Μπορεί ο εμπορικός πόλεμος να εκτραπεί σε νομισματικό; – Ο ρόλος της Κίνας

Έτσι, η Ευρώπη και η Κίνα κατέστησαν πλέον οι σημαιοφόροι του ελεύθερου εμπορίου – αλλά όχι αναγκαστικά και της παγκοσμιοποίησης. Το ερώτημα είναι εάν θα μπορέσουν και πώς να παίξουν αυτό το ρόλο. Η δυσκολία είναι τεράστια διότι εάν δεν αντιδράσουν ισότιμα στους δασμούς Τραμπ, αυτό σημαίνει υποταγή, κατάσταση που δεν είναι εύκολα πολιτικά και συμβολικά διαχειρίσιμη, ειδικά στην περίπτωση της Ευρώπης που έχει πολλά εσωτερικά συγκρουόμενα συμφέροντα και πολύ ευαίσθητα κυβερνητικά σχήματα.

Αντίθετα, η Κίνα ως βασικός ανταγωνιστής – αντίπαλος των ΗΠΑ, δεν είχε περιθώρια και κλιμάκωσε με πρόσθετους δασμούς 34%. Προφανώς και δεν πανικοβλήθηκαν οι Κινέζοι, όπως είπε ο πρόεδρος Τραμπ, γιατί περίμεναν το 60% που είχε προαναγγείλει εξ αρχής. Πράγμα που ο Τραμπ έκανε: 20%+34%+λοιποί δασμοί ≈ 65%! Το υπουργείο Εμπορίου της Κίνας ανακοίνωσε άμεσα αντίποινα:

1. Πρόσθετους δασμούς 34% στις εισαγωγές από τις ΗΠΑ με ισχύ από τις 10 Απριλίου.
2. Απαγόρευσε τις εξαγωγές σε επτά τύπους σπάνιων γαιών, του σαμαρίου, του γαδολίνιου, του τερβίου, του δυσπροσίου, του λουτήτιου, του σκανδίου και του υττρίου, προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, με ισχύ από 4 Απριλίου.
3. Πρόσθεσε 16 αμερικανικές οντότητες στον κατάλογο ελέγχου των εξαγωγών.
4. Πρόσθεσε επίσης 11 οντότητες στη λίστα με τις «αναξιόπιστες οντότητες», για τις οποίες απαγορεύεται να πωλούν οι προμηθευτές εξαρτήματα.

Η διαχείριση της εμπορικής επίθεσης Τραμπ είναι δύσκολη γιατί εύκολα μπορεί να εξελιχθεί σε νομισματικό πόλεμο που θα λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής του λογικά επερχόμενου πληθωρισμού και της ύφεσης. Δεν είναι τυχαίο που ήδη νωρίς από το περασμένο φθινόπωρο το κινεζικό γουάν ήταν σε τροχιά ελεγχόμενης.

Επίσης, δεν είναι τυχαίο που ο πρόεδρος της Fed Τζερόμ Πάουελ προειδοποίησε για τις αρνητικές επιπτώσεις των δασμών στην ανάπτυξη και την απασχόληση, λέγοντας ότι είναι ακόμη νωρίς για την για να αποφασίσει ποιο μονοπάτι θα ακολουθήσει όσον αφορά στην επιτοκιακή της πολιτική. Ο Τραμπ του επιτέθηκε αμέσως γράφοντας πως είναι «η τέλεια στιγμή» … «ΡΙΞΕ ΤΑ ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΤΖΕΡΟΜ ΚΑΙ ΣΤΑΜΑΤΑ ΝΑ ΠΑΙΖΕΙΣ ΠΟΛIΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ» έγραψε με κεφαλαία γράμματα.

Χρειάζονται δεκανίκια οι δασμοί Τραμπ

Είναι προφανές ότι για να πετύχει η πολιτική Τραμπ χρειάζεται συμπληρωματικές πολιτικές, κυρίως έλεγχο του γενικού επιπέδου τιμών, ελεγχόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες και ενδεχομένως να χρειαστεί να καταφύγει σε περιορισμούς της κίνησης των κεφαλαίων, αν η συμπεριφορά των αγορών συνεχίσει την κατηφόρα.

Τα δύο τρισ. δολάρια που χάθηκαν σε 48 ώρες στο αμερικάνικο και τα τρία τρισ. δολάρια στα διεθνή χρηματιστήρια θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα και στον δανεισμό των επιχειρήσεων. Το ευρώ ενισχύθηκε και ξεπέρασε το 1,11 δολάριο, ενώ το πετρέλαιο Brent βυθίστηκε 6,42%…

Επίσης, για τρέξει θετικά η πολιτική Τραμπ θα χρειαστεί αυστηρότερο εμπορικό έλεγχο των συνόρων, χαμηλότερους φόρους και λιγότερους κανονισμούς, έτσι ώστε η Αμερική να μπορέσει να αρχίσει να παράγει περισσότερα και να εισάγει λιγότερα, δηλαδή μια παραγωγή πιο γρήγορη και πιο ευέλικτη.

Για να μπορέσει να εξάγει θα χρειαστεί αισθητά πιο φθηνό δολάριο και αυτό προϋποθέτει δραστική συμπίεση του εργατικού κόστους, κάτι που πιθανόν να παρασύρει και τα μυθώδη μπόνους που απολαμβάνουν τα διευθυντικά στελέχη. Η εξήγηση είναι απλή. Μπορεί ο Τραμπ να παρέλαβε την αμερικάνικη οικονομία με ανάπτυξη 2,8% το 2024 που ήταν η ταχύτερη από σχεδόν κάθε άλλη μεγάλη δυτική οικονομία, με ποσοστό ανεργίας μόλις 4,1% και πληθωρισμό στο 2,8%. Όμως, δεν είναι πλέον ανταγωνιστική έναντι των άλλων.

