Δασμοί, οικονομική αναταραχή και πολιτική νομιμοποίηση

Είναι ακόμη αβέβαιο εάν η στρατηγική Τραμπ προσβλέπει σε μια μεσομακροπρόθεσμη διόρθωση του ισοζυγίου εισαγωγών-εξαγωγών των ΗΠΑ ή οι δασμοί στοχεύουν σε μια γρήγορη και θεαματική νίκη για τις ΗΠΑ διαμέσου της σύναψης άμεσων νέων εμπορικών συμφωνιών με καλύτερους όρους. Δεδομένου ότι η οικονομία είναι καθοριστικός παράγοντας στις εκλογές και λόγω της τρίμηνης «παύσης» που έσπευσε να ανακοινώσει η Ουάσιγκτον προς εξυπηρέτηση των διαπραγματεύσεων με τους εμπορικούς εταίρους της, εικάζεται ότι έχει προκριθεί η δεύτερη επιλογή.

Άλλωστε, ούτε ο κ. Τραμπ, ούτε το κόμμα του θέλουν να απωλέσουν την ισχνή πλειοψηφία που διαθέτουν στο Κογκρέσο στις ενδιάμεσες εκλογές του 2026, κάτι που θα άφηνε τον Αμερικανό πρόεδρο «επί ξύλου κρεμάμενον»… Το ίδιο φαίνεται να πιστεύει ο στενός σύμβουλός του Έλον Μασκ, ο οποίος εξέφρασε την ευχή να εκμηδενιστούν οι δασμοί μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ και να δημιουργηθεί μεταξύ τους μια πραγματικά ελεύθερη εμπορική ζώνη.

Μάλιστα, δεν δίστασε να εξαπολύσει και σκληρή επίθεση εναντίον του οικονομικού συμβούλου του προέδρου κ. Πίτερ Ναβάρο, ενός εκ των μεγαλύτερων υπερμάχων και εισηγητών της πολιτικής των δασμών, χαρακτηρίζοντάς τον «πραγματικά μωρό» και «καθυστερημένο».

Που αποσκοπούν οι δασμοί Τραμπ;

Φυσικά, η δημόσια αυτή αντιπαράθεση μεταξύ των δύο ανδρών τροφοδότησε φήμες περί εσωτερικών ερίδων που έχουν ξεσπάσει μέσα στο υπουργικό συμβούλιο της αμερικανικής κυβέρνησης εξαιτίας της πολιτικής των δασμών, ενισχύοντας την αβεβαιότητα και αγωνία των αγορών ακόμη περισσότερο. Πάντως, την ίδια ανησυχία για τους δασμούς εκφράζουν και οι απλοί Αμερικανοί πολίτες, οι οποίοι βλέπουν τις επενδύσεις και τα συνταξιοδοτικά ταμεία τους να εξανεμίζονται όσο αυξάνεται το ενδεχόμενο του εφιαλτικού σεναρίου ενός ολοκληρωτικού παγκοσμίου εμπορικού πολέμου.

Οι κινήσεις των τελευταίων ημερών επιδέχονται πολλαπλές ερμηνείες. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Λευκός Οίκος αναγκάστηκε να ανακρούσει πρύμναν μετά από τις έντονες αρνητικές αντιδράσεις των αγορών, ειδικά όσον αφορά στο μαζικό ξεπούλημα των αμερικανικών ομολόγων. Άλλοι πάλι διατείνονται ότι η τακτική αυτή αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα του τρόπου που διαπραγματεύεται ο κ. Τραμπ, ο οποίος αρέσκεται να υιοθετεί μαξιμαλιστικές θέσεις στην αρχή μιας διαπραγμάτευσης ώστε να μοχλεύσει την τελική συμφωνία που επιθυμεί.

Γεγονός πάντως είναι ότι κατάφερε μέχρι στιγμής να καταστεί η γενική επιβολή δασμών ύψους 10% – κάτι που υπό άλλες συνθήκες θα προκαλούσε ισχυρές αντιδράσεις στους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ και τις διεθνείς αγορές – να φαντάζει ως το καλό σενάριο και μια ευκταία κατάληξη στην νέα οικονομική εποχή που προσπαθεί να εγκαινιάσει ο κ. Τραμπ στην δεύτερη θητεία του.

