Ανάμεσα στις συμπληγάδες ΗΠΑ και Κίνας η ΕΕ

Περισσότερο από δύο μήνες μετά τη νίκη του Τραμπ, η απάντηση των Βρυξελλών περιορίστηκε σε διαβεβαιώσεις, ότι είναι έτοιμη να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις, προφανώς μη πείθοντας ούτε τους ίδιους τους ιθύνοντες. Πολλές από τις θέσεις του προέδρου Τραμπ τις θεωρεί ως απλές υποθέσεις, συμπεριλαμβανομένων των πολύ σοβαρών αξιώσεών του στη Γροιλανδία, που απειλούν την εδαφική ακεραιότητα ενός κράτους μέλους. Αντί να λάβει ουσιαστική δράση, η ΕΕ έχει καταφύγει σε διπλωματικές χειρονομίες και ανακυκλώνει κοινοτοπίες σχετικά με τη διατλαντική ενότητα.

Εν τω μεταξύ, οι δεξιοί ηγέτες της Ευρώπης έχουν πάρει θέση στο Οβάλ Γραφείο. Η Τζόρτζια Μελόνι της Ιταλίας και ο Βίκτορ Όρμπαν από την Ουγγαρία έχουν ήδη εξασφαλίσει τα χρυσά τους εισιτήρια, ενώ οι παραδοσιακοί μεσίτες εξουσίας της ΕΕ – Γερμανία και Γαλλία – παραμένουν στο περιθώριο. Ο εξευτελισμός των Βρυξελλών ολοκληρώθηκε όταν κυκλοφόρησαν οι προσκλήσεις για την τελετή ορκωμοσίας: Η θεσμική ηγεσία της ΕΕ δεν μπήκε καν στη λίστα Β.

Αυτές οι μεγάλες δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει η ΕΕ που μπορεί να οδηγήσουν και σε ουσιαστική (όχι τυπική) διάσπαση της ευρωπαϊκής ενότητας δεν θα μπορούσε να έρθει σε χειρότερη στιγμή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται να βρει μια θέση εξισορρόπησης μεταξύ των κινεζικών οικονομικών συμφερόντων και των αμερικανικών δεσμών ασφαλείας. Ορισμένα κράτη έχουν ήδη τοποθετηθεί πιο κοντά στον Τραμπ, προσβλέποντας στην προστασία από τους δασμούς, ενώ άλλα παραμένουν αγκυροβολημένα στις κινεζικές αγορές, με τις βιομηχανίες τους βαθιά συνυφασμένες με την οικονομία του Πεκίνου.

Σε αυτό το σενάριο, η Κομισιόν της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εμμένει πεισματικά στην επιθετική στάση της ενάντια στην Κίνα, αγνοώντας τις αυξανόμενες επιπτώσεις από αυτή την συμπεριφορά. Στο μεταξύ κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την πιθανότητα συμφωνίας μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Ο Τραμπ, μπορεί να σφυρηλατήσει μια πρώιμη συμφωνία με τον Κινέζο Σι Τζινπίνγκ – αφήνοντας την Ευρώπη απομονωμένη και σε μετέωρη θέση, δεδομένου ότι οι εξελίξεις κινούνται ερήμην της.

Παγιδευμένη μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας η ΕΕ

Δεν θα ήταν λάθος να ισχυριστούμε ότι οι Βρυξέλλες βρίσκονται παγιδευμένες ανάμεσα σε δύο συγκρουόμενους γίγαντες, στερούμενες το βασικό διαπραγματευτικό της όπλο: Την ενότητα των χωρών μελών. Εμφανίζονται έντονα η διαφορά συμφερόντων μεταξύ των χωρών- μελών που στην προηγούμενη περίοδο καλύπτονταν κάτω από τον μανδύα της ισχύος του γερμανο-γαλλικού άξονα που επέβαλε τη βούληση της στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων του, διαμέσου της Κομισιόν.

Είναι γνωστό ότι η Κομισιόν έχει προβεί σε υιοθέτηση σειράς επιθετικών οικονομικών μέτρων ενάντια στην Κίνα όπως πολιτικές οικονομικής αποσύνδεσης, μέτρα αποφυγής κινδύνου και οικονομικής ασφάλειας, έρευνες που αφορούν στη νομιμότητα των εμπορικών συναλλαγών καθώς και αμείλικτη κριτική του πολιτικού συστήματος της Κίνας.

