Debate: Μεταξύ γκολ και αυτογκόλ…

Ποια είναι η επιθυμητή ορολογία; Το ξενόφερτο “ντιμπέιτ” ή ο νεολογισμός “τηλεμαχία” που παρά τις προσπάθειες να καθιερωθεί, δεν τα έχει καταφέρει; Όπως και να το πει κανείς, όμως, δεν έχει ουσιαστική διαφορά… Στα δικά μας, η Διακομματική Επιτροπή κατέληξε στην διενέργεια ενός debate μεταξύ των πολιτικών αρχηγών, που θα μεταδοθεί από την ΕΡΤ. Πιθανότερες ημερομηνίες για να διεξαχθεί το debate είναι 9, 10 ή 11 Μάϊου, με συντονιστή δημοσιογράφο της ΕΣΗΕΑ και θα έχει διάρκεια τριών ωρών.

Να σημειωθεί πως στην Διακομματική Επιτροπή καταγράφηκε και η ένταση του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος επιδίωκε ένα ακόμα debate μεταξύ των “δύο πρώτων”, δηλαδή του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Αλέξη Τσίπρα, κάτι που δεν επιτεύχθηκε. Το debate “μεταξύ των δύο” ήταν κύρια επιδίωξη της Κουμουνδούρου, καθώς υποστηρίζει πως “ο Κυριάκος δεν τολμά μια αντιπαράθεση αποκλειστικά με τον Αλέξη”…

Πάντως είναι γνωστό πως τα debate δεν ενθουσιάζουν τους τηλεθεατές, αλλά βάζουν “φωτιά στα social media. Ενδεικτικό του τι είχε συμβεί στην τηλεμαχία των υποψηφίων διεκδικητών της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ: Οι χρήστες είχαν κυριολεκτικά ξεφαντώσει στα social, κάνοντας το trend στο Internet, την στιγμή που η τηλεθέαση του ήταν περιορισμένη, μόλις 7%. Το “πράσινο” debate, άρεσε, ιντρίγκαρε, θύμωσε, πάθιασε, δίχασε και ένωσε τους χρήστες των social. Κάτι σαν τη Γιουροβίζιον, αλλά σε πολιτική εκδοχή!

Πάντως, η Ελλάδα δεν είναι πρωτάρα σε ό,τι έχει να κάνει με τις τηλεμαχίες. Για την ακρίβεια, οι ρίζες ανιχνεύονται στην Αρχαία Αθήνα, στην Εκκλησία του Δήμου. Σπουδαίοι ρήτορες, όπως ο Περικλής και ο Θεμιστοκλής προετοίμαζαν επιμελώς τις αγορεύσεις τους, αλλά και τις απαντήσεις τους στους πολιτικούς τους αντιπάλους που επίσης στόχευαν στο να τους αποδομήσουν δημοσίως, καταρρίπτοντας τα επιχειρήματά τους.

Η ευγλωττία στην αρχαία Ελλάδα συγκαταλεγόταν στα σημαντικότερα προσόντα. Κάποια στιγμή πλασαρίστηκε η άποψη ότι ο όρος debate προέρχεται από την ελληνική λέξη “δίβατον”, η οποία αναφέρεται στο βήμα της Εκκλησίας του Δήμου, όπου οι ρήτορες εναλλάσσονταν στο πλαίσιο πραγματικού διαλόγου.

Τα πρώτα debate

Όπως και να έχει, στην σύγχρονη Ελλάδα η πρακτική αυτή μετράει ήδη 33 χρόνια. Ήταν το 1990, όταν στο Πάντειο Πανεπιστήμιο διοργανώθηκε δειλά δειλά η πρώτη συζήτηση για την εξωτερική πολιτική, με τη συμμετοχή των τριών εταίρων της οικουμενικής κυβέρνησης Ζολώτα (Κώστα Μητσοτάκη, Ανδρέα Παπανδρέου, Χαρίλαου Φλωράκη). Τη συζήτηση είχε συντονίσει ο Γιάννης Καψής. Το debate διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων και η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από τα μείζονα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής εκείνης της περιόδου. Μεταξύ αυτών και η Πτώση του Τείχους του Βερολίνου που είχε προηγηθεί λίγους μήνες νωρίτερα.

Τρία χρόνια αργότερα, το 1993, έγινε προσπάθεια να λάβει χώρα η πρώτη τηλεμαχία, αλλά αυτό δεν κατέστη δυνατό. ΠΑΣΟΚ και ΝΔ δεν τα βρήκαν, με αποτέλεσμα οι “γαλάζιοι” να κυκλοφορήσουν σποτ με άδεια καρέκλα. Χρειάστηκε να περάσουν άλλα τρία χρόνια για να πραγματοποιηθεί τηλεμαχία πολιτικών αρχηγών στην κρατική τηλεόραση. Συμμετείχαν μονάχα οι αρχηγοί των δύο μεγάλων κομμάτων, ο Μιλτιάδης Έβερτ από την ΝΔ και ο Κώστας Σημίτης από το ΠΑΣΟΚ.