Ωστόσο, ενώ υπάρχουν ελπίδες ότι η κατάσταση μεταξύ των ΗΠΑ και των περισσότερων εμπορικών εταίρων της βαίνει προς ομαλοποίηση, η κατάσταση μεταξύ Αμερικής και Κίνας δείχνει πιο δύσκολη και οι προοπτικές διόλου ευοίωνες. Οι δύο χώρες έχουν προβεί σε απανωτές αυξήσεις των μεταξύ τους δασμών σε ένα ιδιότυπο «παιχνίδι του δειλού», στο οποίο κανένας δεν θέλει να είναι αυτός που θα κάνει πίσω πρώτος.

Η κατάληξη του συγκεκριμένου «μπρα ντε φερ» θα έχει τεράστιο αντίκτυπο σε παγκόσμια κλίμακα και ενδέχεται να επηρεάσει τις οικονομίες όλων των χωρών της υφηλίου. Κανείς δεν ξέρει με σιγουριά πόσο θα μπορούσαν να αντέξουν σε μια παρατεταμένη αναμέτρηση μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου. Το μόνο βέβαιο είναι πως, όπως λέει μια παροιμία, «όταν συγκρούονται οι ελέφαντες, την πληρώνουν τα βατράχια».

Εάν η κατάσταση εξακολουθήσει να οξύνεται, θα είναι δύσκολο για έναν από τους δύο ανταγωνιστές να υποχωρήσουν, χωρίς να φανεί ότι βγαίνουν από την αντιπαράθεση χαμένοι. Θα χρειαστεί κάποιος εύσχημος τρόπος ώστε να γίνει η απεμπλοκή, αφήνοντας και στις δύο χώρες την δυνατότητα να ισχυριστούν ότι εξασφάλισαν κάτι ή τουλάχιστον διατήρησαν τα κεκτημένα τους.

Οι ΗΠΑ πιέζονται

Τόσο οι ΗΠΑ, όσο η Κίνα δεν βρίσκονται στην καλύτερη φάση τους, οικονομικά. Το αμερικανικό χρέος έχει φτάσει σε ιστορικά δυσθεώρητα ύψη, δημιουργώντας φόβους ότι δεν θα είναι εξυπηρετούμενο μακροπρόθεσμα. Επίσης, το εμπορικό έλλειμμα της χώρας δυσχεραίνει την κατάσταση, καθώς οι περισσότερες βιομηχανίες έχουν αναζητήσει φθηνότερες βάσεις στο εξωτερικό εδώ και πολλά χρόνια. Από την άλλη, η κινεζική οικονομία παρουσιάζει μια επιβράδυνση σε σύγκριση με την αλματώδη ανάπτυξη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα.

Επιπλέον, επλήγη από φούσκα ακινήτων τα τελευταία χρόνια, ενώ όσο δυναμώνει η ηγεμονική της θέση, οι αντιδράσεις για τις άδικες πρακτικές που μετέρχεται (π.χ. τεχνητή υποτίμηση του νομίσματός της, συστηματική κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, κτλ.) ολοένα και αυξάνονται. Πολλές είναι πλέον οι χώρες σε Δύση και Ανατολή που θα ήθελαν να δουν το «μπόι» του Πεκίνου να κονταίνει και ο κ. Τραμπ μάλλον ποντάρει σε αυτό…

Σε κάθε περίπτωση, για να αποφευχθεί μια βαθμιαία όξυνση που θα οδηγούσε σε έναν ανεξέλεγκτο οικονομικό (κατ’ αρχάς) πόλεμο, θα χρειαστεί να δείξουν αμφότερες οι χώρες αυτοσυγκράτηση και να μην ωθήσουν την κατάσταση στα άκρα. Η προσπάθεια μιας εκ των δύο να οδηγήσει την άλλη σε στρατηγική ήττα θα μπορούσε να ωθήσει την κατάσταση στο απροχώρητο. Τα ένστικτα αυτοσυντήρησης και των δύο χωρών μαζί με την διαπίστωση ότι μια γενικευμένη αντιπαράθεση θα μπορούσε να προκαλέσει την αλληλοεξόντωσή τους αποτελεί μια καλή δικλείδα ασφάλειας, όμως θα απαιτηθεί να δείξουν και οι ηγεσίες των δύο χωρών σωφροσύνη.

Άλλωστε, κανείς δεν μπαίνει σε έναν τέτοια πόλεμο εάν δεν διαθέτει ξεκάθαρη στρατηγική νίκης και οι ιστορικές συνθήκες δεν μοιάζουν ακόμη ώριμες για μια από τις δύο χώρες να προβεί σε ένα πρώτο συντριπτικό πλήγμα. Για την ώρα, ίσως η κάθε χώρα δοκιμάζει το όρια της άλλης, αποσκοπώντας παράλληλα να κρατήσει τα κεκτημένα της.

