Από τον Μπερλουσκόνι στον Μασκ – Η παρακμή της Δύσης

Το γεγονός ότι ο Μπερλουσκόνι χρησιμοποίησε αυτή τη στρατηγική τόσο αποτελεσματικά, τη δεκαετία του 1990, ήταν ο λόγος που η Ιταλία δεν κατάφερε ποτέ να προχωρήσει σε μια μεταρρύθμιση των θεσμών της, όπως θα μπορούσε να είχε κάνει έπειτα από την κατάρρευση του παλαιού πολιτικού της συστήματος, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Αυτό το μοντέλο ακολούθησαν στη συνέχεια ολιγάρχες σε ολόκληρη την πρώην Σοβιετική Ένωση και την Ανατολική Ευρώπη, από τον Ίγκορ Κολομόισκι και τον Ρινάτ Αχμέτοφ στην Ουκρανία, μέχρι τον Αντρέι Μπάμπις στην Τσεχία.

Όλοι αυτοί χρησιμοποίησαν τα επιχειρηματικά τους έσοδα για να εξαγοράσουν παρακμάζοντες παραδοσιακούς οργανισμούς μέσων ενημέρωσης, οργανισμούς που, με τη σειρά τους, τους βοήθησαν να προστατεύσουν τις επιχειρήσεις τους. Αυτοί οι ολιγάρχες έχουν απειλήσει τη δημοκρατία με έναν πολύ θεμελιώδη τρόπο, ασκώντας πολιτική επιρροή και προωθώντας τη διαφθορά.

Τώρα, οι ΗΠΑ έχουν τον δικό τους “κατασκευασμένο” ολιγάρχη, κατά το πρότυπο του Μπερλουσκόνι: τον Ίλον Μασκ. Με άλλα λόγια: οι επιχειρηματίες έγιναν πολιτικοί και λαμβάνονται σοβαρά υπόψη, μόνο αν μιλούν τη γλώσσα των “επιτυχημένων κροίσων”. Κάπως έτσι, αν όχι ακριβώς, ξεκίνησε η τραμπική περίοδος.

Τί δείχνει ο χαιρετισμός Μασκ

Το έκανε ή όχι ο Μασκ; Ήταν πραγματικά ένας χιτλερικός χαιρετισμός, ή απλώς μια άστοχη κίνηση ευγνωμοσύνης από τον αδέξιο Ίλον; Σίγουρα υπάρχουν ενδείξεις που είναι εμφανώς φασίζουσες και αυτό δεν προέκυψε ουρανοκατέβατα: Όλα συμβαίνουν μέσα σε ένα πλαίσιο. Ο Μασκ έχει μετατρέψει το πρώην Twitter σε παιδική χαρά για τους ακροδεξιούς και έχει επανειλημμένα δείξει συμπάθεια στην ακροδεξιά, μάλιστα το Σάββατο παρενέβη και σε προεκλογική συγκέντρωση του AfD.

Βέβαια, σε ό,τι αφορά τον χαιρετισμό, είναι τόσο εριστικός τύπος που θα το έκανε απλώς για πλάκα, για να προκαλέσει και μετά να το αρνηθεί (έτσι, θα είχε νόημα να το κάνει). Δεν θα ήταν, άλλωστε, καθόλου παράλογο για τον Μασκ, δεδομένου ότι ο ίδιος έχει, προ πολλού, χάσει κάθε αίσθηση του μέτρου και της σοβαρότητας, προκαλώντας ακόμα και τον πολιτικό του προϊστάμενο, με τα δημοσιεύματα για “σκιές” στις σχέσεις των δύο ανδρών να πληθαίνουν…

