Από τον Ελ. Βενιζέλο στον Κυρ. Μητσοτάκη – Πισωγύρισμα ο νόμος για την εκπαίδευση

Στην πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή κατά την ψήφιση του νομοσχεδίου «Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις», ο πρωθυπουργός προχώρησε σε μια ενδιαφέρουσα άσκηση ηγεμονικής ομιλίας. Αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, σε τρεις μεταρρυθμιστικές στιγμές-παραδείγματα πολιτικής στην εκπαίδευση κατά τον 20ο αιώνα, που προέρχονταν από την ιστορικά αντίπαλη παράταξη.

Συγκεκριμένα, αξιολόγησε θετικά την εκπαιδευτική πολιτική της κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου 1928-1932, την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου 1964-1965 και την εκπαιδευτική πολιτική στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση της κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου και ειδικότερα τον νόμο πλαίσιο 1268/1982. Η πολιτική του στόχευση είναι σαφής.

Είναι η διαρκής κίνηση, προσπάθεια επέκτασης της ΝΔ προς το χώρο του ιστορικού κέντρου (της δημοκρατικής παράταξης ή της κεντροαριστεράς), μέσω και της διακηρυκτικής οικειοποίησης αντιπάλων ιστορικά συμβόλων, καταγράφοντας τη δυναμική της πολιτικής ηγεμονίας στον παρόντα χρόνο.

Στην πρόκληση αυτή, έχει ενδιαφέρον ότι τα κόμματα που ανταγωνίζονται στη διεκδίκηση της πολιτικής κληρονομιάς της δημοκρατικής παράταξης, είτε σε “ευθεία γραμμή” (ΚΙΝΑΛ), είτε ως διακηρυγμένη πολιτική στόχευση και εκλογική καταγραφή (ΣΥΡΙΖΑ), δεν μπόρεσαν ή δεν θέλησαν να απαντήσουν.

Η ερμηνεία της ιστορίας

Το ζήτημα της ερμηνείας της ιστορίας είναι κομβικό επίδικο στον πολιτικό ανταγωνισμό, ακόμα και σε εθνικούς κοινωνικούς σχηματισμούς με σαφώς οριοθετημένα ταξικά μπλοκ, πολύ περισσότερο σε έντονα κατακερματισμένες κοινωνικές πραγματικότητες, όπως η ελληνική. Ο Ανδρέας Παπανδρέου μορφοποιώντας τους εθνικούς, δημοκρατικούς, κοινωνικούς αγώνες του ελληνικού λαού (πολλών δεκαετιών), σε ένα πολιτικό κίνημα, με θεωρία, οργάνωση και ερμηνευτικό σχήμα, οικοδόμησε την ηγεμονική πολιτική του παρουσία και την κεντρικότητά του στον πολιτικό ανταγωνισμό.

Η συγκεκριμένη ερμηνεία της ιστορικής εξέλιξης του τόπου, δεν ήταν διανοητική-κοινωνική κατασκευή από το μηδέν (εκδοχή κονστρουκτιβισμού), όπως μια αντίληψη στο χώρο της πολιτικής επιστήμης ή και της δημοσιολογίας θεωρεί. Αντίθετα, υπήρξε έκφραση-σχηματοποίηση της σχετικής αυτονομίας του πολιτικού πάνω στις συγκεκριμένες υλικές πρακτικές και πνευματικές καταστάσεις, στην ιστορική κίνηση των κυριαρχούμενων κοινωνικών τάξεων.

Ακολουθώντας ένα νήμα σκέψης που θεωρεί τη διαχείριση των συμβόλων στην πολιτική συνδεδεμένη με τα περιεχόμενα, την αλήθεια των γεγονότων με πολιτικοκοινωνικό πρόσημο και όχι μια μετα-αλήθεια της απόλυτης αυτονομίας του λόγου, των υποκειμένων, της λεγόμενης συμβολικής αλληλεπίδρασης, σε μια κατεύθυνση ρευστοποίησης και επικοινωνιακής κατανάλωσης πολιτικών ταυτοτήτων κενών περιεχομένου, θα αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο στις βασικές όψεις των συγκεκριμένων τριών μεταρρυθμιστικών πολιτικών παραδειγμάτων στο χώρο της εκπαίδευσης.

