Αυτοκτονικό ρήγμα στο ΠΑΣΟΚ σε κρίσιμη συγκυρία

Το «παρών» που επέλεξε η Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος στην ψηφοφορία για το μεταναστευτικό όχι μόνο δεν ένωσε, αλλά αντίθετα φώτισε ένα υπαρκτό, και ίσως βαθύτερο απ’ όσο δείχνει, ρήγμα στις γραμμές της Χαριλάου Τρικούπη. Και αυτό σε μια συγκυρία που η δημοσκοπική άνοδος του ΠΑΣΟΚ φάνταζε ως η πιο ευνοϊκή συγκριτικά με το πρόσφατο παρελθόν. Πλέον η Χαριλάου Τρικούπη δείχνει να ”προσπερνά” τη Πλεύση Ελευθερίας, ενώ το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ φαντάζει ως μία ιδανική αφορμή για το ΠΑΣΟΚ να πιέσει κι άλλο το Μαξίμου.

Η τροπολογία που κατέθεσε ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Θάνος Πλεύρης, με στόχο την προσωρινή αναστολή υποβολής αιτήσεων ασύλου από πρόσωπα που εισέρχονται παράνομα από τη Βόρεια Αφρική, αποτέλεσε το ερέθισμα για να εκδηλωθούν δημόσιες διαφοροποιήσεις. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Νίκος Ανδρουλάκης, αιτιολόγησε την επιλογή του «παρών» λέγοντας πως πρόκειται για ένα μέτρο αναποτελεσματικό, επικοινωνιακού χαρακτήρα, που δεν απαντά στα ουσιαστικά προβλήματα διαχείρισης του προσφυγικού. Ταυτόχρονα, ζήτησε ενίσχυση των διαδικασιών απόρριψης ασύλου εντός 90 ημερών, κατηγορώντας την κυβέρνηση για πολιτική αδράνειας και υποκρισίας.

Ωστόσο, η θέση αυτή δεν έγινε αποδεκτή από όλους εντός του κόμματος. Ο δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας, διαφοροποιήθηκε ανοικτά, δηλώνοντας πως το ΠΑΣΟΚ έπρεπε να καταψηφίσει την τροπολογία, την οποία χαρακτήρισε «ξενοφοβικό παραλήρημα», που νομιμοποιεί τον ακροδεξιό λόγο. Ο κ. Δούκας συνέδεσε τη στάση του και με την πρόσφατη τοποθέτηση του Ευάγγελου Βενιζέλου, ο οποίος είχε επικρίνει τον πολιτικό λόγο της κυβέρνησης περί «εισβολής», κάνοντάς λόγο για αντιδημοκρατική και επικίνδυνη ρητορική.

Την ίδια στιγμή ήρθε και η δημόσια παρέμβαση του Βενιζέλου προσέδωσε ιδιαίτερο βάρος στη συζήτηση γύρω από την τροπολογία Πλεύρη, σε συνέχεια έτερων παρεμβάσεων του, με ισχυρό ιδεολογικό και νομικό αποτύπωμα στον δημόσιο λόγο (βλ. τις τοποθετήσεις του για το σκάνδαλο των υποκλοπών).

Ο πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, με την ιδιότητα και του διαπρεπούς συνταγματολόγου, κατέκρινε ανοιχτά τη ρητορική περί “εισβολής” μεταναστών που υιοθέτησε η κυβέρνηση, τονίζοντας ότι τέτοιες διατυπώσεις παραβιάζουν τις θεμελιώδεις αρχές του κράτους δικαίου και εκτρέπουν τη δημόσια συζήτηση σε επικίνδυνες ατραπούς.