Εν τω μεταξύ, η ευρωπαϊκή βιομηχανία εξαρτάται όλο και περισσότερο από κινεζικά κεφαλαιουχικά αγαθά. Σύμφωνα με τη Eurostat, (Γράφημα 1) στις πρώτες θέσεις των εισαγομένων προϊόντων από την Κίνα, βρίσκονται: Ο τηλεπικοινωνιακός εξοπλισμός (2023: 56,3 δισεκατομμύρια ευρώ), τα ηλεκτρικά μηχανήματα και συσκευές (36,5 δισεκατομμύρια ευρώ το 2023) και οι αυτόματες μηχανές επεξεργασίας δεδομένων (36 δισεκατομμύρια ευρώ το 2023).

Τα αυτοκίνητα και άλλα καταναλωτικά αγαθά αποτελούν μικρό μέρος των εισαγωγών της ΕΕ από την Κίνα και η πολιτική προσοχή που δίνεται στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας είναι αντιστρόφως ανάλογη με το οικονομικό βάρος του.

Εξαρτημένη η ΕΕ από την Κίνα

Είναι προφανής η εξάρτηση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας από τις αλυσίδες εφοδιασμού της Κίνας. Όλα όσα “διαλαλεί” η κ. φον ντερ Λάιεν για αποσύνδεση κτλ δεν φαίνεται να αποτελούν έναν εύκολο προς επίτευξη στόχο, δεδομένου ότι η οικονομική πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ούτε λύνονται με την επιλογή της να τοποθετήσει την Κίνα ως τον στρατηγικό εχθρό της Ευρώπης, και την Ύπατο Αρμοστή για την Εξωτερική πολιτική της ΕΕ, Κάγια Κάλλας να την χαρακτηρίσει ως «εν μέρει κακόβουλο κράτος» – ό,τι κι αν σημαίνει αυτό.

Μάλλον πολιτικές προτιμήσεις – λίαν επιεική έκφραση – προς τις ΗΠΑ υπό τον Μπάϊντεν εκφράζουν, παρά τη σημερινή οικονομική πραγματικότητα της ΕΕ. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει πια Μπάιντεν και στη θέση του υπάρχει ο Τραμπ με όλα όσα πρεσβεύει και υποστηρίζει. Δεν είναι ότι καλύτερο για τις πολιτικές της ντερ Λάιεν και της ομάδας της που έχουν αφήσει την ΕΕ ακάλυπτη σε όλα τα επίπεδα…

Για να προσεγγίσουμε την αλήθεια για τα προβλήματα που έχουν ανακύψει με τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ ΕΕ-Κίνας, θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι υπάρχουν εύλογα παράπονα της Ευρώπης με την Κίνα – για παράδειγμα η εμπορική ανισορροπία υπέρ της Κίνας, οι περιορισμοί πρόσβασης στην κινέζικη αγορά, οι υπερβολικές εξαρτήσεις μέσω των κινέζικων αλυσίδων εφοδιασμού, ο ασύμμετρος ανταγωνισμός με τις κινεζικές κρατικές επιχειρήσεις – έχουν θαφτεί κάτω από μια χιονοστιβάδα ιδεολογικών στάσεων.

Αντί να αντιμετωπίσουν αυτά τα συγκεκριμένα ζητήματα μέσω ρεαλιστικών διαπραγματεύσεων, οι Βρυξέλλες επέλεξαν την εχθρότητα, πυρπολώντας γέφυρες που χρειάστηκαν δεκαετίες για να χτιστούν. Συνδέοντας το βαγόνι του στην συγκρουσιακή προσέγγιση της Ουάσιγκτον, η ΕΕ υπό την φον ντερ Λάιεν ξέχασε έναν θεμελιώδη κανόνα της γεωπολιτικής – όταν δύο ελέφαντες συγκρούονται, το γρασίδι αγωνιά. Και σε αυτή την περίπτωση, η Ευρώπη προσφέρθηκε με ενθουσιασμό να είναι το γρασίδι.