Όντως, οι ΗΠΑ έχουν ένα σχετικά μικρό εμπορικό έλλειμμα στο εμπορικό τους ισοζύγιο γύρω στο 3,5-3,8% του ΑΕΠ σε ό,τι αφορά τα προϊόντα και τις ύλες, όμως στις υπηρεσίες έχουν πλεόνασμα 850-900 δισ. δολαρίων. Και εκεί, στο πλεόνασμα των υπηρεσιών θα πατήσουν οι Ευρωπαίοι και οι λοιποί ανταγωνιστές των ΗΠΑ στις οποίες διαπραγματεύσεις καταστούν δυνατές.

Σε κάθε περίπτωση τα αμερικάνικα νοικοκυριά δεν έχουν το χρόνο να περιμένουν την ωρίμανση των πολιτικών του Τραμπ που θέλουν στην καλύτερη περίπτωση μία διετία για τα όποια θετικά αποτελέσματα κατορθώσουν να φέρουν. Στο μεταξύ ο δείκτης φόβου στις ΗΠΑ σημείωσε μεγάλη άνοδο έως και 32%. Κάπου εκεί θα αρχίσει να χτίζεται το πολιτικό πρόβλημα του προέδρου Τραμπ…

Ρόλος κλειδί η σχέση ΕΕ-Κίνας

Η αβεβαιότητα επικράτησε και οι επενδύσεις κρατήθηκαν μέχρι νεοτέρας. Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα χαρακτήρισε τους δασμούς «σημαντικό κίνδυνο για την παγκόσμια οικονομία σε μια περίοδο υποτονικής ανάπτυξης. Και παρότρυνε τις ΗΠΑ και τους εμπορικούς εταίρους τους να εργαστούν με εποικοδομητικό τρόπο ώστε να επιλυθούν οι εμπορικές εντάσεις και να μειωθούν οι αβεβαιότητες».

Το πώς θα διαχειριστεί την κατάσταση η Ευρώπη θα παίξει ενδεχομένως καταλυτικό ρόλο. Ήδη εξετάζεται το ενδεχόμενο να επιβάλλει πρόσθετους δασμούς στην Κίνα, για να αποτρέψει μια εισβολή πολύ φθηνών κινέζικων προϊόντων από τα αμερικάνικα αποθέματα. Μια νέα κινέζικη εμπορική εισβολή φθηνών συσκευών και προϊόντων θα τσάκιζε στην κυριολεξία την εύθραυστη ευρωπαϊκή παραγωγικότητα.

Εξετάζεται ακόμη και η ενεργοποίηση του «Μηχανισμού κατά του Εξαναγκασμού» (Anti-Coercion Instrument – ACI) που προβλέπεται από τον κανονισμό 2675 που τέθηκε σε ισχύ την 27 Δεκεμβρίου 2023, ως απάντηση στις αθέμιτες εμπορικές πολιτικές της Κίνας. Ο όρος «οικονομικός εξαναγκασμός» αναφέρεται σε μια κατάσταση κατά την οποία μια τρίτη χώρα επιδιώκει να ασκήσει πίεση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή σε ένα κράτος μέλος. Τότε, η ΕΕ μπορεί «να σταματήσει εντελώς το εμπόριο με μια τρίτη χώρα που απειλεί την Ευρώπη». Πρόκειται για το πιο ακραίο “όπλο” προστατευτισμού.

Από την άλλη, παρουσιάζεται ίσως μια μοναδική ευκαιρία, Ευρώπη και Κίνα να συνεννοηθούν δημιουργικά μεταξύ τους, να κρατήσουν ζωντανό τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και να τον ανασχηματίσουν και να ανανεώσουν την αξιοπιστία των διεθνών ρυθμιστικών του μηχανισμών που διέλυσαν οι ΗΠΑ. Αν ο Μπάιντεν κατάφερε να ρίξει την Ρωσία στην αγκαλιά της Κίνας, μπορεί ο Τραμπ να σπρώξει και την Ευρώπη στην θαλπωρή της τεράστιας κινέζικης αγοράς. Μια δημοκρατική τριγωνική σχέση ισότιμων παικτών ΕΕ-Κίνα-BRICS+ θα μπορούσε να μπορούσε να αλλάξει τον κόσμο προς το καλύτερο. Προϋπόθεση για αυτό βέβαια είναι να λύσουν οι Βρυξέλλες τα ψυχαναλυτικά των χωρών-μελών της Ένωσης…

Ωστόσο, το κλίμα είναι πολεμικό. Το Πεκίνο εκ της φύσεώς του έχει υπομονή και είπαμε το γουάν έχει ανέβει στην τσουλήθρα. Το δολάριο το μοιάζει ζαλισμένο και κοιτάζει προς τα κάτω. Το ευρώ ανεβαίνει και αυτό ίσως είναι καλό για την προσέλκυση κεφαλαίων και την εισαγωγή πρώτων υλών, αλλά από ένα σημείο και μετά αυτό μπορεί να καταστεί και μπούμερανγκ. Εάν τα χρηματιστήρια συνεχίσουν έστω και περιορισμένα αρνητική πορεία για τρεις-τέσσερις μήνες το εμπορικό μέτωπο μπορεί να εκτραπεί σε ένα πόλεμο ισοτιμιών και επιτοκίων που θα μπετονάρει το παγκόσμιο σύστημα στον στασιμοπληθωρισμό.