Η στάση του Βενιζέλου δεν ήταν απλώς νομική ή ακαδημαϊκή, αλλά είχε και σαφές πολιτικό στίγμα. Λειτούργησε εμμέσως ως κάλυψη και ενίσχυση των εσωκομματικών φωνών, όπως εκείνης του Δούκα, που επέκριναν την επιλογή του «παρών» από την ηγεσία. Σε ένα κόμμα που επιδιώκει να επανασυνδεθεί με τη σοσιαλδημοκρατική του βάση, τέτοιου είδους θεσμικές παρεμβάσεις δεν μπορούν να αγνοηθούν, καθώς αποτυπώνουν την αγωνία για την ιδεολογική φυσιογνωμία του ΠΑΣΟΚ και τη θέση του απέναντι σε κρίσιμα ζητήματα που καθορίζουν το πολιτικό του προφίλ.

Το ρήγμα στο ΠΑΣΟΚ

Συμπερασματικά λοιπόν, οι δημόσιες αντιπαραθέσεις αναδεικνύουν ένα βαθύτερο πρόβλημα στρατηγικής και ταυτότητας εντός του ΠΑΣΟΚ. Από τη μία, ο Ανδρουλάκης επιδιώκει μια μετριοπαθή, κεντρώα εικόνα, που να διαφοροποιείται τόσο από την κυβερνητική ατζέντα όσο και από τον ριζοσπαστισμό της Αριστεράς. Από την άλλη, στελέχη όπως ο Δούκας πιέζουν για μια πιο προοδευτική, καθαρή θέση, ειδικά σε ζητήματα δικαιωμάτων και μεταναστευτικής πολιτικής η οποία όμως πολλάκις δείχνει να θυμίζει πολύ… ΣΥΡΙΖΑ του 2015, γεγονός που ενοχλεί μεγάλη μερίδα στελεχών της Χαριλάου Τρικούπη.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ιδεολογικό αλλά και βαθιά πολιτικό. Όπως προαναφέραμε, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε φάση ανόδου. Ξεπερνά, έστω και οριακά, δημοσκοπικά τη Ζωή Κωνσταντοπούλου και εδραιώνει τη θέση του ως δεύτερη πολιτική δύναμη, με ανοικτό το ενδεχόμενο να πλησιάσει ακόμη περισσότερο την ΝΔ, ειδικά μετά τις πολιτικές αναταράξεις που προκαλεί η υπόθεση ΟΠΕΚΕΠΕ. Κάθε εμφάνιση εσωτερικής κρίσης ή αμφισημίας, υπονομεύει την αξιοπιστία του κόμματος σε μια στιγμή που χρειάζεται σταθερότητα, ενότητα και καθαρό πολιτικό στίγμα.

Η σύγκρουση γύρω από την τροπολογία Πλεύρη λειτουργεί ως μικρογραφία μιας παλαιότερης πληγής. Πρόκειται για την αδυναμία του ΠΑΣΟΚ να ορίσει με σαφήνεια πού τοποθετείται στο πολιτικό φάσμα. Είναι σοσιαλδημοκρατικό κόμμα με έμφαση στα δικαιώματα και τον ανθρωπισμό, ή επιδιώκει να εκφράσει τον λεγόμενο “λογικό-κεντρώο πολίτη” που απαιτεί τάξη και ασφάλεια; Αυτά τα ερωτήματα επανέρχονται με κάθε αφορμή, και πλέον επανέρχονται δημόσια, προκαλώντας ρωγμές.

Το στοίχημα για τον Ανδρουλάκη είναι πλέον διττό: Να διατηρήσει την ανοδική δυναμική του κόμματος και ταυτόχρονα να εμπνεύσει πειθαρχία και συντεταγμένη πολιτική γραμμή, χωρίς να καταστεί αυταρχικός ή άκαμπτος. Η διαχείριση τέτοιων εσωτερικών αποκλίσεων είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση για έναν ηγέτη που θέλει να πείσει ότι το ΠΑΣΟΚ είναι έτοιμο για ρόλο πρωταγωνιστικό και όχι απλώς συμπληρωματικό.

Σε κάθε περίπτωση, το επεισόδιο της τροπολογίας Πλεύρη λειτουργεί ως καμπανάκι. Όχι μόνο για την ενότητα του κόμματος, αλλά και για τη στρατηγική του ταυτότητα. Χωρίς σαφές αφήγημα, κάθε κρίση θα μοιάζει με εσωτερικό πόλεμο.