιρετικό άρθρο του με τίτλο “Birthplace: 20 χρόνια μετά”. «Τα στάδια ρήμαξαν. Το IBC, Κέντρο Παγκόσμιας Αναμετάδοσης, έγινε Golden Hall για ψώνια και φημολογείται ότι εκεί, χτισμένα, βρίσκονται τα τεράστια γλυπτά. Ήταν, λέει, ακριβή η μεταφορά τους και τα χτίσανε. Κοιμούνται εκεί, ακίνητοι γίγαντες, μεσοτοιχία με το shopping center. Τα αριστουργήματα του Μέντη, τα κομψοτεχνήματα της Πεζανού και το θαύμα του Αλεξίου σαπίζουν στις αποθήκες. Mε μεγάλη χρονοκαθυστέρηση στήθηκε εκεί, σε λιγοστά τετραγωνικά, μια παρωδία μουσείου για τις τελετές μας. Μην πατήσετε.»

Τι μπορεί να σωθεί 20 χρόνια μετά;

Το κόστος της χαμένης ευκαιρίας αξιοποίησης των Ολυμπιακών επενδύσεων σε πραγματικό χρόνο –στα 20 πρώτα χρόνια από την υλοποίησή τους– είναι ανυπολόγιστο. Προφανώς δεν πτώχευσε η χώρα από τους Ολυμπιακούς, όπως εσκεμμένα άφησαν να αιωρείται αυτοί που ευθύνονται πραγματικά για τη χρεοκοπία της. Όμως, το ζήτημα δεν είναι αυτό. Γιατί δεν διεκδικήσαμε τους Αγώνες για να μην χρεοκοπήσουμε. Το κόστος της χαμένης ευκαιρίας είναι η μεγαλύτερη πληγή του 2004. Αυτό το opportunity cost αξιοποίησης της μοναδικής ιστορικής ευκαιρίας είναι ακόμα μεγαλύτερο και από το πραγματικό κόστος των Αγώνων. Γιατί η δυνατότητα μεγιστοποίησης της δέουσας ανταποδοτικότητας δεν υπάρχει πια τρόπος να επαναληφθεί.

Σήμερα, 20 χρόνια μετά, αυτά που μπορούν να γίνουν για να μη χαθούν τα πάντα είναι πολύ συγκεκριμένα. Πρώτα από όλα, το Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών να δοθεί στον Παναθηναϊκό. Ο μεγαλύτερος λευκός ελέφαντας να αξιοποιηθεί από τον πολυαθλητικό σύλλογο της Αθήνας που μπορεί να τον αξιοποιήσει. Το μοντέλο του γηπέδου μπάσκετ αποτελεί παράδειγμα για όλες τις εγκαταστάσεις. Με αντίστοιχο τρόπο οφείλουν να αξιοποιηθούν οι εγκαταστάσεις του Ολυμπιακού Αθλητικού Κέντρου Φαλήρου. Ένα από τα καλύτερα οικόπεδα της Αττικής, μπροστά στη θάλασσα, ακόμα και σήμερα δεν έχει διαμορφωθεί ώστε να λειτουργεί ως ελκυστικός καθημερινός προορισμός. Το σύνολο των εγκαταστάσεων μπορεί να αξιοποιηθεί μόνο από τον Ολυμπιακό.

Τέλος, για περισσότερο από 150 χρόνια (από το 1870) το Παναθηναϊκό Στάδιο είναι αποκομμένο από τις συμπληρωματικές εγκαταστάσεις του. Από το ναό του Ολυμπίου Διός (προς τιμήν του οποίου διαξάγονταν οι Αγώνες) από το Μέγαρο των Ολυμπίων (Ζάππειο), το Ολυμπιακό κολυμβητήριο, το Φωκιανό γυμναστήριο, τις αθλητικές εγκαταστάσεις του Εθνικού Γυμναστικού Συλλόγου και τον Όμιλο Αντισφαίρισης Αθηνών. Κανένας δεν νοιάστηκε για να λειτουργούν ολοκληρωμένα στο κέντρο της πόλης, ως μέρος της καθημερινής ζωής των πολιτών, ένας ζωντανός χώρος άθλησης και προσέλκυσης επισκεπτών.

Η ανάδειξη του Παναθηναϊκού Σταδίου και του πρώτου Ολυμπιακού Πάρκου της σύγχρονης εποχής στο κέντρο της Αθήνας ως Μνημείου Παγκόσμιας Πολιτισμικής Κληρονομιάς της UNESCO αποτελεί την ελάχιστη ένδειξη σεβασμού στα ιδανικά του πολιτισμού μας. Ένας ζωντανός χώρος άθλησης στο κέντρο της πόλης, μέρος της καθημερινής ζωής των πολιτών, πόλος προσέλκυσης επισκεπτών από όλο τον κόσμο. Το Central Park της Αθήνας είναι ώρα να γίνει επιτέλους ένα σύμβολο με οικουμενική ακτινοβολία. Για την ιστορική αποκατάσταση του ρόλου της Ελλάδας, ως Μητρόπολη των αξιών του Ολυμπισμού.