Από τον Μπερλουσκόνι στην σημερινή Αμερική

Αν θέλουμε μια αναλογία για τη σημερινή κατάσταση της Αμερικής, δεν είναι ίσως ένα αμιγώς αντιδημοκρατικό καθεστώς, αλλά κυρίως ένας αντιδραστικός συνδυασμός. Ένα καθεστώς που γεννήθηκε από την υποταγή και την ήττα, από τη σταδιακή και μετά την απότομη κατάρρευση των μακροχρόνιων θεσμών μιας δημοκρατίας, της οποίας οι υπερασπιστές αποδείχθηκαν ανίκανοι να κατανοήσουν, ή να αντιμετωπίσουν τη σύγχρονη πολιτική. Ένα καθεστώς μηδενισμού και κυνισμού, η επιτομή της απώλειας προσανατολισμού στις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας. Ένα καθεστώς εθνικής ταπείνωσης που προσποιείται πως είναι καθεστώς αποκατάστασης της “εθνικής τιμής”. Δηλώνει ταυτόχρονα εθνική επανάσταση και εθνική αποκατάσταση. MAGA, wow!

Ένα υβριδικό καθεστώς: Mια συμμαχία που περιλαμβάνει την ακροδεξιά, αλλά και τεχνοκράτες – τύπου μοντερνιστές –  που ίσως κάποτε αυτοπροσδιορίζονταν ως φιλελεύθεροι, μεγιστάνες επιχειρηματίες, παλαιοί συντηρητικοί. Ακόμη και κάποιοι, δυσαρεστημένοι σοσιαλιστές και αριστεροί, για τους οποίους ο φιλελευθερισμός ήταν πάντα ο κύριος εχθρός και θέλουν να του δώσουν μια ευκαιρία… Είναι ένα καθεστώς συνεργασίας και… συμπάθειας: Η αντίσταση μπορεί να κυριάρχησε στην πολιτική σκηνή της πρώτης διακυβέρνησης Τραμπ, αλλά τώρα, όπως λέει ο ίδιος ο Τραμπ, όλοι θέλουν να είναι φίλοι του.

Οι άνθρωποι αλλάζουν γρήγορα και, αυτό που κάποτε θεωρούσαν απαράδεκτο μπορεί, εν τέλει, να μην είναι και τόσο κακό. Και αυτό θα το νιώσουν ως ανακούφιση. Δεν θα χρειάζεται πια να επαναλαμβάνουν τις υποκριτικές “καλές” πεποιθήσεις, θα μπορούν να εκφράζουν ανοιχτά το προσωπικό τους συμφέρον. Ίσως οι πρόσφυγες τελικά να μην είναι τόσο καλοδεχούμενοι στις ΗΠΑ. Το σύνθημα της κεντροδεξιάς, που κάποτε έπαιζε με το Σύνταγμα και τους κανόνες, μοιάζει να είναι: “Προτιμότερος ο Τραμπ από τον προοδευτισμό”. Θα είναι ένα καθεστώς κακής πίστης: θα προσελκύσει όσους κάνουν κάτι, ενώ προσποιούνται ότι κάνουν κάτι άλλο. Και μετά, όταν η πλήρης ντροπή της κατάστασης αποκαλυφθεί, οι συνεργάτες θα ισχυριστούν ότι ήταν κρυφά μέλη της αντίστασης. Και πάει λέγοντας…

Φταίνε και οι Δημοκρατικοί… 

Υπάρχει μια αναθεώρηση της ιστορίας που υποστηρίζει ότι, η αδιάλλακτη αντίσταση στον Τραμπ κατά την πρώτη θητεία του ήταν αντιπαραγωγική και προετοίμασε την επιστροφή του. Την ίδια στιγμή, πολλοί από τους ίδιους ανθρώπους λένε ότι ο Τραμπ ήταν και θα είναι ένας «αδύναμος» πρόεδρος. Αλλά η αδυναμία δοκιμάζεται από την αντίσταση.

Οι μαζικές κινητοποιήσεις της πρώτης περιόδου Τραμπ, όπως η “Πορεία των Γυναικών” και οι διαδηλώσεις κατά της απαγόρευσης εισόδου μουσουλμάνων, έδειξαν έναν οργισμένο και αφυπνισμένο λαό, πρόθυμο να αντιδράσει. Οι επιθέσεις που εξαπέλυσαν τα μέσα ενημέρωσης μπορεί να αποδειχθούν ο τελευταίος θρίαμβός τους: Εξάντλησαν όλη τους την αξιοπιστία, και τώρα είναι φοβισμένα και αναποφάσιστα. Κάποια δε από αυτά, λειτουργούν αμιγώς, ως γραφεία Τύπου της κυβέρνησης.