Νομοσχέδιο νεοφιλελεύθερης κατεύθυνσης 

Το σίγουρο είναι πως οι μεταρρυθμίσεις αυτές κινούνταν στον αντίποδα της σημερινής κυβέρνησης και της πολιτικής της στο χώρο της εκπαίδευσης, όπως ειδικότερα αποτυπώνεται στον νόμο πλέον «Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις». Όπως έχουμε αναφέρει, η κυβερνητική πολιτική στο χώρο της εκπαίδευσης όπως εκφράστηκε στο συγκεκριμένο νομοθέτημα χαρακτηρίζεται:

Αρχικά, από την κατεύθυνση εμπέδωσης του κοινωνικού δυισμού μέσα από τη συγκεκριμένη λειτουργία Προτύπων Σχολείων και μηχανισμού “αξιολόγησης”, όπως και τη συγκρότηση εκπαιδευτικών φραγμών απέναντι σε μια ιστορικά διαμορφωμένη τάση της ελληνικής κοινωνίας για κοινωνική κινητικότητα μέσω της εκπαίδευσης, ως εκδήλωση του εξισωτικού αιτήματος-δημοκρατικού προτάγματος. Ήταν χαρακτηριστική στη συζήτηση στη Βουλή, η αποστροφή της κυβερνητικής επιχειρηματολογίας στην έννοια του κοινωνικού εξισωτισμού.

Επιπλέον, χαρακτηρίζεται από την απροκάλυπτη εχθρότητα προς τα μαθήματα-γνωστικά αντικείμενα του χώρου των κοινωνικών επιστημών, από ένα στείρο και ακατανόητο (για μια ελληνική παιδεία) ανταγωνισμό μεταξύ κλασικών σπουδών και κοινωνικών επιστημών. Τέλος, χαρακτηρίζεται από τη νεοφιλελεύθερης έμπνευσης καινοτομία “Εργαστήρια Δεξιοτήτων”, με τα ειδικότερα α-εθνικά/ά-τοπα χαρακτηριστικά που έλαβε, αλλά και την κεντρική σημασία που κατέλαβε στην κυβερνητική επιχειρηματολογία υπέρ του νομοθετήματος.

Θεσμοθέτηση των ανισοτήτων

Τα κοινά στοιχεία των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων των τριών κυβερνήσεων που μνημόνευσε στην ομιλία του ο πρωθυπουργός ως θετικά παραδείγματα, χαρακτηρίζονταν από μία εξισωτική-δημοκρατική αντίληψη ανόδου του μέσου εκπαιδευτικού επιπέδου προς τα πάνω. Ήταν μεταρρυθμίσεις ενότητας και όχι αντιπαράθεσης των κλασικών σπουδών και των σύγχρονων κοινωνικών επιστημών, ενώ προέβλεπαν τη μέριμνα για τη διαμόρφωση μιας εγχώριας διανοητικής παραγωγής που να αφορά τις ανάγκες της χώρας.

Στον αντίποδα, το νομοθέτημα της κυβέρνησης «Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις» κινείται στη θατσερική-νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση της εμπέδωσης της κοινωνικής διαίρεσης και των ανισοτήτων στην εκπαίδευση, καθώς και στην εξίσου θατσερικής έμπνευσης εχθρότητα προς τις κοινωνικές επιστήμες. Το γεγονός ότι η αντιπολίτευση αδυνατεί να υπερασπιστεί στο πολιτικό επίπεδο τις θετικές κληρονομιές του δημοκρατικού-προοδευτικού χώρου στην εκπαίδευση, αφορά την κυρίαρχη συγκρότησή της ως μεταμοντέρνας Αριστεράς.

Μιας Αριστεράς που κινείται στον ορίζοντα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, της ομοιομορφίας και όχι της ιδιαιτερότητας, διατηρώντας από το παρελθόν τη συνδικαλιστική προσέγγιση, με ηγεμονικό όμως στοιχείο στο εσωτερικό της, τον πολιτισμικό φιλελευθερισμό. Για του λόγου το αληθές, το επόμενο άρθρο μας θα είναι αφιερωμένο στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις των κυβερνήσεων Βενιζέλου, Γεωργίου και Ανδρέα Παπανδρέου, το πνεύμα των οποίων αντιστρατεύεται πλήρως το τωρινό νομοσχέδιο.