Κι ενώ οι ΗΠΑ και η Κίνα επιδίδονται σε έναν αγώνα υψηλής στρατηγικής, θα κληθεί η ΕΕ, καθώς οι λοιπές χώρες να πάρουν μια θέση. Η ερώτηση που τίθεται είναι ποιος ακριβώς στην Ευρώπη θα λάβει τις σοβαρές αυτές αποφάσεις και με ποια κριτήρια; Πώς θα γίνει να διασφαλιστούν τα συμφέροντα όλων το κρατών-μελών κατά το μέτρου του δυνατού;

Η απάντηση είναι ότι προφανώς δεν θα γίνει, όπως μάς επιβεβαιώνει και η πικρά πείρα από παλαιότερες κρίσεις, όπου το ευρωιερατείο έδειξε μεγάλη προθυμία να θυσιάσει «Ιφιγένειες» για να προστατέψει το ίδιον όφελος. Και το παράλογο δεν είναι ότι οι γερμανοκρατούμενες Βρυξέλλες δρουν συμφεροντολογικά, εξασφαλίζοντας τα συμφέροντα κυρίως της Γερμανίας. Το παράλογο είναι ότι η πολιτική αυτή έχει χειροκροτητές και τυφλούς οπαδούς άναμεσα στις υποψήφιες Ιφιγένειες, με πρώτη και καλύτερη την Ελλάδα!

Καμία ελπίδα από την ΕΕ…

Εδώ ήταν απρόθυμη η γραφειοκρατία της ΕΕ να φανεί λογική και δίκαιη σε καλύτερες εποχές, σε θέματα όπου είχε πολύ περισσότερο έλεγχο, όπως η Κοινή Αγροτική Πολιτική, η οποία με τις στρεβλώσεις που επέβαλε, κατάντησε τα ψαροχώρια της Ελλάδας να μην διαθέτουν πια καΐκια, τα γαλακτοκομικά που παράγονται στην χώρα να πωλούνται ακριβότερα από τα εισαγόμενα και η ύπαιθρος εν γένει να ερημώνεται για να χαριστεί σε παραγωγούς δήθεν «πράσινης» ενέργειας, το αποτύπωμα της οποίας μπορεί να έχει πολύ πιο επικίνδυνες συνέπειες για το περιβάλλον απ’ ότι οι μεταβατικές πηγές ενέργειας…

Οπότε, υπάρχει ποτέ περίπτωση να σταθμίσει η ΕΕ τα συμφέροντα μικρών χωρών όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, απέναντι στις οικονομικές ανάγκες μιας παραπαίουσας Γερμανίας που πλούτισε τόσες δεκαετίες εκμεταλλευόμενη τους κανονισμούς της Ένωσης για να γίνει τεχνητά πιο ανταγωνιστική;

Και την στιγμή που θα λαμβάνονται όλες αυτές οι σοβαρές αποφάσεις, που θα αφορούν άμεσα το οικονομικό μέλλον της Ευρώπης (συνεπώς και του κόσμου, εφόσον όλα είναι συνδεδεμένα στο παγκόσμιο χωριό όπου ζούμε) αλλά και της χώρας μας, τις τύχες μας θα διαχειρίζονται άνθρωποι που δεν νομιμοποιήθηκαν ποτέ από την λαϊκή ετυμηγορία, συνεπώς ούτε και είναι υπόλογοι στους πολίτες.

Μπορεί λοιπόν αν ασκηθεί κριτική στις αλλοπρόσαλλες κινήσεις του κ. Τραμπ, αλλά τουλάχιστον αποτελούσαν μέρος της εκλογικής πλατφόρμας του. Σωστή ή λάθος, η οικονομική πολιτική του διαθέτει ένα βαθμό νομιμοποίησης εν αντιθέσει με τους γιαλαντζί «δημοκράτες» της ΕΕ, η οποίοι βλέπουν τον αυταρχισμό και την αντιδημοκρατική συμπεριφορά όπου τους συμφέρει, αλλά αποφεύγουν επιμελώς να «κοιταχτούν στον καθρέφτη». Το ότι η ΕΕ έχει μεταμορφωθεί σε μια παρωδία δημοκρατίας ελάχιστα δείχνει να τους απασχολεί, αλλά οι κρίσεις έχουν ένα μοναδικό τρόπο να επιδεικνύουν την γύμνια των αρχηγών, ειδικά αυτών που καταλαμβάνουν θέσεις με τεχνηέντως και παρ’ αξία, όχι με λαϊκή προβολή.