Τέσσερα χρόνια αργότερα διεξήχθη η τηλεμαχία Κώστα Καραμανλή και Κώστα Σημίτη. Χρειάστηκε να φτάσουμε στο 2004 για να καθίσουν οι πολιτικοί αρχηγοί όλων των κομμάτων στο ίδιο τραπέζι: Ο Κώστας Καραμανλής από τη ΝΔ, ο Γιώργος Παπανδρέου από το ΠΑΣΟΚ, η Αλέκα Παπαρήγα από το ΚΚΕ, ο Νίκος Κωνσταντόπουλος από τον Συνασπισμό και ο Δημήτρης Τσοβόλας από το ΔΗΚΚΙ αντάλλαξαν πυρά. Μεταξύ των δημοσιογράφων που έκαναν ερωτήσεις ήταν και ο Σταύρος Θεοδωράκης, που κάποια χρόνια αργότερα πέρασε απέναντι και ως πολιτικός αρχηγός στο Ποτάμι και δέχθηκε ερωτήσεις από πρώην συναδέλφους του.

Η Ελλάδα, λοιπόν, διαθέτει πλέον πλούσια εμπειρία. Παραμένει, όμως, φοβική. Στην χώρα που γεννήθηκε η πολιτική ρητορική, οι τηλεμαχίες παραμένουν “αποστειρωμένες”, σχεδόν στημένες, με αποτέλεσμα να χάνουν σε νεύρο και ουσία. Οι προκάτ “ξύλινες” απαντήσεις των πολιτικών απωθούν το μέσο πολίτη, ο οποίος νοιώθει ότι πρόκειται για πολιτική παράσταση που δεν τον αφορά. Κοινώς το θεωρούν “σούπα”, όπως είχε χαρακτηριστικά πει ο Γιώργος Καρατζαφέρης, στο debate του 2007 ως επικεφαλής του ΛΑΟΣ, όπου μάλιστα είχε προσέλθει με ένα λεμόνι για να… δώσει γεύση!

Έχουμε ακόμα πολύ δρόμο…

Παρά τα βήματα προόδου, έχουμε να διανύσουμε ακόμα πολύ δρόμο για να φτάσουμε το αμερικανικό μοντέλο. Σε αυτό που Ρίτσαρντ Νίξον και Τζον Κένεντι μαλλιοτραβιόντουσαν για το μέικ άπ. Ο νεαρός γερουσιαστής της Μασαχουσέτης είχε φροντίσει να απολαύσει χρόνο στην παραλία, με αποτέλεσμα να εμφανιστεί ηλιοκαμένος και με ανοιχτό μαλλί από τον ήλιο. Αντιθέτως, ο Νίξον ήταν χλωμός και κουρασμένος.

Στα αμερικανικά debate αναδεικνύεται αμέσως μετά –από τους πολιτικούς παρατηρητές και το κοινό– ο νικητής και ο ηττημένος. Αν και χθες, κάποιοι έκαναν λόγο για έναν υποψήφιο που με την εμπειρία και τη δεξιοτεχνία έβαλε γκολ, στην Αμερική αυτός κατονομάζεται. Οι επικοινωνιολόγοι, πάντως, ξεκαθαρίζουν ότι το βασικό μέλημα ενός υποψηφίου δεν είναι να κερδίσει, αλλά να μην κάνει γκάφα. Έχουν συμβεί, άλλωστε, και αυτά! Ο Τζέραλντ Φορντ έχοντας κερδίσει τις εντυπώσεις του πρώτου debate, χαλάρωσε στο δεύτερο, με αποτέλεσμα να τα κάνει “σαλάτα”. «Δεν υπάρχει σοβιετική κυριαρχία στην ανατολική Ευρώπη», είχε πει, προσθέτοντας ότι «δεν θα υπάρξει όσο διαρκεί μια προεδρία Φορντ»… Δεν επανήλθε ποτέ!

Η Γαλλία έχει επίσης γράψει τη δική της ιστορία. Όταν ο Ζισκάρ ντ’ Εστέν αποκάλεσε τον Φρανσουά Μιτεράν «l’ homme du passé» (άνθρωπο του παρελθόντος), εκείνος, επιδεικνύοντας εξαιρετικά αντανακλαστικά, χαμογελώντας τον χαρακτήρισε «l’ homme du passif» (άνθρωπο με χρέη). Ο Νικολά Σαρκοζί έγινε γνωστός ως ο υποψήφιος που χάνει εύκολα την ψυχραιμία του. Η δε Μάργκαρετ Θάτσερ ήταν εκείνη που δεν έχανε τα λόγια της, αλλά ξέχναγε, παρά τις πρόβες, να χαμογελάει, ώστε να φανεί λιγάκι πιο προσιτή στους Βρετανούς.

Ακόμα και οι αδιάφοροι για το είδος, πάντως, οφείλουν να παραδεχτούν ότι ένα καλό πολιτικό debate μπορεί να προσφέρει όχι μόνο πολιτική ενημέρωση, αλλά και ψυχαγωγία που δεν βρίσκεται πουθενά. Αρκεί να έχει παλμό και ζωντάνια, έξυπνες ατάκες, αλλά και γκάφες…