Αλλά, και οι Δημοκρατικοί δεν είναι άμοιροι ευθυνών για τις αποτυχίες της ηγεσίας τους. Εκαναν πολλά λάθη, αλλά αυτό είναι παρελθόν. Εκατομμύρια Αμερικανοί πολίτες ψήφισαν για πρόεδρο ένα πρόσωπο ακατάλληλο από πλευράς χαρακτήρα και ιδιοσυγκρασίας, ενώ άλλοι τόσοι επέλεξαν να παραμείνουν αδρανείς.

Καθώς η Γαλλία υπέκυπτε στη γερμανική επίθεση, ο Τσόρτσιλ ρώτησε τον στρατηγό Γκαμελέν: «Πού είναι η εφεδρεία;» Η απάντηση ήταν: «Δεν υπάρχει». Αυτή φαίνεται να είναι η θέση της αντί-Τραμπ κατάστασης αυτή τη στιγμή: Έχει εξαντλήσει τις εφεδρείες της. Αλλά ίσως αναδιοργανώνονται και αναπτύσσουν νέες στρατηγικές. Στα “Τετράδια της Φυλακής”, ο Γκράμσι έγραψε ότι, μερικές φορές μια φαινομενική πολιτική πρόοδος μπορεί να είναι απατηλή και ότι συχνά υπάρχει άλλη γραμμή άμυνας.

Πολλοί θα μετανιώσουν… 

Η πρώτη μέρα στο Οβάλ Γραφείο, χαρακτηρίστηκε απο αποφάσεις αποκλεισμού, διχασμού, κυνικής επίδειξης πλούτου και αμετροεπούς επεκτατικής κτητικότητας, αγγίζοντας τα όρια της γελοιότητας: Το φεγγάρι είναι δικό μου, η Γροιλανδία είναι δική μου, ο Παναμάς είναι δικός μου, ο Καναδάς είναι δικός μου και το Μεξικό να μείνει εκει που είναι! Αρκετά μέλη της νέας κυβέρνησης δεν θα έπρεπε να έχουν αναλάβει ούτε τη διοργάνωση μιας μικρής εκδήλωσης, πόσο μάλλον τη διαχείριση σημαντικών κυβερνητικών τομέων.

Η κατάσταση αυτή, όμως, δεν περιορίζεται στους πολιτικούς. Η ομάδα των τεχνοκρατών της Μαρ-α-Λάγκο διακρίνεται για την επιφανειακότητα των πεποιθήσεών της και την αχαλίνωτη απληστία της. Είναι ασύλληπτο πώς, άνθρωποι με πλούτη που θα επαρκούσαν για πολλές γενιές, εξακολουθούν να έχουν ακόρεστη δίψα για ακόμη περισσότερα.

Θα δούμε σύντομα τα όρια αντοχής των κοινωνικών στρωμάτων, όταν θα κουραστούν και θα νοσταλγήσουν τις παλιές μέρες. Όπως έγραψε η Ιρέν Νεμιρόφσκι: «Οι Γάλλοι κουράστηκαν από τη Δημοκρατία, σαν να ήταν μια παλιά σύζυγος. Για αυτούς, η δικτατορία ήταν μια σύντομη περιπέτεια, μια απιστία. Αλλά είχαν σκοπό να απατήσουν τη σύζυγό τους, όχι να τη σκοτώσουν. Τώρα συνειδητοποιούν ότι είναι νεκρή, η Δημοκρατία τους, η ελευθερία τους. Την πενθούν». Πολλοί θα μετανιώσουν για την περιπέτειά τους με τον Τραμπ, ο οποίος όμως δεν είναι εραστής, αλλά κάτι εντελώς διαφορετικό.